Στις 10 Νοεμβρίου 1919 γεννήθηκε ο Μιχαήλ Καλάσνικοφ, ο εφευρέτης του ΑΚ-47 Καλάσνικοφ. Του πιο θανατηφόρου και ίσως πιο γνωστού όπλου του 20ου αιώνα. Το όπλο που όλοι γνωρίζουμε σήμερα εμφανίστηκε το 1947. Υιοθετήθηκε ως τουφέκι εφόδου του Σοβιετικού Στρατού το 1949 και απετέλεσε ένα από τα πιο δημοφιλή εξαγώγιμα εξοπλιστικά προϊόντα της ΕΣΣΔ, τα επόμενα χρόνια.
Του Βαγγέλη Χωραφά
Άδειες παραγωγής του δόθηκαν σε όλες τις χώρες του Συμφώνου της Βαρσοβίας, καθώς και σε χώρες που είχαν καλές σχέσεις με την ΕΣΣΔ, όπως η Αίγυπτος και το Ιράκ. Η Κίνα για να εξοπλίσει τον στρατό της παρήγαγε εκατομμύρια τέτοιων όπλων.
Το ΑΚ-47 χρησιμοποιήθηκε σε συμβατικούς πολέμους, όπως στο Βιετνάμ και στον πόλεμο Ιράν-Ιράκ. Χρησιμοποιήθηκε σε εθνικοαπελευθερωτικούς αγώνες, όπως στην Αγκόλα και στη Μοζαμβίκη. Σε εμφύλιους πολέμους όπως στο Ελ Σαλβαντόρ και στη σύγκρουση μεταξύ Σαντινίστας και Κόντρας στη Νικαράγουα. Χρησιμοποιήθηκε σε καταρρεύσεις κρατών, όπως στο Κονγκό. Και βέβαια, χρησιμοποιήθηκε από το διεθνές οργανωμένο έγκλημα, όπως στο λαθρεμπόριο ναρκωτικών στην Κολομβία. Στο Μεξικό χρησιμοποιήθηκε από τους ναρκέμπορους αλλά και από τους Ζαπατίστας.
Οι χαμηλές τιμές στην αγορά ήταν ένας σημαντικός παράγοντας για την διάδοση του ΑΚ-47. Ένας εξίσου σημαντικός παράγοντας ήταν η ευκολία στην χρήση του, αφού δεν χρειάζονταν ιδιαίτερη εξάσκηση. Η μειωμένη του ακρίβεια υπερκαλύπτονταν από την αυξημένη διασπορά πυρός που είχε. Λόγω αυτών των παραγόντων, στα χέρια παιδιών-στρατιωτών, κακοποιών και εξεγερμένων, γίνονταν πιο θανατηφόρο.
Ο ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΑΠΌ ΤΗ ΔΥΣΗ
Η επιτυχία και η διάδοση του ΑΚ-47 σηματοδότησε άλλη μια περίπτωση τύπου Σπούτνικ, όταν ο Σοβιετικός κομμουνισμός φαίνονταν να ξεπερνάει την επιχειρηματικότητα του ιδιωτικού τομέα της Δύσης. Ο δορυφόρος Σπούτνικ ξεκίνησε τον αγώνα δρόμου του διαστήματος, το σοβιετικό τανκ Τα-34 την προσπάθεια των Δυτικών να παρουσιάσουν καλύτερα άρματα μάχης και οι συγκρίσεις ανάμεσα στο MIG-15 και στο F-86 στον ουρανό της Κορέας απετέλεσαν ισχυρό όπλο προπαγάνδας. Επομένως, η πρόκληση του ΑΚ-47 δεν θα έπρεπε να παραμείνει αναπάντητη.
Οι Αμερικανοί αντικατέστησαν τα τουφέκια Μ1 και Μ14 με το Μ16. Ήταν ένα όπλο ελαφρύτερο από το Καλάσνικοφ, χρησιμοποιούσε μικρότερες, ελαφρύτερες και με μεγαλύτερη ταχύτητα σφαίρες, το ίδιο θανατηφόρες όπως του αντιπάλου του.
Το Μ16 ήταν ένα όπλο με μεγάλη ακρίβεια και μικρότερη ανάκρουση από το Καλάσνικοφ, πιο ελαφρύ, γεγονός που επέτρεπε στους στρατιώτες να μεταφέρουν μεγαλύτερο αριθμό πυρομαχικών. Η σύγκριση των δύο όπλων στο Βιετνάμ υποτίθεται ότι θα έκανε εμφανή την υπεροχή του αμερικανικού όπλου.
Αλλά συνέβη το αντίθετο. Το Μ16 έπασχε από προβλήματα σχεδιασμού, μπλόκαρε τακτικά, είχε ζητήματα με τις σφαίρες, μειώνονταν η απόδοση του από την υγρασία και την βρωμιά της ζούγκλας και οι στρατιώτες δεν ήταν εύκολο να το καθαρίσουν, ενώ χρειάζονταν διπλάσιο χρόνο να το αποσυναρμολογήσουν και να το συναρμολογήσουν. Αντίθετα, το Καλάσνικοφ λειτουργούσε κανονικά κάτω από όλες τις συνθήκες. Τα συμπεράσματα της σύγκρισης βγήκαν γρήγορα. Κέρδισε το Καλάσνικοφ, το όπλο που χαρακτηρίζονταν από την απλότητα κατασκευής, την αξιοπιστία, την μεγαλύτερη σφαίρα που χρησιμοποιούσε και την χαμηλή τιμή που του επέτρεπε να εμφανίζεται σε μεγάλους αριθμούς.
Αργότερα, στον πόλεμο του Ιράκ, ακόμα και οι βελτιωμένες εκδόσεις του Μ16, για τις οποίες το ΝΑΤΟ ισχυρίζονταν ότι είχαν βελτιωθεί και ήταν καλύτερες από το Καλάσνικοφ, παρουσίασαν τα ίδια προβλήματα ανεπάρκειας με την ζέστη και την άμμο, στην έρημο.
Όταν κατέρρευσε η ΕΣΣΔ, το ΑΚ—47 συνέχισε να παράγεται στις πρώην Σοβιετικές Δημοκρατίες, οι οποίες είχαν αποθηκεύσει και μεγάλους αριθμούς τέτοιων όπλων. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να συνεχίσει να καλύπτεται η παγκόσμια ζήτηση. Τελικά και οι ίδιες οι ΗΠΑ κατέφυγαν στην αγορά ΑΚ-47 για να τα μοιράσουν σε συμμάχους τους στην πρώην Γιουγκοσλαβία, στο Ιράκ και στο Αφγανιστάν.
Το αποτέλεσμα της ζήτησης για το Καλάσνικοφ ήταν να έχουν παραχθεί περισσότερα από 100 εκατομμύρια κομμάτια, ενώ η παραγωγή του Μ16 υπολογίζεται σε λιγότερο από 9 εκατομμύρια.
Οι εκτιμήσεις που έχουμε για τον αριθμό των Καλάσνικοφ που έχουν παραχθεί, είναι περίπου ακριβείς. Δεν έχουμε όμως καμιά εκτίμηση για τον αριθμό των ανθρώπων που έχουν σκοτωθεί από την χρήση του.
Ο Μιχαήλ Καλάσνικοφ πέθανε σαν εθνικός ήρωας της Ρωσίας το 2013. Το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του το πέρασε προσπαθώντας να απαντήσει στο ερώτημα αν έφταιγε γιατί το δημιούργημα του είχε προκαλέσει εκατομμύρια θανάτους. Ο ίδιος επέμενε ότι το είχε σχεδιάσει για αμυντική και όχι για επιθετική χρήση. Ενώ για τον τρόπο χρησιμοποίησης του ευθύνονταν οι πολιτικοί.
Ο Μιχαήλ Καλάσνικοφ έστειλε το 2012 μια επιστολή στον επικεφαλής της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας στην οποία εξέφραζε τις τύψεις του για το όπλο που δημιούργησε. Η Εκκλησία του απάντησε ότι όταν το όπλο προστατεύει την πατρίδα, η Εκκλησία στηρίζει και τον δημιουργό του και τον στρατιώτη που το χρησιμοποιεί.
Παρά τις τύψεις του δημιουργού του, για κάποια κινήματα και για κάποιες χώρες όπως η Μοζαμβίκη, η Μπουρκίνα Φάσο, το Ανατολικό Τιμόρ και η Ζιμπάμπουε, το Καλάσνικοφ αποτελεί σύμβολο του εθνικοαπελευθερωτικού τους αγώνα και απεικονίζεται στις σημαίες ή στα εθνόσημα τους.
Του Βαγγέλη Χωραφά
Άδειες παραγωγής του δόθηκαν σε όλες τις χώρες του Συμφώνου της Βαρσοβίας, καθώς και σε χώρες που είχαν καλές σχέσεις με την ΕΣΣΔ, όπως η Αίγυπτος και το Ιράκ. Η Κίνα για να εξοπλίσει τον στρατό της παρήγαγε εκατομμύρια τέτοιων όπλων.
Το ΑΚ-47 χρησιμοποιήθηκε σε συμβατικούς πολέμους, όπως στο Βιετνάμ και στον πόλεμο Ιράν-Ιράκ. Χρησιμοποιήθηκε σε εθνικοαπελευθερωτικούς αγώνες, όπως στην Αγκόλα και στη Μοζαμβίκη. Σε εμφύλιους πολέμους όπως στο Ελ Σαλβαντόρ και στη σύγκρουση μεταξύ Σαντινίστας και Κόντρας στη Νικαράγουα. Χρησιμοποιήθηκε σε καταρρεύσεις κρατών, όπως στο Κονγκό. Και βέβαια, χρησιμοποιήθηκε από το διεθνές οργανωμένο έγκλημα, όπως στο λαθρεμπόριο ναρκωτικών στην Κολομβία. Στο Μεξικό χρησιμοποιήθηκε από τους ναρκέμπορους αλλά και από τους Ζαπατίστας.
Οι χαμηλές τιμές στην αγορά ήταν ένας σημαντικός παράγοντας για την διάδοση του ΑΚ-47. Ένας εξίσου σημαντικός παράγοντας ήταν η ευκολία στην χρήση του, αφού δεν χρειάζονταν ιδιαίτερη εξάσκηση. Η μειωμένη του ακρίβεια υπερκαλύπτονταν από την αυξημένη διασπορά πυρός που είχε. Λόγω αυτών των παραγόντων, στα χέρια παιδιών-στρατιωτών, κακοποιών και εξεγερμένων, γίνονταν πιο θανατηφόρο.
Ο ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΑΠΌ ΤΗ ΔΥΣΗ
Η επιτυχία και η διάδοση του ΑΚ-47 σηματοδότησε άλλη μια περίπτωση τύπου Σπούτνικ, όταν ο Σοβιετικός κομμουνισμός φαίνονταν να ξεπερνάει την επιχειρηματικότητα του ιδιωτικού τομέα της Δύσης. Ο δορυφόρος Σπούτνικ ξεκίνησε τον αγώνα δρόμου του διαστήματος, το σοβιετικό τανκ Τα-34 την προσπάθεια των Δυτικών να παρουσιάσουν καλύτερα άρματα μάχης και οι συγκρίσεις ανάμεσα στο MIG-15 και στο F-86 στον ουρανό της Κορέας απετέλεσαν ισχυρό όπλο προπαγάνδας. Επομένως, η πρόκληση του ΑΚ-47 δεν θα έπρεπε να παραμείνει αναπάντητη.
Οι Αμερικανοί αντικατέστησαν τα τουφέκια Μ1 και Μ14 με το Μ16. Ήταν ένα όπλο ελαφρύτερο από το Καλάσνικοφ, χρησιμοποιούσε μικρότερες, ελαφρύτερες και με μεγαλύτερη ταχύτητα σφαίρες, το ίδιο θανατηφόρες όπως του αντιπάλου του.
Το Μ16 ήταν ένα όπλο με μεγάλη ακρίβεια και μικρότερη ανάκρουση από το Καλάσνικοφ, πιο ελαφρύ, γεγονός που επέτρεπε στους στρατιώτες να μεταφέρουν μεγαλύτερο αριθμό πυρομαχικών. Η σύγκριση των δύο όπλων στο Βιετνάμ υποτίθεται ότι θα έκανε εμφανή την υπεροχή του αμερικανικού όπλου.
Αλλά συνέβη το αντίθετο. Το Μ16 έπασχε από προβλήματα σχεδιασμού, μπλόκαρε τακτικά, είχε ζητήματα με τις σφαίρες, μειώνονταν η απόδοση του από την υγρασία και την βρωμιά της ζούγκλας και οι στρατιώτες δεν ήταν εύκολο να το καθαρίσουν, ενώ χρειάζονταν διπλάσιο χρόνο να το αποσυναρμολογήσουν και να το συναρμολογήσουν. Αντίθετα, το Καλάσνικοφ λειτουργούσε κανονικά κάτω από όλες τις συνθήκες. Τα συμπεράσματα της σύγκρισης βγήκαν γρήγορα. Κέρδισε το Καλάσνικοφ, το όπλο που χαρακτηρίζονταν από την απλότητα κατασκευής, την αξιοπιστία, την μεγαλύτερη σφαίρα που χρησιμοποιούσε και την χαμηλή τιμή που του επέτρεπε να εμφανίζεται σε μεγάλους αριθμούς.
Αργότερα, στον πόλεμο του Ιράκ, ακόμα και οι βελτιωμένες εκδόσεις του Μ16, για τις οποίες το ΝΑΤΟ ισχυρίζονταν ότι είχαν βελτιωθεί και ήταν καλύτερες από το Καλάσνικοφ, παρουσίασαν τα ίδια προβλήματα ανεπάρκειας με την ζέστη και την άμμο, στην έρημο.
Όταν κατέρρευσε η ΕΣΣΔ, το ΑΚ—47 συνέχισε να παράγεται στις πρώην Σοβιετικές Δημοκρατίες, οι οποίες είχαν αποθηκεύσει και μεγάλους αριθμούς τέτοιων όπλων. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να συνεχίσει να καλύπτεται η παγκόσμια ζήτηση. Τελικά και οι ίδιες οι ΗΠΑ κατέφυγαν στην αγορά ΑΚ-47 για να τα μοιράσουν σε συμμάχους τους στην πρώην Γιουγκοσλαβία, στο Ιράκ και στο Αφγανιστάν.
Το αποτέλεσμα της ζήτησης για το Καλάσνικοφ ήταν να έχουν παραχθεί περισσότερα από 100 εκατομμύρια κομμάτια, ενώ η παραγωγή του Μ16 υπολογίζεται σε λιγότερο από 9 εκατομμύρια.
Οι εκτιμήσεις που έχουμε για τον αριθμό των Καλάσνικοφ που έχουν παραχθεί, είναι περίπου ακριβείς. Δεν έχουμε όμως καμιά εκτίμηση για τον αριθμό των ανθρώπων που έχουν σκοτωθεί από την χρήση του.
Ο Μιχαήλ Καλάσνικοφ πέθανε σαν εθνικός ήρωας της Ρωσίας το 2013. Το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του το πέρασε προσπαθώντας να απαντήσει στο ερώτημα αν έφταιγε γιατί το δημιούργημα του είχε προκαλέσει εκατομμύρια θανάτους. Ο ίδιος επέμενε ότι το είχε σχεδιάσει για αμυντική και όχι για επιθετική χρήση. Ενώ για τον τρόπο χρησιμοποίησης του ευθύνονταν οι πολιτικοί.
Ο Μιχαήλ Καλάσνικοφ έστειλε το 2012 μια επιστολή στον επικεφαλής της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας στην οποία εξέφραζε τις τύψεις του για το όπλο που δημιούργησε. Η Εκκλησία του απάντησε ότι όταν το όπλο προστατεύει την πατρίδα, η Εκκλησία στηρίζει και τον δημιουργό του και τον στρατιώτη που το χρησιμοποιεί.
Παρά τις τύψεις του δημιουργού του, για κάποια κινήματα και για κάποιες χώρες όπως η Μοζαμβίκη, η Μπουρκίνα Φάσο, το Ανατολικό Τιμόρ και η Ζιμπάμπουε, το Καλάσνικοφ αποτελεί σύμβολο του εθνικοαπελευθερωτικού τους αγώνα και απεικονίζεται στις σημαίες ή στα εθνόσημα τους.
---
O Βαγγέλης Χωραφάς, διευθυντής της ιστοσελίδας γεωπολιτικής https://www.geoeurope.org, δημοσιεύει καθημερινά πρωτότυπα άρθρα και αναλύσεις και στην προσωπική του σελίδα στο facebook (https://www.facebook.com/vangelis.chorafas).