Το πραξικόπημα στην Τουρκια, μπορεί να μην είχε σαν αποτέλεσμα την κατάλυση της έννομης τάξης στη γειτονική χώρα αλλά δημιουργεί νέες συνθήκες για τους συσχετισμούς δυνάμεων εν γενεί στην περιοχή. Με τον τρόπο που εκδηλώθηκε και κυρίως με τον τρόπο που κατεστάλη, μοιάζει να έχει περισσότερες συνέπειες ενδεχομένως και απ´ ότι θα είχε αν ήταν πετυχημένο.
Ήδη από τα πρώτα λεπτά μετά την καταστολή, δημοσιογράφος του έγκυρου αμερικανικού site politico, έγραψε ότι δεν επρόκειτο για πραξικόπημα. Υποστήριξε ότι ο ίδιος ο Ερντογαν το σκηνοθέτησε με τη βοήθεια των μυστικών υπηρεσιών. Άποψη την οποία στήριξε λέγοντας ότι πρεσβείες και μυστικές υπηρεσίες ξένων χωρών είχαν πληροφορίες πως επρόκειτο να συμβεί.
Δεδομένων όσων ακολούθησαν, η άποψη δεν μοιάζει εξωπραγματική αλλά είναι δύσκολο να κατηγορήσεις τον ηγέτη μιας χώρας ότι σκηνοθετεί πραξικοπήματα εναντίον του. Ο Ερντογαν βεβαίως βολεύεται από τις εξελίξεις. Ίσως βρει την ευκαιρία να αποκτήσει τις υπερεξουσίες που τόσο καιρό ονειρεύονταν. Ίσως προκηρύξει πρόωρες εκλογές απ´ τις οποίες θα “βγει” πανίσχυρος. Ωστόσο δεν είναι αυταπόδεικτο ότι πρόκειται για μια μακιαβελική έμπνευση του Σουλτάνου.
Η άποψη που εκφράστηκε από το politico βρήκε φυσικά την άμεση απάντηση της. Οι Τούρκοι με τη σειρά τους κατηγορούν τις ΗΠΑ ότι γνώριζαν για το πραξικόπημα και ότι επιπλέον προστατεύουν τον αυτοεξόριστο θρησκευτικό ηγέτη, Φετουλάχ Γκιουλεν, ο οποίος ζει στην Πενσυλβάνια. “Η Τουρκία δεν θα διοικείται από ένα σπίτι στην Πενσυλβάνια”, δήλωσε ο ίδιος ο Ερντογαν, καταδεικνύοντας ότι οι σχετικές δηλώσεις των στελεχών του, δεν έγιναν εν θερμώ. Όπως δεν μπορεί κανείς εύκολα να αποδείξει ότι ο Ερντογαν “έστησε” το δημοψήφισμα, τόσο δύσκολα μπορεί να αποδείξει ότι το “έστησε” ο Γκιουλέν.
Γκιουλεν και Αμερικανοί, αρνούνται την ανάμιξη τους. Χωρις αυτό να σημαίνει ότι ο “σουλτάνος” δεν έχει πετύχει αυτό που ήθελε. Να δημιουργήσει δηλαδή έναν φανταστικό εχθρό, που δικαιολογεί αποφάσεις όπως την επαναφορά της θανατικής ποινής. Επιπλέον, έχει ήδη δημιουργήσει τις συνθήκες για έναν “έντιμο συμβιβασμό”. Οι Αμερικανοί δεν μοιάζει πιθανό να εκδώσουν τον Γκιουλεν, εκτός και αν οι Τούρκοι παρουσιάσουν αδιάσειστα στοιχεία. Απο την πλευρά τους οι Τούρκοι θα απαιτήσουν να έχουν λόγο στις εξελίξεις που θα υπάρξουν στην περιοχή. Τόσο κατά τη διάρκεια όσο και μετά το πέρας του πολέμου στη Συρία και την εξουδετέρωση του ISIS. Πρόκειται για ότι ονομάζουν οι ίδιοι οι Τούρκοι, ενεργητική διπλωματία.
Την ίδια ώρα, το πραξικόπημα μπορεί να φανεί χρήσιμο για να λυθούν προβλήματα του πρόσφατου παρελθόντος. Ο δήμαρχος της Άγκυρας, Γκιολιχ Γκιοκτσεκ, έσπευσε να εξηγήσει ότι ο πιλότος που κατέρριψε το Τουρκικό αεροσκάφος ήταν πραξικοπηματίας. Βεβαίως θα μπορούσε να περιμένει να διεξαχθεί η δίκη πριν του φορτώσει μια τέτοια κατηγορία. Ομως οι συνθήκες είναι εξαιρετικά βολικές για να δοθούν εξηγήσεις σε μια υπόθεση που όλοι μοιάζουν να θέλουν να την κρύψουν κάτω από το χαλί. Η ευκαιρία είναι ιδανική για να μην θεωρεί κανένας ότι έχει δεδομένο σύμμαχο την Τουρκία.
Η Ευρωπαϊκή Ενωση από την πλευρά της κάνει αυτό που γνωρίζει καλύτερα. Δηλαδή τίποτε. Περιμένει να δει πως θα εξελιχθούν τα πράγματα για να πάρει θέση. Ο Ερντογαν όμως δρομολογεί τις εξελίξεις, ισχυροποιεί τη θέση του και επίσης έχει έτοιμη τη δικαιολογία για όσες δεσποτικές πρακτικές ακολουθήσει στο προσεχές διάστημα.
Άλλωστε έχει και τον κόσμο στο πλευρό του. Κατόρθωσε να βγάλει χιλιάδες Τούρκους πολίτες στους δρόμους, απέναντι σε άρματα μάχης τα οποία βεβαίως αψηφώντας τους κανόνες ενός πραξικοπήματος, δεν άνοιξαν πυρ στο ψαχνό. Έτσι κάθε επίδοξος στασιαστής μελλοντικά, θα πρέπει να το ξανασκεφθεί. Οι “οπαδοί” του Ερντογαν, είναι έτοιμοι να θυσιαστούν.
Επισης έχει σαν όπλο για κάθε πιθανή διαπραγμάτευση, την ισχυρή λαϊκή στήριξη στο εσωτερικό της χωράς του. Κατι που στερούνται οι ευρωπαίοι ηγέτες, οι οποίοι συστηματικά του κάνουν υποδείξεις. Ο Ερντογαν περιπλέκει ακόμη περισσότερο την ατζέντα των διμερών σχέσεων. Θα επικαλείται πλέον το θέμα της ασφαλείας για κάθε τι που θα δυσαρεστεί τους ευρωπαίους. Έχοντας και τα κλειδιά των προσφυγικών ροών, είναι προφανές ότι θα στριμώξει ξανά τους νωθρούς ευρωπαίους.
Τα πραξικοπήματα συνήθως πιάνουν τους ανθρώπους στον ύπνο. Κυριολεκτικά, ξυπνούν από τον ήχο της ερπύστριας. Το πραξικόπημα στην Τουρκία, δεν θα μείνει στην ιστορία ως μνημείο οργάνωσης. Τα τανκς βγήκαν διστακτικά στους δρόμους και παρόν ολίγον θα έμπλεκαν στο μποτιλιάρισμα που δημιουργούν όσοι βγαίνουν το βράδυ της παρασκευής για να διασκεδάσουν. Οι στρατιωτικοί οι οποίοι συμμετείχαν, δεν είχαν ούτε τη συμπαράσταση του στρατεύματος εν συνολω, ούτε φυσικά επιχειρησιακό σχέδιο.
Φαινεται ότι όλοι οι άλλοι είχαν πληροφορίες για το τι επρόκειτο να συμβεί. Οπως φαίνεται και ο ίδιος ο Ερντογαν. Ακόμη και αν δεν το προκάλεσε (όπως τον κατηγορούν αμερικανικά μέσα ενημέρωσης) μπορούσε πολύ απλά να το σταματήσει πριν την εκδήλωσή του (όπως φάνηκε, μάλλον μπορούσε). Συνέχισε πάντως τις διακοπές του και περίμενε να ξεκινήσει για να το καταστείλει με μια βίντεο κλήση από το τηλέφωνο του. Η συνέχεια θα είναι πολύ ενδιαφέρουσα.