 |
| stevepb / pixabay |
Το τελευταίο χρονικό διάστημα η τιμή του φυσικού αερίου στις ευρωπαϊκές αγορές ενέργειας έσπασε το φράγμα των 110 ευρώ/MWh, ενώ δεν έχει μπει καν ο χειμώνας, η εποχή που κορυφώνεται η ζήτηση στο βόρειο ημισφαίριο της γης. Τι σημαίνει αυτό για την τσέπη μας;
Ότι σε περίπτωση διαμόρφωσης μίας μέσης ετήσιας τιμής στα 100 ευρώ/MWh, θα υποστούμε μία ετήσια επιβάρυνση 5 δις ευρώ. Πέρυσι η τιμή κυμάνθηκε στα 20 ευρώ/MWh. Η δε κατανάλωση στη χώρα μας μέχρι και το επόμενο έτος αναμένεται να αυξηθεί κατά 5%.
Όμως παράλληλα αυξάνεται και η τιμή του πετρελαίου. Σε σχέση με πέρυσι βρίσκεται περίπου 50% πάνω, με την τάση να είναι ανοδική. Στα τρέχοντα επίπεδα τιμών η εκτίμηση για την ετήσια επιβάρυνση των Ελλήνων ανέρχεται στα 4 δις ευρώ.
Αλλά η άνοδος των ενεργειακών τιμών σε συνδυασμό με την αύξηση του μεταφορικού κόστους που έχει σημειωθεί τους τελευταίους μήνες, συμπαρασύρουν και τις τελικές τιμές των πρώτων υλών, των τροφίμων, των υλικών, των ανταλλακτικών κλπ. Η πλειονότητα των οποίων δυστυχώς προέρχεται πάλι από το εξωτερικό.
Ήδη στο φετινό επτάμηνο καταγράφεται μία αύξηση 25% της συνολικής αξίας των εισαγωγών (εκτός καυσίμων). Ένα μέρος οφείλεται στην αύξηση του όγκου έπειτα από την περσινή πτώση, εξαιτίας των περιοριστικών μέτρων για τον Covid-19. Αλλά ο ΕΛΣΤΑΤ ανακοίνωσε αύξηση κατά 18% του γενικού δείκτη τιμών εισαγωγών στη βιομηχανία για τον Αύγουστο σε σχέση με πέρυσι. Μία καθεαυτή αύξηση της αξίας των εισαγωγών κατά 15%, μεταφράζεται σε ετήσια επιβάρυνση της τάξης των 6 δις ευρώ για τους Έλληνες.
Με τα παραπάνω δεδομένα, η συνολική μας επιβάρυνση σε ετήσια βάση ενδέχεται να πλησιάσει τα 15 δις ευρώ. Αυτό σημαίνει ότι το επόμενο έτος το έλλειμμα των τρεχουσών μας συναλλαγών μπορεί να εκτιναχθεί πέριξ των 26 δις ευρώ, όταν το 2020 έκλεισε στα 11 δις ευρώ. Για να συνειδητοποιήσουμε την κρισιμότητα του μεγέθους το 2009, το έτος που προηγήθηκε της χρεοκοπία μας, το έλλειμμα είχε φτάσει τα 29 δις ευρώ.
Τι σημαίνει έλλειμμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών; Ανάγκη εισαγωγής κεφαλαίων από το εξωτερικό. Δηλαδή, ως επί το πλείστον εξωτερικός δανεισμός. Αλλά ποιος και με ποιους όρους θα μας δανείσει, όταν τα βασικά οικονομικά στοιχεία της Ελλάδας είναι ήδη χειρότερα από το 2009.
Το 2009 το δημόσιο χρέος ήταν 298 δις ευρώ, ενώ φέτος εκτιμάται πως θα γράψει νέο υψηλό ξεπερνώντας τα 400 δις ευρώ (+100 δις σχέση με το 2009). Το 2009 το ΑΕΠ μας ήταν 236 δις ευρώ, ενώ φέτος μόλις που θα αγγίξει τα 174 δις ευρώ (-60 δις σε σχέση με το 2009). Η καθαρή διεθνής επενδυτική θέση της Ελλάδας το 2009 ήταν ελλειμματική κατά 207 δις ευρώ, ενώ στο τέλος του εξαμήνου του 2021 χτύπησε νέο αρνητικό ρεκόρ στα 309 δις ευρώ (+100 δις σε σχέση με το 2009).
Η καμπάνα χτυπάει όλο και πιο δυνατά αλλά η εγχώρια πολιτική κάστα φαίνεται πως κοιμάται όρθια. Όπως θα διαβάσουμε παρακάτω, οι εκτιμήσεις για την πορεία της τιμής του φυσικού αερίου, του πετρελαίου και των αγαθών για το άμεσο μέλλον δεν είναι αισιόδοξες. Ο κίνδυνος μίας νέας εσωτερική υποτίμησης αρχίζει να αναδύεται απειλητικά. Τι εστί εσωτερική υποτίμηση; Ότι ζήσαμε το 2010-2016. Η άλλη όψη της νομισματικής υποτίμησης που πολιτικοί και ειδικοί μας πλάσαραν ότι θα έπαυε να υφίσταται με την είσοδό μας στο ισχυρό ευρώ. Μία τεράστια πλάνη.
Γιατί ένα έξωθεν επιβαλλόμενο ισχυρό νόμισμα δεν μετατρέπει την οικονομία μιας χώρας σε ισχυρή. Όταν μάλιστα είναι μη παραγωγική, τότε τη σακατεύει. Αντίθετα, όταν σε ένα κράτος αναπτύσσεται η παραγωγή και ιδιαίτερα η πρωτογενής και δευτερογενής, τότε και μόνο τότε το νόμισμα καθίσταται πραγματικά ισχυρό. Δεν κάνει το νόμισμα την οικονομία, αλλά η οικονομία το νόμισμα.
Παλιά, στα Σάλωνα σφάζανε αρνιά. Σήμερα, στην Αθήνα σφάζουν μπαλάκια του τένις.
Β’ Μέρος
Την 1η Νοεμβρίου του 2019 σε άρθρο στο http://www.freepen.gr/2019/11/blog-post_52.html έγραφα:
«… η κυβέρνηση μάλλον έχει υποεκτιμήσει τις επιπτώσεις από μία ενδεχόμενη ανωμαλία στη διαθεσιμότητα του προϊόντος. Σε αυτή την εκδοχή η πατρίδα μας θα επηρεαστεί επικίνδυνα, τόσο από την άνοδο της τιμής του φυσικού αερίου, όσο και από τη δυσκολία εξασφάλισης των απαραίτητων ποσοτήτων για την κάλυψη των ενεργειακών μας αναγκών, τη στιγμή που η εξάρτησή μας από τη συγκεκριμένη πηγή ενέργειας θα έχει φτάσει περίπου στο 45% των αναγκών μας.»
Ιδού λοιπόν, η τιμή του φυσικού αερίου στην Ευρώπη (Dutch TTF Gas Futures) ξεπέρασε όπως αναφέραμε τα 110 ευρώ/MWh, όταν πριν από ένα χρόνο κυμαινόταν στα 17 ευρώ/MWh.
Η δε μέση τιμή εκκαθάρισης στην ελληνική αγορά ενέργειας ξεπέρασε τα 200 ευρώ/MWh, όταν πριν από ένα χρόνο κυμαινόταν στα 60 ευρώ/MWh. Παράλληλα, η τιμή του πετρελαίου οδεύει και αυτή από ρεκόρ σε ρεκόρ, συμπαρασύροντας τις τιμές της βενζίνης, του πετρελαίου κίνησης και του πετρελαίου θέρμανσης.
Οι χώρες της Ε.Ε. με τη χαμηλότερη τιμή στην εσωτερική αγορά ρεύματος είναι η Πολωνία και η Τσεχία, με μέση τιμή στα 140-150 ευρώ/MWh. Ο λόγος; Αξιοποιούν στο μέγιστο δυνατό βαθμό τον λιγνίτη σε αντιστάθμιση της συμμετοχής του φυσικού αερίου. Ακριβώς το αντίθετο από ότι επέλεξε η ελληνική κυβέρνηση.
Οι δύο χώρες ζήτησαν και έλαβαν από την Ε.Ε. παράταση χρήσης των λιγνιτικών τους εργοστασίων έως το 2050 και 2040 αντίστοιχα. Το ίδιο και η Γερμανία. Έλαβε παράταση έως το 2038, ώστε να εξισορροπεί, έστω και μερικώς, την εξάρτηση που έχει από το εισαγόμενο φυσικό αέριο.
Όμως η δική μας κυβέρνηση με το γνωστό αλαζονικό υφάκι, αποφάσισε να κλείσουν όλες οι λιγνιτικές μας μονάδες έως το 2023, εκτός της νέας υπερσύγχρονης μονάδας στην Πτολεμαΐδα την οποία θα κλείσει πότε; Το 2028. Θα ξεκινήσει να λειτουργεί το 2022 και το 2028 θα ξοδευτούν επιπλέον δικά μας χρήματα, του Έλληνα φορολογούμενου, για να την μετατρέψουν σε μονάδα καύσης εισαγόμενου φυσικού αερίου.
Αλλά πλέον ο λιγνίτης παρά τη σημαντική επιβάρυνση του κόστους εκπομπών CO2 (35 ευρώ/MWh κόστος παραγωγής + 70 ευρώ/MWh κόστος CO2) είναι φθηνότερος από το φυσικό αέριο (110 ευρώ/ΜWh κόστος προϊόντος + κόστος μονάδας φυσικού αερίου + 20 ευρώ/MWh κόστος CO2). Γιατί και η καύση φυσικού αερίου εκπέμπει CO2, αλλά δεν το αναφέρουν.
Το τραγελαφικό είναι ότι υφίσταται τεχνολογία που μειώνει τις εκπομπές CO2 από καύση λιγνίτη και επομένως μειώνει την επιβάρυνση του περιβάλλοντος, αλλά και το κόστος εκπομπών CO2, μετατρέποντάς τον και πάλι σε φτηνό καύσιμο. Είναι η λεγόμενη CCUS (δέσμευσης, χρήσης και αποθήκευσης CO2), που ήδη εφαρμόζεται σε ΗΠΑ, Νορβηγία, Γερμανία και χώρες της Νοτιοανατολικής Ασίας. Κάτι που θα καθιστούσε ακόμα πιο ανταγωνιστικές όχι όλες, αλλά αρκετές μονάδες λιγνίτη της χώρας μας και θα τους έδινε ορίζοντα ζωής για αρκετά χρόνια. Μα το κυριότερο θα μείωναν την ενεργειακή εξάρτηση της πατρίδας μας από το εξωτερικό και κατ’ επέκταση την επιβάρυνσή μας.
Αλλά η πολιτική μας κάστα δεν εξέτασε αυτή την επιλογή. Επιλέχθηκε η κατασκευή νέων εργοστάσιων με χρήση εισαγόμενου φυσικού αερίου και όχι ο εκσυγχρονισμός, άρα μικρότερο και το κόστος μας, των ήδη κατασκευασμένων εργοστασίων λιγνίτη. Οι δε νέες μονάδες ΑΠΕ προχωράνε με το σταγονόμετρο, εξαιτίας της διαμορφωμένης γραφειοκρατίας από τις κυβερνήσεις ΝΔ-ΣΥΡΙΖΑ-ΠΑΣΟΚ. Ενώ τη ΔΕΗ αφού τη ρήμαξαν με τις εκάστοτε επιλογές και διοικήσεις τους, κρύψανε την ευθύνη και την ανικανότητά τους πίσω από χαζοχαρούμενα παλαμάκια για το ξεπούλημά της.
Παράλληλα, καμία ενέργεια δεν έγινε για τυχόν αναβάθμιση των υφιστάμενων υδροηλεκτρικών μονάδων της ΔΕΗ σε μονάδες αποθήκευσης ενέργειας μέσω αντλησιοταμίευσης. Ούτε έσπρωξαν τη δημιουργία νέων υδροηλεκτρικών ή και αντλησιοταμιευτικών μονάδων αποθήκευσης ενέργειας, ώστε να αξιοποιηθεί η κατά περιόδους υπερβάλλουσα παραγόμενη ενέργεια από ΑΠΕ που τώρα χάνεται στο … διάστημα. Ούτε προώθησαν την εκμετάλλευση των ήδη γνωστών πηγών γεωθερμίας στη χώρα μας. Ούτε βέβαια, έχει γίνει καμία προσπάθεια για την εκμετάλλευση των κοιτασμάτων φυσικού αερίου που υπάρχουν νότια της Κρήτης. Κάνει μπούού η Τουρκία, τρέμουν τα μαλθακά χεράκια της εγχώριας πολιτικής ελίτ, χύνεται ο freddo macchiato στο φιρμάτο παντελόνι που αγόρασαν με τα λεφτά του μπαμπά ή και τα δικά μας και τρέχουν σαν την πάπια να το αλλάξουν.
Ενώ η πατρίδα μας διαθέτει πλούσιες, ανεξάντλητες (ΑΠΕ, υδροηλεκτρικά, γεωθερμία) ή σχεδόν ανεξάντλητες (τα αποθέματα λιγνίτη και τύρφης μας καλύπτουν για 100 και πλέον χρόνια) και σταθερού κόστους (ΑΠΕ, υδροηλεκτρικά, γεωθερμία) ή σχετικά ελεγχόμενου κόστους (λιγνίτης με CCUS) ενεργειακές πηγές, το 55% της ενέργειας που καταναλώνουμε προέρχεται από εκτός Ελλάδος πηγές, το κόστος των οποίων είναι μη ελεγχόμενο.
Πέρυσι το ενεργειακό μείγμα της πατρίδας μας (εκτός υγρών καυσίμων) προήλθε κατά 37% από εισαγόμενο φυσικό αέριο, 29% από ΑΠΕ, 18% από εισαγωγές ενέργειας απευθείας από γειτονικά κράτη, 11% από λιγνίτη και 6% από υδροηλεκτρικά.
Ο Valery Chow, πρόεδρος της Wood Mackenzie, εκ των κορυφαίων παγκοσμίως εταιρειών ενεργειακών μελετών, είπε για το θέμα της τιμής του φυσικού αερίου: «και δεν είναι μόνο Ευρώ-θέμα: Οι μέγιστες χειμερινές τιμές στην Ιαπωνία και την Κορέα θα μπορούσαν να εκλείψουν τα ρεκόρ που είχαν τεθεί στις αρχές του 2021. Και ένας απρόβλεπτος χειμερινός καιρός μπορεί να αυξήσει ακόμα περισσότερο τον όλεθρο. Ένας ασυνήθιστα κρύος χειμώνας στο βόρειο ημισφαίριο θα δημιουργήσει την τέλεια καταιγίδα για τις διεθνείς τιμές αερίου. » Όπως συμπλήρωσε, «υπάρχει μικρό περιθώριο για λάθος λαμβάνοντας υπόψη την εξαιρετικά σφιχτή διεθνή αγορά spot.»
Το Κατάρ, εκ των κορυφαίων εξαγωγέων φυσικού αερίου στον κόσμο ανακοίνωσε ότι για φέτος αδυνατεί να προσφέρει επιπλέον ποσότητα. Έχει προγραμματίσει επενδύσεις για αύξηση της παραγωγής, αλλά απαιτείται χρόνος για να υλοποιηθούν. Η Ρωσία ο έτερος εκ των κορυφαίων, αναμένεται να δώσει κάποιες επιπλέον ποσότητες με την έναρξη του αγωγού Nord Stream 2, ο οποίος όμως προορίζεται για τη Γερμανία (οι Γερμανοί μπορεί να είναι παρτάκηδες, αλλά δεν είναι βλάκες), αλλά και πάλι δεν αναμένεται να κλείσει η ψαλίδα του ελλείμματος προσφοράς και ζήτησης. Οι ΗΠΑ, άλλος ένας μεγάλος εξαγωγέας φυσικού αερίου, έχουν και αυτές προγραμματίσει επενδύσεις για αύξηση της παραγωγής, αλλά όπως είπαμε απαιτείται χρόνος για να βγει το αέριο. Η Αυστραλία το ίδιο. Η δε ζήτηση φυσικού αερίου αναμένεται ισχυρά ανοδική τουλάχιστον για την επόμενη δεκαετία.
Για αυτούς τους λόγους, ο διεθνής πάροχος πληροφοριών για την ενέργεια και τα βασικά προϊόντα, το S&P Global Platts, εκτιμά ότι η ανοδική πίεση στις τιμές από το κάθισμα στην αύξηση της παγκόσμιας προσφοράς αερίου θα συνεχιστεί έως το 2024-2025.
Ο Marzec Manser, στέλεχος της ICIS Energy, εμφανίστηκε λίγο πιο αισιόδοξος και ανέφερε ότι «τουλάχιστον μέχρι το καλοκαίρι του 2023 θα πρέπει να υποθέσουμε ότι οι τιμές χονδρικής δεν πρόκειται να μειωθούν στα επίπεδα των προ-Covid ετών».
Όμως, όπως είπαμε, η άνοδος των ενεργειακών τιμών επιφέρει αλυσιδωτές επιπτώσεις και στις τιμές αγαθών και προϊόντων. Αρκετά από αυτά είναι βασικά αγαθά, ανελαστικής ζήτησης. Η κατανάλωσή τους δηλαδή περιορίζεται ελάχιστα από μία αύξηση της τιμής τους, καθώς είναι απαραίτητα για τη διαβίωσή μας. Δυστυχώς, εξαιτίας της διάλυσης της πρωτογενούς και δευτερογενούς παραγωγής της πατρίδας μας από τις άχρηστες πολιτικές ηγεσίες και τους παρωπιδικούς ειδικούς τους, μεγάλο μέρος των αγαθών που καταναλώνουμε είναι εισαγόμενα.
Η ανάξια ελληνική πολιτική κάστα, αποδεικνύεται ανίκανη να διαχειριστεί τις πλουτοπαραγωγικές πηγές τις πατρίδας μας. Όπως και τα πλούσια αποθέματα φυσικού αερίου, που μόνο νότια της Κρήτης εκτιμώνται σε τουλάχιστον 5-6 τρις m3, δηλαδή με περσινές τιμές αξίας άνω του 1 τρις ευρώ. Με τις φετινές ίσως και 5 τρις ευρώ. Τα οποία μεσοπρόθεσμα θα μπορούσαν να λύσουν το ζήτημα του χρέους της Ελλάδας μας, αλλά και να συμβάλουν και στην εξισορρόπηση του ενεργειακού προβλήματος της Ε.Ε.. Κάτι που πιθανότατα δεν επιθυμούν Ρωσία και ΗΠΑ, δύο εκ των κορυφαίων εξαγωγών φυσικού αερίου, αλλά και πετρελαίου (άμεσα ή έμμεσα) παγκοσμίως. Γιατί φαίνεται πως θέλουν να κρατάνε ενεργειακά την Ευρώπη στο χέρι. Για αυτό και συντηρείται η αναστάτωση στην ανατολική Μεσόγειο με δούρειο ίππο την Τουρκία. Για να καθυστερήσει η εκμετάλλευση των κοιτασμάτων. Αλλά για το θέμα αυτό θα μιλήσουμε σε επόμενο άρθρο. Όπως και γιατί η Κίνα δεν μπορεί να γίνει η κορυφαία οικονομική υπερδύναμη του πλανήτη μας.
Για μία ακόμα φορά η Ελλάδα βρίσκεται ρακένδυτη απέναντι σε άλλη μία υποβόσκουσα παγκόσμια οικονομική κρίση. Που αυτή τη φορά θα αφορά βασικά καθημερινά είδη. Ποιος θα πληρώσει και πάλι την ανικανότητα, αν όχι βλακεία, των πολιτικών εξουσιαστών; Ο Έλληνας πολίτης.
Τη δικαιολογία βέβαια, την έχουν έτοιμη. Μόνο που τώρα δε θα μας πούνε «μαζί τα φάγαμε». Αλλά πως έφταιγε η κλιματική «κρίση».
Όμως η Ελλάδα μας δεν είναι ψωροκώσταινα. Διαθέτει ορυκτό πλούτο και ιδιαίτερες κλιματολογικές συνθήκες, που παραμένουν αναξιοποίητες. Θα μιλήσουμε και για αυτά, πάλι σε επόμενο άρθρο. Αλλά το κυριότερο πλεονέκτημά της είναι πως κατοικείται από υπέροχους ανθρώπους. Οι οποίοι όμως έχουν υποστεί και συνεχίζουν να υπόκεινται εκμετάλλευση και εξευτελισμό.
Μαργέλης Κωνσταντίνος
Άγιος Πέτρος, Λευκάδας, 15 Οκτωβρίου 2021
Πηγές:
https://www.iene.gr/articlefiles/iene_meleti_2020_final1.pdf
https://www.ot.gr/2021/08/05/energeia/to-kostos-energeias-apeilei-tin-eyropaiki-oikonomia/
https://m.naftemporiki.gr/story/1771768/neo-rekor-stis-diethneis-times-dikaiomaton-rupon
https://www.energia.gr/article/181645/energeiakh-krish-sthn-eyroph-horis-fos-sto-toynel
https://www.energia.gr/article/181296/to-lathos-poy-tha-apomeinei-orfano
https://www.energia.gr/article/181190/oi-lignitikes-monades-einai-aparaithtes
https://www.bankofgreece.gr/statistika/ekswterikos-tomeas/isozygio-plhrwmwn/isozygio-agathwn
https://www.bankofgreece.gr/statistika/ekswterikos-tomeas/isozygio-plhrwmwn/ta-vasika-megethh
https://www.bankofgreece.gr/statistika/ekswterikos-tomeas/diethnhs-ependytikh-thesh
https://thegreentank.gr/2021/09/14/electricity_trends_jan-jul-2021/
https://thegreentank.gr/2021/07/12/trends_euets_synopsis/
https://www.rae.gr/%cf%83%cf%84%ce%b1%cf%84%ce%b9%cf%83%cf%84%ce%b9%ce%ba%ce%ac/
https://yearbook.enerdata.net/natural-gas/balance-trade-world-data.html
https://www.youtube.com/watch?v=8ZL6kft3YS4
https://www.hellenicshippingnews.com/as-lng-resources-stall-prices-are-set-to-rise-until-2025/
https://www.youtube.com/watch?v=x1Kvs9dlXWo
https://www.ot.gr/2021/10/14/diethni/ayksisi-timon-i-pagkosmia-oikonomia-sto-mati-tou-kyklona/
https://www.ot.gr/2021/10/14/oikonomia/elstat-alma-187-ston-deikti-timon-eisagogon-viomixanias/