Ρόμπερτ Έλις - ahvalnews.com / Παρουσίαση Freepen.gr
Δύο χρόνια μετά την πυραυλική κρίση της Κούβας του 1962, οι Ηνωμένες Πολιτείες αντιμετώπισαν μια άλλη απειλή για την παγκόσμια ειρήνη: η Τουρκία απείλησε την Κύπρο με εισβολή. Αλλά σε επιστολή του προς τον Τούρκο πρωθυπουργό Ismet Inönü, ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Lyndon B. Johnson κατέστησε σαφές ότι, σε περίπτωση Σοβιετικής παρέμβασης, η Τουρκία δεν μπορούσε να βασιστεί στην υποστήριξη του ΝΑΤΟ.
Στην επιστολή του, ο Τζόνσον χαρακτήρισε το Κυπριακό ως "ένα από τα πιο σύνθετα προβλήματα στη γη". Και ακόμη και σήμερα, η ενοποίηση του νησιού, μαζί με την Ιρλανδία και το παλαιστινιακό ζήτημα, παραμένει δυσεπίλυτη.
Έχω επισκεφθεί τρεις φορές την Κύπρο, έχω κάνει αρκετές συζητήσεις, έχω γράψει πολλά άρθρα για το θέμα και μοιράζομαι την άποψη του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ Kurt Waldheim, ο οποίος το χαρακτήρισε "το πιο άχαρο και απογοητευτικό ζήτημα" που είχε συναντήσει.
Οι διακοινοτικές συνομιλίες ξεκίνησαν το 1968, αλλά ανεστάλησαν από την παρέμβαση της Τουρκίας τον Ιούλιο του 1974, όταν Ελληνοκύπριοι εξτρεμιστές, με την υποστήριξη της στρατιωτικής χούντας στην Αθήνα, ανέτρεψαν τον Κύπριο πρόεδρο Αρχιεπίσκοπο Μακάριο με σκοπό την κήρυξη της Ένωσης με την Ελλάδα.
Από το 1975 και μετά, οι συνομιλίες Επανένωσης ξεκίνησαν υπό την αιγίδα των Ηνωμένων Εθνών, αλλά η τελευταία προσπάθεια εξασφάλισης μιας διζωνικής, δικοινοτικής Ομοσπονδίας κατέρρευσε στο Crans-Montana της Ελβετίας το 2017.
Καθώς το παιδικό τραγούδι πηγαίνει "ο Humpty Dumpty κάθισε σε έναν τοίχο, ο Humpty Dumpty είχε μια μεγάλη πτώση. Όλα τα άλογα του βασιλιά και όλοι οι άνδρες του βασιλιά δεν μπορούσαν να συναρμολογήσουν ξανά τον Humpty".
Στην έκθεσή του προς το Συμβούλιο Ασφαλείας, ο Γενικός Γραμματέας του U,N.António Guterres δήλωσε ότι είχε χαθεί μια ιστορική ευκαιρία στο Crans-Montana και δήλωσε ότι ήταν ανοικτός σε νέες ιδέες.
Ωστόσο, η κόπωση Επανένωσης έχει ξεκινήσει, ιδιαίτερα μετά την εκλογή του προστατευομένου του προέδρου της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, Ερσίν Τατάρ, ως Προέδρου της αυτοαποκαλούμενης Τουρκικής Δημοκρατίας της Βόρειας Κύπρου (ΤΔΒΚ) τον Οκτώβριο.
Όπως είπε ο James Ker-Lindsay, επισκέπτης καθηγητής στο London School of Economics στο Ahval πριν από τις εκλογές:
"Υπάρχει σαφώς μια αίσθηση απογοήτευσης και κόπωσης σε διεθνές επίπεδο για την Κύπρο. Κανείς δε θα θέλει να επενδύσει σημαντικό χρόνο, προσπάθεια και ακόμη και χρήματα για να επιδιώξει κάτι που σαφώς δεν έχει καμία ελπίδα για επιτυχή ολοκλήρωση. Εάν οι Τουρκοκύπριοι εκλέξουν κάποιον που έχει σαφώς ελάχιστο ενδιαφέρον για μια διευθέτηση με ρεαλιστικούς όρους, τότε προφανώς θα επηρεάσει τις αντιλήψεις".
Το Δεκέμβριο, ως ο μοναδικός μη Κύπριος, προσκλήθηκα να συνεισφέρω σε μια ειδική έκδοση του ηλεκτρονικού ενημερωτικού δελτίου του Κυπριακού Κέντρου Ευρωπαϊκών και Διεθνών Υποθέσεων, με θέμα: "Κυπριακή εξωτερική πολιτική - Ο δρόμος προς τα εμπρός".
Το συμπέρασμά μου ήταν αδιαμφισβήτητο: "υπό αυτές τις συνθήκες, τόσο οι Ελληνοκύπριοι όσο και οι Τουρκοκύπριοι πρέπει να προσέχουν το αποτέλεσμα, καθώς μπορεί να μην είναι μόνο ο Βενετός κυβερνήτης [Μαρκαντόνιο Μπραγκαντίν το 1571] που πήγε αδιάβαστος".
Η πρόταση της Τουρκίας για λύση δύο κρατών είναι βαθιά ριζωμένη στα θεμέλια της σημερινής σύγκρουσης της δεκαετίας του 1950. Η εκτίμησή μου στην εφημερίδα Guardian, "η σκανδαλώδης ιστορία της Κύπρου", έλαβε επαίνους, αλλά αντιμετωπίστηκε από μια μονογραφία 125 σελίδων του καθηγητή Michael Moran, "Κύπρος: μια ευρωπαϊκή ανωμαλία".
Και ήταν ο Moran, ο οποίος, σε μια άλλη μελέτη, συμπεριέλαβε την αποχαιρετιστήρια αποστολή του Βρετανού Ύπατου Αρμοστή από το 1969, όπου παρατήρησε: "η Κύπρος μπορεί στην πραγματικότητα να μην είναι ο ομφαλός του σύμπαντος, αλλά είναι ενδιαφέρον να αναρτηθεί σε μια χώρα όπου οι περισσότεροι κάτοικοι πιστεύουν ότι είναι".
Όπως και να έχει, η Κύπρος υπήρξε πολιτικό νεκροταφείο για αμέτρητους γενικούς γραμματείς και απεσταλμένους του ΟΗΕ. Ακόμη και ο Richard Holbrooke, ο οποίος μεσολάβησε για τις συμφωνίες του Ντέιτον, βρήκε την Κύπρο πολύ σκληρή για να σπάσει. Σε μεταγενέστερη έκθεση προς το Συμβούλιο Ασφαλείας ο Γκουτέρες παραπονέθηκε για " έναν ορίζοντα ατελείωτης διαδικασίας χωρίς αποτέλεσμα" σε "αυτό το ζήτημα που έχει προκαλέσει τις καλύτερες προσπάθειες της διεθνούς κοινότητας για πάνω από πέντε δεκαετίες".
Το σχέδιο της Τουρκίας για ένα ξεχωριστό κράτος στη Βόρεια Κύπρο βρίσκεται στα χαρτιά εδώ και δεκαετίες, το οποίο ενισχύθηκε από τη διακήρυξη της ΤΔΒΚ το 1983. Στην πραγματικότητα, ο βορράς είναι η 82η επαρχία της Τουρκίας, ή όπως ορίζεται από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, "υποδεέστερη τοπική διοίκηση".
Η Κυπριακή Δημοκρατία έγινε μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης το 2004, αλλά ο κατεχόμενος Βορράς ορίστηκε ως "οι περιοχές στις οποίες η κυβέρνηση της Κυπριακής Δημοκρατίας δεν ασκεί αποτελεσματικό έλεγχο". Με τη σειρά της, η Τουρκία αρνήθηκε να αναγνωρίσει την Κυπριακή Δημοκρατία, την οποία ονομάζει "ελληνοκυπριακή διοίκηση της Νότιας Κύπρου".
Ωστόσο, ο πρώην πρωθυπουργός της Τουρκίας Αχμέτ Νταβούτογλου, ο αρχιτέκτονας της "νεο-Οθωμανικής" εξωτερικής πολιτικής της Τουρκίας, κατέστησε σαφείς τις προθέσεις της Τουρκίας στο βασικό του έργο, "στρατηγικό βάθος", από το 2001: "ακόμη και αν δεν υπήρχε ούτε ένας μουσουλμάνος Τούρκος εκεί, η Τουρκία θα έπρεπε να διατηρήσει ένα Κυπριακό ζήτημα. Καμία χώρα δεν θα μπορούσε να είναι αδιάφορη για ένα νησί σαν αυτό, τοποθετημένο στην καρδιά του ζωτικού χώρου της".
Από τις 27 έως τις 29 Απριλίου, τα πέντε εμπλεκόμενα μέρη (οι δύο κοινότητες και οι τρεις εγγυητές, το Ηνωμένο Βασίλειο, η Ελλάδα και η Τουρκία) θα συναντηθούν στη Γενεύη για να αποφασίσουν εάν υπάρχει αρκετό κοινό έδαφος για περαιτέρω συνομιλίες. Αλλά η Τουρκία και η τουρκική Κύπρος είναι ανένδοτοι σε μια λύση δύο κρατών και όχι σε μια ομοσπονδιακή λύση. Το προηγούμενο σημείο σύγκρουσης, ένα αίτημα για πολιτική ισότητα μεταξύ των δύο κοινοτήτων, έχει πλέον αναβαθμιστεί σε ένα αίτημα για κυρίαρχη ισότητα.
Το ελβετικό μοντέλο Συνομοσπονδίας, το οποίο θα έδινε στην Κύπρο μια ενιαία διεθνή προσωπικότητα αλλά θα διατηρούσε την αυτοδιάθεση για τα ομοσπονδιακά κράτη, θα μπορούσε να αποτελέσει την αφετηρία για μια βιώσιμη λύση.
Όπως σημείωσε το 2010 ο πρώην Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ Μπαν Κι-μουν:" το συνολικό μέρισμα για την ειρήνη θα είναι τεράστιο", και θα άρει ένα ακόμη σημαντικό εμπόδιο στις σχέσεις ΕΕ-Τουρκίας.