Στο κείμενο περιγράφεται, μεταξύ άλλων, ο ανταγωνισμός μεταξύ των δύο μεγαλύτερων δυνάμεων της εποχής, των κρατών Jin και Chu, από τα μέσα περίπου του 7ου έως τα μέσα του 6ου π.Χ. αιώνα. Αυτός ο ανταγωνισμός θυμίζει τον αντίστοιχο μεταξύ ΗΠΑ-Κίνας που αναπτύσσεται αυτή την περίοδο.
Η αντιπαράθεση Jin-Chu αναδεικνύει τις πολλαπλές προκλήσεις που αντιμετωπίζουν δύο ανταγωνίστριες δυνάμεις να διευθύνουν ένα σύστημα κρατών, το οποίο καμιά πλευρά δεν επιθυμεί να καταστρέψει. Και οι δύο δυνάμεις προσβλέπουν στην διεύρυνση της επιρροής τους στα κράτη του συστήματος και στην καθοδήγηση του σύμφωνα με τους δικούς τους όρους.
Κάποιοι αναλυτές θεωρούν ότι η αντιπαράθεση Jin-Chu αντανακλά καλύτερα την δυναμική της αντιπαράθεσης μεταξύ ΗΠΑ-Κίνας, από ότι το παράδειγμα Αθήνας-Σπάρτης. Όπως το κράτος Jin, οι ΗΠΑ ήταν καθοριστικές στην διαμόρφωση και στην ηγεσία του διεθνούς συστήματος και έχουν πολλά να χάσουν από την αντικατάσταση τους στην κορυφή της ιεραρχίας των κρατών. Από την άλλη, όπως το κράτος Chu, η Κίνα ήταν μέχρι την δεκαετία του ΄70 έξω από το διεθνές σύστημα, αλλά καθώς αύξανε η ισχύς της, τα οφέλη της αύξησης της επιρροής, των αλλαγών και της δυνητικής ηγεμόνευσης του υπάρχοντος συστήματος με τους δικούς της όρους, καθοδήγησε την αναζήτηση της αναβάθμισης της θέσης της στον διεθνή καταμερισμό εργασίας.
Κανένα από τα κράτη Jin και Chu δεν ήταν σε θέση να καταστρέψει τον αντίπαλο του. Ο φόβος τους δεν ήταν ότι ο αντίπαλος τους θα μπορούσε να αποκτήσει στρατιωτική υπεροχή που θα απειλούσε την επιβίωση τους, αλλά ότι ο αντίπαλος θα μπορούσε να θεωρηθεί από τα άλλα κράτη ως ο νομιμοποιημένος ηγέτης του συστήματος. Με τα δεδομένα αυτά, η πολεμική σύγκρουση μεταξύ των δύο αντιπάλων ήταν σχετικά περιορισμένη και επικεντρώνονταν σε προσπάθειες απόκτησης, ή προστασίας της υποταγής των μικρότερων κρατών. Αυτό δείχνουν οι τρεις πόλεμοι μεταξύ τους, ενώ δεν έγινε καμία προσπάθεια εισβολής σε εδάφη του αντιπάλου.
Το 546 π.Χ. υπογράφηκε η συνθήκη ειρήνης του Song μεταξύ των μεγάλων κρατών Jin, Chu, Qi και Qin. Τα μικρότερα κράτη ζήτησαν να υπαχθούν κάτω από τα Jin και Chu σε ίδιο ποσοστό, ενώ τα τελευταία δεσμεύτηκαν να διατυπώσουν κοινά σχέδια που θα βοηθούσαν τα μικρά κράτη.
Η συνθήκη του Song πέτυχε τον στόχο της. Μείωσε τον κίνδυνο άμεσης σύγκρουσης μεταξύ Jin και Chu η οποία θα διεξάγονταν εις βάρος των μικρότερων κρατών. Για τα επόμενα 67 χρόνια δεν υπήρξαν συγκρούσεις μεταξύ των δύο κρατών. Ο ανταγωνισμός μεταξύ Jin και Chu δεν εξαλείφθηκε, απλά μετασχηματίστηκε λόγω των νέων συγκυριών που προέκυψαν σε εσωτερικό και εξωτερικό επίπεδο.
ΤΟ ZUOZHUAN ΚΑΙ Η ΓΕΩΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΗΣ ΚΙΝΑΣ
Στο ZUOZHUAN περιγράφεται με σαφήνεια η έννοια της διεθνούς τάξης πραγμάτων. Αυτή θα πρέπει να είναι ιεραρχική και πολιτικο-ηθική. Το σύστημα που περιγράφεται βασίζεται σε δίκτυα ιεραρχίας μεταξύ κρατών. Αυτή η ιεραρχία αντανακλάται σε πολιτικές και ηθικές τελετουργίες και σύμβολα και όχι σε κωδικοποιημένους νόμους που έχουν δημιουργηθεί για να ρυθμίσουν τις σχέσεις μεταξύ ισότιμων διεθνών πολιτικών και θεσμικών οντοτήτων.
Πρόκειται για την βασική αρχή της κινεζικής γεωπολιτικής οπτικής. Η αντίληψη του Πεκίνου για την διεθνή τάξη παραμένει ιεραρχική και πολιτικο-ηθική, μέχρι σήμερα. Περιλαμβάνει επίσης την αποδοχή και σεβασμό από τις περιφερειακές δυνάμεις των πολιτικών και στρατιωτικών συμφερόντων της Κίνας. Σε βάθος χρόνου, μπορεί να περιλάβει μία μεγαλύτερη οικονομική ολοκλήρωση, με την Κίνα ως πόλο αναφοράς, αλλά αυτή η στρατηγική δεν έχει ακόμα διατυπωθεί με λεπτομέρειες.
Η Κίνα, όπως και η Ρωσία, απορρίπτει την διεθνή τάξη πραγμάτων βασισμένη στο Διεθνές Δίκαιο το οποίο έχει διατυπώσει η Δύση.
Μετά την εξομάλυνση των σχέσεων τους το 1979, οι ΗΠΑ είχαν ως προτεραιότητα τους την ενσωμάτωση της Κίνας μέσα στην φιλελεύθερη διεθνή τάξη της Δύσης που βασίζονταν στην δημοκρατία και την παγκοσμιοποίηση.
Οι κυβερνήσεις του Τζορτζ Μπους και του Μπαράκ Ομπάμα, προσπάθησαν να πείσουν την Κίνα ότι είναι προς το συμφέρον της να γίνει ένας υπεύθυνος συμμέτοχος, αλλά και ο κύριος υποστηρικτής της αμερικανικής τάξης πραγμάτων. Αυτή η άποψη αντανακλάται και στο πρόσφατο “The Longer Telegram”, το οποίο έχει γραφτεί κατ΄ αναλογία του “The Long Telegram” του 1946, του George Kennan. Στο κείμενο αυτό, αναπτύσσεται η θέση ότι είναι προς το συμφέρον της Κίνας να εξακολουθήσει να λειτουργεί μέσα στην φιλελεύθερη διεθνή τάξη που καθοδηγείται από τις ΗΠΑ, από το να οικοδομήσει μία αντίπαλη διεθνή τάξη πραγμάτων. Η Κίνα απορρίπτει αυτή την προοπτική, όχι μόνο γιατί την θεωρεί άνιση και καθοδηγούμενη από τις ΗΠΑ, αλλά και γιατί επιθυμεί μία διαφορετική γεωπολιτική τάξη, βασισμένη στις δικές της παραδόσεις και εμπειρίες από την ιστορία της Ασίας.
Αυτό που προκύπτει από το ZUOZHUAN είναι ότι η διάρκεια των μεγάλων δυνάμεων εξαρτάται από δύο παράγοντες: την εσωτερική σταθερότητα και την αποτελεσματική διαχείριση των συμμαχιών. Παρά την μεγάλη οικονομική και στρατιωτική ανάπτυξη της Κίνας και παρά την εσωτερική σταθερότητα που επιβάλλει η κυβέρνηση του Πεκίνου, οι συμμαχίες της δεν είναι πολλές και σταθερές. Οι ΗΠΑ, αν και παραδοσιακά ήταν ισχυρές και στους δύο τομείς, τα τελευταία χρόνια αποδυναμώνονται διαρκώς. Η εσωτερική συνοχή έχει διαρραγεί και η Δύση δείχνει αποκλίνουσες τάσεις. Το στοίχημα είναι ανοικτό για την κυβέρνηση Μπάιντεν.
ΟΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ
Η πολιτική ηγεσία της Κίνας φαίνεται ότι είναι εξοικειωμένη και με την «Παγίδα του Θουκυδίδη» και με τα διδάγματα του ZUOZHUAN. Ο πρόεδρος Σι Τζινπίνγκ χρησιμοποιεί πολλές φορές στοιχεία από το ZUOZHUAN στις δημόσιες παρεμβάσεις του, ενώ συζητάει ανοικτά και τα θέματα που προκύπτουν από την «Παγίδα του Θουκυδίδη».
Αυτό που προσπαθεί στην φάση αυτή να αποφύγει το Πεκίνο, είναι η επανάληψη των λαθών της πρόσφατης ιστορίας. Για το Πεκίνο, η επανάληψη αυτών των λαθών θα οδηγήσει σε δύο λύσεις. Η πρώτη θα είναι η επιβεβαίωση της «Παγίδας του Θουκυδίδη» μέσα από έναν ηγεμονικό πόλεμο. Η δεύτερη είναι η επανάληψη του Ψυχρού Πολέμου, ο οποίος αποφεύγει την «παγίδα του Θουκυδίδη, αλλά εγκλωβίζει τα δύο μέρη στην στασιμότητα.
Αυτό που απομένει λοιπόν, είναι μία τρίτη μορφή συνύπαρξης μεταξύ των ηγεμονικών δυνάμεων, η συνδιοίκηση του παγκόσμιου συστήματος, αυτή που προκύπτει από το ZUOZHUAN. Αυτή η συνδιοίκηση μπορεί να εμφανιστεί όταν ο ηγεμονικός πόλεμος δεν θα αποτελεί μία βιώσιμη στρατηγική προοπτική, δηλαδή όταν θα έχει παρακαμφθεί η «Παγίδα του Θουκυδίδη».
Στα πλαίσια αυτής της στρατηγικής, το Πεκίνο δίνει προτεραιότητα στην αποφυγή του νέου Ψυχρού Πολέμου, ο οποίος θα οδηγήσει στην διαίρεση του κόσμου σε δύο αντιμαχόμενα μπλοκ κρατών. Η αποφυγή της «Παγίδας του Θουκυδίδη» μετατίθεται για το μέλλον, αφού η κινεζική κυβέρνηση εκτιμά ότι δεν υπάρχουν οι προϋποθέσεις για έναν ηγεμονικό πόλεμο.
Το ποια από τις δύο επιλογές-«Παγίδα του Θουκυδίδη» και ZUOZHUAN- είναι τακτική και ποια είναι στρατηγική θα το δείξει το μέλλον.
*O Βαγγέλης Χωραφάς, διευθυντής της ιστοσελίδας γεωπολιτικής https://www.geoeurope.org/, δημοσιεύει καθημερινά πρωτοτυπα άρθρα και αναλύσεις και στην προσωπική του σελίδα στο facebook (https://www.facebook.com/vangelis.chorafas).