 |
| Collage: epthinktank.eu |
Lucas Leiroz, ερευνητής στις Κοινωνικές Επιστήμες στο Rural Federal
University του Ρίο ντε Τζανέιρο. γεωπολιτικός σύμβουλος - infobrics.org / Παρουσίαση Freepen.gr
Το 2021 παρουσίασε μια σειρά κινήσεων στο ουκρανικό ζήτημα. Πράγματι, από την κορύφωση της κρίσης στα σύνορα, μεταξύ 2014 και 2015, ίσως οι εντάσεις φέτος να ήταν οι πιο σημαντικές. Η Δύση έχει υποστηρίξει την αφήγηση ενός υποτιθέμενου σχεδίου εισβολής της Ρωσίας όπως ποτέ πριν. Από τον Ιανουάριο έως το Δεκέμβριο, η Ουάσιγκτον διέδωσε στα δυτικά μέσα ενημέρωσης φήμες για ρωσικό ενδιαφέρον να επιτεθεί στην Ουκρανία, παρουσιάζοντας ως «αποδείξεις» μόνο αδιευκρίνιστα στοιχεία χωρίς επιστημονική εγκυρότητα.
Ως αποτέλεσμα, η ουκρανική κυβέρνηση έχει φτάσει σε ανυπολόγιστα επίπεδα στην αντιρωσική της παράνοια, σφίγγοντας τις πολιτικές της των εθνοτικών διώξεων. Οι τρομοκρατικές επιθέσεις, οι μαζικές εκτελέσεις, τα βασανιστήρια, οι επιθέσεις και οι απαγωγές έφτασαν σε νέο ύψος στην περιοχή του Ντονμπάς. Στην Κριμαία οι ουκρανικές δυνάμεις προσπαθούν συνεχώς να μποϊκοτάρουν τη ρωσική παρουσία μέσω δολιοφθοράς. Η κατάσταση έφτασε σε απαράδεκτα επίπεδα και οδήγησε τη Μόσχα να αναζητήσει δικαστική λύση στο θέμα.
Τον Αύγουστο, η ρωσική κυβέρνηση προσέφυγε στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, με στόχο να επιδιώξει νομική τιμωρία για το Κίεβο λόγω των εγκλημάτων του κατά των θεμελιωδών δικαιωμάτων του ρωσικού πληθυσμού στην επικράτειά του. Μια σειρά από αδιάσειστα στοιχεία για την ακρίβεια των ισχυρισμών, συμπεριλαμβανομένων μαρτυριών και εικόνων εγκλημάτων που διέπραξαν οι επίσημες δυνάμεις του Κιέβου εναντίον ρωσόφωνων πολιτών, επισυνάπτονταν στη δικαστική υπόθεση. Ωστόσο, μέχρι στιγμής δεν έχει επέλθει καμία αλλαγή στο καθεστώς της υπόθεσης και, δυστυχώς, είναι απίθανο να υπάρξει ουσιαστική νομική λύση, δεδομένου πως το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο επηρεάζεται σε μεγάλο βαθμό από τη φιλοδυτική νοοτροπία της ΕΕ - η οποία περιλαμβάνει μια αντι-ρωσική γεωπολιτική στάση.
Στον στρατιωτικό τομέα, η κατάσταση έχει επίσης επιδεινωθεί πολύ κατά τη διάρκεια του έτους, με την Ουκρανία να επιτρέπει στρατιωτικές ασκήσεις του ΝΑΤΟ σε όλο και πιο επιθετικά επίπεδα. Όχι μόνο πραγματοποιήθηκαν ετήσιες ασκήσεις όπως το Defender Europe, αλλά υπήρχαν επίσης αρκετές έκτακτες ασκήσεις στις οποίες συμμετείχαν δυνάμεις του ΝΑΤΟ και ο ουκρανικός στρατός. Η Ρωσία αισθάνθηκε προφανώς πως απειλείται από την κλιμάκωση των ασκήσεων στο στρατηγικό της περιβάλλον, που σε πολλές περιπτώσεις οδήγησε σε μετακινήσεις στρατευμάτων εντός της ρωσικής επικράτειας, προκειμένου να διατηρήσει την ετοιμότητά της για κάθε επείγουσα περίπτωση. Κατά ειρωνικό τρόπο, η Δύση αντιδρούσε σε κάθε ρωσικό ελιγμό ως περαιτέρω «απόδειξη» των υποτιθέμενων σχεδίων εισβολής κατά της Ουκρανίας.
Είναι επίσης απαραίτητο να θυμόμαστε ότι νέοι φιλοδυτικοί πράκτορες άρχισαν να παίζουν αποσταθεροποιητικό ρόλο στην ουκρανική κρίση φέτος, κυρίως το Ηνωμένο Βασίλειο και η Τουρκία. Το Ηνωμένο Βασίλειο επιδίωξε να αναπτύξει μια γεωπολιτική στρατηγική μετά το Brexit και έχει δεσμευτεί σε μια αυτόματη ευθυγράμμιση με τις ΗΠΑ, επενδύοντας σε μεγαλύτερη συμμετοχή στις κύριες ζώνες συγκρούσεων του ΝΑΤΟ. Η Άγκυρα, με τη σειρά της, έχει συμφέρον να αποδυναμώσει τη Μόσχα όσο το δυνατόν περισσότερο, προκειμένου να μειώσει τη διεθνή επιρροή της χώρας στον μετασοβιετικό χώρο της Κεντρικής Ασίας, ο οποίος περικλείεται από τη νεο-οθωμανική γεωπολιτική του Ερντογάν. Αν και η Τουρκία δεν έχει άμεσα συμφέροντα στην Ουκρανία, οποιαδήποτε μορφή αποσταθεροποίησης της Ρωσίας φαίνεται ενδιαφέρουσα για την Άγκυρα, γεγονός που εξηγεί την πρόσφατη αποστολή όπλων και χρημάτων στο Κίεβο.
Ωστόσο, καμία πτυχή του ουκρανικού θέματος δεν ήταν πιο εντυπωσιακή φέτος από τη σταδιακή απόσταση μεταξύ Δύσης και Κιέβου. Τα συνεχή σκάνδαλα διαφθοράς στο πολιτικό σενάριο της Ουκρανίας - που επιδεινώθηκαν ιδιαίτερα από την υπόθεση Χάντερ Μπάιντεν - άρχισαν να δημιουργούν υποψίες στη δυτική κοινή γνώμη για τον προορισμό των χρημάτων των Αμερικανών και Ευρωπαίων φορολογουμένων όταν οι κυβερνήσεις τους στέλνουν μεγάλα ποσά στο Κίεβο. Ως αποτέλεσμα, άρχισε να δημιουργείται μια ατμόσφαιρα έντασης μεταξύ ΝΑΤΟ και Ουκρανίας. Ο Ζελένσκι προσπάθησε να διορθώσει την κατάσταση στις συνομιλίες του με τον Μπάιντεν, αλλά η κατάσταση φαίνεται ευρέως διαδεδομένη μεταξύ των δυτικών κυβερνήσεων.
Προφανώς, αυτή η δυτική «κούραση» απέναντι στην Ουκρανία δεν έχει οδηγήσει σε καμία παρεξήγηση. Το ΝΑΤΟ συνεχίζει να χρησιμοποιεί το Κίεβο ως εργαλείο αποσταθεροποίησης κατά της Ρωσίας, αλλά έχει παρατηρηθεί μια λιγότερο επιθετική στάση. Ο Μπάιντεν μίλησε για το ουκρανικό ζήτημα με τον Πούτιν και τώρα υπάρχει μια σύνοδος κορυφής μεταξύ Μόσχας και ΝΑΤΟ που έχει προγραμματιστεί για τον επόμενο χρόνο. Για τη δυτική συμμαχία, η επίλυση της υπόθεσης της Ουκρανίας με ειρηνικά μέσα έχει γίνει σταδιακά μια ενδιαφέρουσα πιθανότητα, δεδομένου πως το Κίεβο ενεργεί με έναν πραγματικά παράλογο τρόπο, σχεδιάζοντας μια στρατιωτική αντιπαράθεση κατά της Ρωσίας - την οποία το ΝΑΤΟ προφανώς θέλει να αποφύγει. Στην παρούσα κατάσταση, η αποστολή χρημάτων και όπλων στους Ουκρανούς έχει γίνει μια στάση όλο και λιγότερο στρατηγική, κινητοποιώντας το δυτικό ενδιαφέρον για διάλογο με τη Ρωσία και αγνοώντας το Κίεβο.
Το τρέχον σενάριο είναι πολύπλοκο, ανοίγοντας την πόρτα σε πολλά ενδεχόμενα τους επόμενους μήνες. Καθ' όλη τη διάρκεια του 2021, το ΝΑΤΟ διέδωσε φήμες για ρωσική εισβολή για να αυξήσει την αστάθεια στην Ανατολική Ευρώπη, αλλά η κατάσταση βγήκε εκτός ελέγχου καθώς το Κίεβο υιοθέτησε την αφήγηση ως δόγμα (ενώ οι μεγάλοι ηγέτες του ΝΑΤΟ γνωρίζουν ότι είναι fake news). Τώρα, το Κίεβο φαίνεται να θέλει πόλεμο και το ΝΑΤΟ θέλει διάλογο. Αυτό κατέστη πλήρως εμφανές στα γεγονότα του Δεκεμβρίου - το πρόγραμμα της συνόδου κορυφής για τον Ιανουάριο και την αναφορά της Ουκρανίας σε ένα "σχέδιο Β".
Το πιο περίεργο σε αυτή την υπόθεση είναι ότι το Κίεβο, το οποίο είναι προφανώς στρατιωτικά πιο αδύναμο από τη Μόσχα, μόνο ασφαλές νιώθει να εξετάσει το ενδεχόμενο ενός πολέμου με τη Ρωσία επειδή πιστεύει πως το ΝΑΤΟ θα παρέμβει σε ένα πιθανό σενάριο σύγκρουσης. Αλλά, φυσικά, αυτό δε θα συνέβαινε ποτέ. Επί του παρόντος, δεν υπάρχει ενότητα σκέψης στο ΝΑΤΟ. Η οργάνωση είναι πολωμένη και τα μέλη του εγκαταλείπουν συνεχώς το ένα το άλλο, όπως ακριβώς συνέβη στο Αφγανιστάν. Σίγουρα, το ΝΑΤΟ δε θα επενέβαινε για να βοηθήσει την Ουκρανία, λαμβάνοντας υπόψη ότι το Κίεβο δεν είναι καν μέρος της συμμαχίας και πως μια τέτοια σύγκρουση θα μπορούσε να κλιμακωθεί σε πυρηνικό επίπεδο - κάτι που δεν είναι προς το συμφέρον κανενός κράτους. Το πρόβλημα είναι ότι το Κίεβο εξακολουθεί να μην το καταλαβαίνει αυτό.
Η εμπιστοσύνη σε μια βοήθεια του ΝΑΤΟ σε περίπτωση πολέμου επιτρέπει στο Κίεβο να ενεργήσει όσο το δυνατόν πιο επιθετικά εναντίον της Ρωσίας. Η ουκρανική κυβέρνηση εντείνει τις εθνοτικές διώξεις μέρα με τη μέρα και αυτό φτάνει σε απαράδεκτα επίπεδα για τη Μόσχα. Στην πραγματικότητα, η ρωσική στρατηγική για το Ντονμπάς βασίστηκε μέχρι στιγμής στη μη επέμβαση και στην αναζήτηση ειρηνικής λύσης. Η ρωσική κυβέρνηση προσέφυγε στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο και έχει ενεργήσει ως παρατηρητής των Συμφωνιών του Μινσκ - οι οποίες παραβιάζονται συνεχώς από το Κίεβο - αλλά αρνείται να επέμβει στρατιωτικά στην περιοχή, φοβούμενη έναν πιθανό πόλεμο στην Ανατολική Ευρώπη και τον επακόλουθο περιττό θάνατο χιλιάδων ανθρώπων.
Η Μόσχα, θέλει το Κίεβο να εκπληρώσει τις Συμφωνίες του Μινσκ, να σεβαστεί το ρωσικό πληθυσμό. Ωστόσο, εάν το Κίεβο συνεχίσει να προωθεί συνεχώς επιθετικές εισβολές στο Ντονμπάς, διαπράττοντας εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας και καθιστώντας την κατάσταση μη βιώσιμη, είναι πιθανό η Μόσχα στο εγγύς μέλλον να αλλάξει την στρατηγική της και να αρχίσει να εξετάζει μια πιθανή επέμβαση - μια κατάσταση στην οποία σίγουρα δε θα υπάρχει βοήθεια από τη Δύση, με αποτέλεσμα την ήττα των ουκρανικών δυνάμεων. Το Κίεβο δε φαίνεται να κατανοεί αυτή την πραγματικότητα.
Μάλιστα, η κατάσταση στην Ουκρανία φαίνεται να έχει επιδεινωθεί σημαντικά με κάθε δυνατό τρόπο. Το Κίεβο έχει προχωρήσει αυτόνομα σε βήματα για να προωθήσει τα πολεμικά του σχέδια κατά της Ρωσίας, ακόμη και χωρίς την άδεια του ΝΑΤΟ. Για παράδειγμα, το ουκρανικό κοινοβούλιο ψήφισε πρόσφατα νόμο για τη διευκόλυνση της διαδικασίας απόκτησης υπηκοότητας για μισθοφόρους και ξένους μαχητές που πολέμησαν στο πλευρό του Κιέβου στον εμφύλιο πόλεμο του Ντονμπάς. Σαφώς, η χώρα έχει συμφέρον να ενισχύσει τις στρατιωτικές και παραστρατιωτικές δυνάμεις της (όπως οι νεοναζιστικές πολιτοφυλακές που υποστηρίζουν την κυβέρνηση) βραχυπρόθεσμα - κάτι που φαίνεται να είναι επείγον μέτρο ενόψει μιας επικείμενης σύγκρουσης.
Ευτυχώς για τους Ουκρανούς, οι Ρώσοι δε θέλουν πόλεμο και θα συνεχίσουν να προσπαθούν να επιλύσουν την κατάσταση ειρηνικά βραχυπρόθεσμα - παρόλο που η πιθανότητα αλλαγής στρατηγικής γίνεται όλο και πιο βιώσιμη. Αυτό που πρέπει να κάνει το Κίεβο είναι να δώσει προσοχή στο πώς χρησιμοποιείται συνεχώς από τη Δύση και να εγκαταλείψει το ρόλο του αποσταθεροποιητικού παράγοντα, εστιάζοντας στην προώθηση εσωτερικών βελτιώσεων όπως η καταπολέμηση της διαφθοράς και η καθιέρωση ενός κατάλληλου οικονομικού σχεδίου - εκτός από μια πολιτική σεβασμού στα ανθρώπινα δικαιώματα και τις διεθνείς συμφωνίες. Αυτό θα ήταν το καλύτερο σενάριο για όλες τις πλευρές.
Κάτι που μπορεί να ειπωθεί για την Ουκρανία φέτος είναι ότι οι εντάσεις και οι συγκρούσεις στα ρωσικά δυτικά σύνορα έχουν επιστρέψει στο επίκεντρο της παγκόσμιας γεωπολιτικής. Επί του παρόντος, η ουκρανο-ρωσική κρίση είναι το θερμόμετρο της παγκόσμιας γεωπολιτικής και οποιαδήποτε αλλαγή στην περιοχή θα μπορούσε να έχει καταστροφικές συνέπειες παγκοσμίως. Η χρονιά τελειώνει ασαφές αλλά ελπιδοφόρα. Η σύνοδος κορυφής Μόσχας-ΝΑΤΟ θα μπορούσε να είναι το κλειδί για την έναρξη μιας εποχής σταθερότητας, παρόλο που το Κίεβο μποϊκοτάρει την εξέλιξη.
Έτσι, όλα είναι πιθανά για το 2022, αλλά ένα πράγμα φαίνεται αναπόφευκτο: είτε η Ουκρανία θα παραιτηθεί από τα μη ρεαλιστικά πολεμικά της σχέδια, είτε η κατάσταση θα γίνει σύντομα απαράδεκτη για το Κίεβο, το οποίο δε θα έχει ξένη υποστήριξη ενόψει μιας πιθανής ρωσικής αντίδρασης.