Οι πολλοί κίνδυνοι και η μία... ευκαιρία
Την περιπέτεια που πάντοτε απεύχονταν επιχειρεί να αποφύγει τώρα η Αθήνα, επιδιώκοντας να αποτρέψει απρόβλεπτα γεγονότα, όπως αυτό με την είσοδο στη χώρα των οκτώ τούρκων αξιωματικών, που απειλούν να εμπλέξουν την Ελλάδα στην πιο βαθιά και επικίνδυνη κρίση της Τουρκίας τα τελευταία τουλάχιστον 50 χρόνια.
Η απόπειρα πραξικοπήματος στην Τουρκία αιφνιδίασε την Αθήνα όπως και πολλές άλλες πρωτεύουσες, άλλα, φυσικά, η αγωνία για την ομαλοποίηση της κατάστασης στην Τουρκία είναι πολύ μεγαλύτερη στην Ελλάδα, όχι μόνο λόγω της γειτνίασης αλλά λόγω και των μεγάλων ανοικτών ζητημάτων, που ξεκινούν από το Μεταναστευτικό και φθάνουν μέχρι τις τουρκικές διεκδικήσεις στο Αιγαίο, την παρεμβατική πολιτική στη Θράκη και φυσικά το Κυπριακό.
Τη στιγμή που η Ελλάδα είχε πείσει τους εταίρους και τους συμμάχους ότι ο ρόλος της χώρας είναι αναβαθμισμένος σε μια περιοχή αποσταθεροποιημένη, οι εξελίξεις στην Τουρκία ήρθαν να ενισχύσουν αυτή τη θέση, καθώς η Ελλάδα, έστω και ύστερα από έξι χρόνια κρίσης, φαντάζει ως η μοναδική νησίδα σταθερότητας και ασφάλειας στην περιοχή.
Αυτό είναι ένα σημαντικό διαπραγματευτικό πλεονέκτημα για την ελληνική κυβέρνηση, όχι βεβαίως γιατί θα λύσει αυτομάτως τα οικονομικά προβλήματα της χώρας ή θα χαλαρώσει τα Μνημόνια, αλλά γιατί ενισχύει τη διαπραγματευτική ισχύ της. Η παρέμβαση του αμερικανού υπουργού Οικονομικών Τζακ Λιου στους «Financial Times», όπου τόνισε ότι θα πρέπει να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα της Ελλάδας μετά και τις εξελίξεις στην Τουρκία, δείχνει τα περιθώρια που υπάρχουν για να κινηθεί έναντι των δανειστών η Αθήνα, προβάλλοντας ακριβώς το γεωπολιτικό χαρτί.
Αυτό είναι ίσως το μοναδικό θετικό που θα μπορούσε κανείς να διακρίνει για τη χώρα μας από τις εξελίξεις στην Τουρκία…
Δυστυχώς, η απόπειρα πραξικοπήματος και η καταστολή που επιχειρεί τώρα ο Ερντογάν εναντίον κάθε αντιπολιτευόμενης φωνής έχει σοβαρότατες επιπτώσεις όχι μόνο στο εσωτερικό της Τουρκίας αλλά και στις σχέσεις της με τους γείτονές της, την ΕΕ και το ΝΑΤΟ. Και, φυσικά, η Ελλάδα βρίσκεται στην πρώτη γραμμή αυτού του μετώπου.
Ο Ερντογάν αυτή τη στιγμή έχει άλλες προτεραιότητες, αλλά σύντομα θα προκύψει το μείζον θέμα των σχέσεων της ΕΕ με την Τουρκία και φυσικά της ολοκλήρωσης του πακέτου της συμφωνίας για τον έλεγχο των μεταναστευτικών ροών. Ήδη πολλοί ευρωπαίοι παράγοντες, όπως ο γερμανός επίτροπος Έτινγκερ, δηλώνουν ότι υπό αυτές τις συνθήκες δεν μπορεί να υπάρξει συμφωνία για την απελευθέρωση των θεωρήσεων για τους τούρκους πολίτες που ταξιδεύουν στην Ευρώπη. Χωρίς αυτή τη συμφωνία, όμως, ο κ. Ερντογάν έχει δηλώσει ότι δεν θα έχει ισχύ ούτε η συμφωνία για το Μεταναστευτικό.
Και έχοντας στη χώρα του τουλάχιστον δύο εκατομμύρια πρόσφυγες και μετανάστες, είναι εύκολο να αντιληφθεί κανείς τι θα συμβεί εάν αφήσει ελεύθερες τις ροές προς τα ελληνικά νησιά, που θα μεταφέρουν την πίεση στη βαλκανική διαδρομή, προκαλώντας ντόμινο, που θα φθάσει με όχι και τόσο ομαλό τρόπο μέχρι την Κεντρική Ευρώπη, την Αυστρία και τη Γερμανία...
Η κατάσταση έκτακτης ανάγκης και οι μαζικές εκκαθαρίσεις, που δεν συνάδουν με το ευρωπαϊκό δίκαιο και τις βασικές ευρωπαϊκές αξίες, απομακρύνουν ακόμη περισσότερο την Τουρκία του Ερντογάν από την Ευρώπη και δεν είναι τυχαίο μάλιστα ότι ο ίδιος ο τούρκος ηγέτης έκανε λόγο για νέα συμμαχία που θα αποτελέσει σταθεροποιητικό παράγοντα στην περιοχή, με άξονα την Τουρκία, τη Ρωσία και το Ιράν.
Η προώθηση μιας ισλαμικής θρησκόληπτης ατζέντας, με ισχυρή δόση εθνικισμού και πινελιές νεοουμανισμού, δημιουργεί ένα εκρηκτικό περιβάλλον στην Τουρκία.
Βεβαίως, ο ίδιος ο Ερντογάν και το επιτελείο του έχουν στραφεί και πάλι εναντίον των ΗΠΑ, καθώς η Ουάσινγκτον αρνείται να ικανοποιήσει το χατίρι του Ερντογάν και να εκδώσει, χωρίς πλήρη αποδεικτικά στοιχεία, τον Φετουλάχ Γκιουλέν, με στενούς συνεργάτες του Ερντογάν να αφήνουν υπαινιγμούς ότι ενδέχεται η απόπειρα πραξικοπήματος να είχε αμερικανικό δάκτυλο. Υπαινιγμοί που βαραίνουν το κλίμα μεταξύ των δύο χωρών, την ώρα μάλιστα που οι ΗΠΑ απορρίπτουν τα τελεσίγραφα της Τουρκίας και συνεχίζουν να συνεργάζονται με τους Κούρδους της Συρίας στον αγώνα εναντίον του ISIS. Το τουρκικό καθεστώς έχει χαρακτηρίσει τους Κούρδους της Συρίας τρομοκρατική οργάνωση, όπως έχει κάνει, βέβαια, με το PKK, το ISIS και -πριν από μερικούς μήνες- το κίνημα Γκιουλέν.
Πάντως, το γεγονός ότι έκλεισε η αεροπορική βάση Ιντσιρλίκ, ενώ υπήρχε η πίεση από την Άγκυρα για έκδοση του Γκιουλέν, έδινε την εντύπωση ότι ο Ερντογάν παζάρευε την έκδοση του ιμάμη με τη διατήρηση της βάσης στις υπηρεσίες των ΗΠΑ και της Συμμαχίας, που έχει αναλάβει το έργο των από αέρος πληγμάτων στο ISIS.
Σε ό,τι αφορά το Αιγαίο, η δραστηριότητα είναι σχεδόν μηδενική τις τελευταίες ημέρες, καθώς έχουν ανασταλεί εκπαιδευτικές δραστηριότητες και ασκήσεις, και όλοι στην Αθήνα αναμένουν με αγωνία τον τρόπο με τον οποίο θα θελήσει ο «νέος» Στρατός που οικοδομεί ο Ερντογάν να δώσει το στίγμα του στα μεγάλα θέματα των ελληνοτουρκικών διαφορών.
Κανείς δεν πιστεύει, φυσικά, ότι το νέο στρατιωτικό κατεστημένο που διαμορφώνεται στην Τουρκία θα είναι έτοιμο να αποδεχθεί, ακόμη κι αν τον πρότεινε ο Ερντογάν, έναν συμβιβασμό με την Ελλάδα στο Αιγαίο ή, στο Κυπριακό, την αποχώρηση των τουρκικών στρατευμάτων.
Αντιθέτως, όσοι γνωρίζουν καλά την Τουρκία είναι αρκετά επιφυλακτικοί, θεωρώντας ότι, πιθανότατα, η μετά πραξικόπημα εποχή θα οδηγήσει σε συμβιβασμούς την Τουρκία σε μείζονα ζητήματα, οπότε θα διατηρηθεί η σκληρή γραμμή σε θέματα όπως οι ελληνοτουρκικές σχέσεις και το Κυπριακό, όπου η Ελλάδα και η Κύπρος δεν εκλαμβάνονται ως απειλή πια από την όλο και πιο αλαζονική Τουρκία…
Ένα πολύ σοβαρό ζήτημα αφορά και τη Θράκη, όπου η τουρκική ΜΙΤ λύνει και δένει στο τουρκικό προξενείο, ενώ για τον Ταγίπ Ερντογάν είναι γνωστό ότι προτεραιότητα έχουν οι τουρκικές κοινότητες στα Βαλκάνια, με τον ίδιο να έχει δείξει ιδιαίτερη σπουδή τόσο για την ελληνική μουσουλμανική μειονότητα (ήταν ο πρώτος τούρκος πρωθυπουργός που περιόδευσε το 2004 στη Θράκη) όσο και για το άνοιγμα τζαμιών στην Ελλάδα…
Πάντως, Αθήνα και Λευκωσία είχαν την ευκαιρία να κάνουν μια πρώτη εμπιστευτική αποτίμηση των εξελίξεων στην Τουρκία όσον αφορά τον τρόπο με τον οποίο επηρεάζουν τα μεγάλα εθνικά θέματα, στη συνάντηση που είχαν την Παρασκευή στην Αθήνα ο Ν. Κοτζιάς και ο Ι. Κασουλίδης.
Κωνσταντίνος Τσάκαλος
ΤΟ ΠΑΡΟΝ