Ανάλυση
Το 17ο αιώνα η Γαλλία του καρδινάλιου Ρισελιέ εισήγαγε τη σύγχρονη προσέγγιση στις διεθνείς σχέσεις, με βάση το «Κράτος-Έθνος» και με κίνητρο το εθνικό συμφέρον ως υπέρτατο σκοπό του. Το 18ο αιώνα η Μ. Βρετανία ανέπτυξε την ιδέα της ισορροπίας των δυνάμεων που κυριάρχησε στην ευρωπαϊκή διπλωματία για τα επόμενα 200 χρόνια. Το 19ο αιώνα η Αυστρία του Μέτερνιχ αναδόμησε τη Συμφωνία της Ευρώπης και η Γερμανία του Μπίσμαρκ τη διέλυσε – για να αναπλάσει την ευρωπαϊκή διπλωματία σε ένα ψυχρό παιχνίδι πολιτικής ισχύος.
Στην πραγματικότητα όμως, στην ανθρώπινη ιστορία σπάνια έχουν υπάρξει συστήματα ισορροπίας δυνάμεων. Για το μεγαλύτερο μέρος του πλανήτη και για τις μακρύτερες περιόδους της ιστορίας, χαρακτηριστικός τρόπος διακυβέρνησης ήταν η αυτοκρατορία – όπου οι αυτοκρατορίες δεν έχουν ανάγκη να λειτουργούν μέσα σε ένα διεθνές σύστημα, αφού φιλοδοξούν να είναι το διεθνές σύστημα. Οι αυτοκρατορίες δεν χρειάζονται ισορροπία δυνάμεων – ενώ με αυτόν ακριβώς τον τρόπο έχουν εφαρμόσει οι Η.Π.Α. την εξωτερική τους πολιτική στην αμερικανική ήπειρο και η Κίνα, το μεγαλύτερο μέρος της ιστορίας της, στην Ασία.
Η Ευρώπη είναι το μόνο μέρος του σύγχρονου κόσμου που έχει εφαρμόσει ένα πολύ-κρατικό σύστημα, που επινόησε τις έννοιες του «Κράτους-Έθνους», της εθνικής κυριαρχίας και της ισορροπίας δυνάμεων. Έτσι όμως δεν έχει σήμερα τη δύναμη να διαδραματίσει πρωταγωνιστικό ρόλο στη νέα διεθνή τάξη – εκτός εάν μετατραπεί σε γερμανική αυτοκρατορία, υπό το μανδύα της ΕΕ.
Τέλος η Ρωσία, σε όλη την ιστορία της, αποτελούσε ειδική περίπτωση. Με τα σύνορα της σε τρεις διαφορετικές πολιτιστικές σφαίρες, στην Ευρώπη, στην Ασία και στο μουσουλμανικό κόσμο, περιείχε πληθυσμούς και από τις τρεις – με αποτέλεσμα να μη θεωρηθεί ποτέ εθνικό κράτος υπό την ευρωπαϊκή έννοια, αλλά μία ιδιότυπη αυτοκρατορία.
Περαιτέρω οι δύο μεγαλύτερες δυνάμεις σήμερα, οι Η.Π.Α. και η Κίνα, οδηγούνται σε μία μορφή κεντρικά κατευθυνόμενου καπιταλισμού – όπου οι μεν πρώτες υπό τη διακυβέρνηση των μεγάλων επιχειρήσεων (ανάλυση), ενώ η δεύτερη της κεντρικής επιτροπής του κομμουνιστικού κόμματος (ανάλυση).
Η Κίνα πιστεύει πως δεν έχει επιτύχει την αταξική κομμουνιστική κοινωνία, επειδή μετέβη στο σοσιαλισμό ως γεωργική χώρα – οπότε για να τα καταφέρει, θα πρέπει να μεσολαβήσει ένα ελεγχόμενο «καπιταλιστικό διάλειμμα». Οι Η.Π.Α., αντίθετα, θεωρούν πως είναι πια ώριμες να μεταβούν στον εταιρικό κομμουνισμό – στον οποίο όσοι έχουν τη δυνατότητα να ανταγωνίζονται και να κερδίζουν χρήματα θα κυριαρχούν. Όλοι οι άλλοι θα επιβιώνουν με χαμηλούς μισθούς ή με επιδόματα (εγγυημένο εισόδημα) – αφού θα περιορίζονται συνεχώς οι θέσεις εργασίας από την ψηφιοποίηση, τη ρομποτική, την τεχνητή νοημοσύνη κοκ.
Οι διεργασίες στις Η.Π.Α.
Συνεχίζοντας στις διεργασίες που λαμβάνουν χώρα στις Η.Π.Α., με απώτερο στόχο τον «εταιρικό κομμουνισμό», για παράδειγμα η ισχύς των ψηφιακών «Big 5» (οι μεγάλες πέντε) αυξάνεται συνεχώς – σε συνεννόηση κατά κάποιον τρόπο μεταξύ τους και με στόχο τη μονοπώληση των κλάδων που δραστηριοποιούνται.
Ειδικότερα, η Google, η Apple, η Facebook, η Amazon και η Microsoft έχουν διαιρέσει/μοιράσει τις πιο σημαντικές ψηφιακές αγορές – όπου, για παράδειγμα, η Google έχει ένα σχεδόν μονοπώλιο στις μηχανές αναζήτησης, η αγορά των λειτουργικών συστημάτων υπολογιστών διαμοιράζεται μεταξύ της Microsoft και της Apple, η αγορά εφαρμογών κυριαρχείται από την Google (Android Play Store) και την Apple (iOS App Store), τα κοινωνικά δίκτυα από την Facebook (messenger WhatsApp, Instagram), οι διαδικτυακές πωλήσεις αγαθών και υπηρεσιών από την Amazon κοκ. Όσον αφορά δε τη χρηματιστηριακή τους αξία, έχει εκτοξευθεί στα ύψη – όπως φαίνεται στο γράφημα, σε τρις $.
Περαιτέρω, στις τρεις από αυτές τις εταιρίες (Amazon, Facebook, Google), οι ιδρυτές τους είναι οι μεγαλύτεροι μέτοχοι – όπως στην Amazon όπου ο J. Bezos κατέχει το 11,2%. Όσον αφορά δε τους ιδρυτές των δύο άλλων, διατηρούν την πλειοψηφία των δικαιωμάτων ψήφου μέσω ενός περίπλοκου μηχανισμού – όπου οι μετοχές «Α» έχουν ένα δικαίωμα ψήφου και οι «Β» δέκα δικαιώματα.
Εδώ υπεισέρχονται οι «σκιώδεις τράπεζες», οι οποίες συγκεντρώνουν τεράστια ποσά από κράτη, συνταξιοδοτικά ταμεία, ιδρύματα, τράπεζες και ιδιώτες – για να τα διαχειριστούν στη συνέχεια, μέσω ενός μεγάλου αριθμού μεμονωμένων επενδυτικών κεφαλαίων. Οι δύο μεγαλύτερες είναι η Blackrock που διαχειρίζεται 6,4 τρις $ ή 32 φορές το ετήσιο ΑΕΠ της Ελλάδας και η Vanguard με 5,1 τρις $ – οι οποίες επενδύουν σε έναν ολόκληρο δείκτη μετοχών σε όλες τις εταιρίες που έχει (π.χ. στον DAX και στις 30 εταιρίες του), καθώς επίσης σε μεμονωμένες επιχειρήσεις, όπως στις «Big 5» (γράφημα).
Οι επενδύσεις τους αυτές διενεργούνται μέσω των δεκάδων επενδυτικών εταιριών που διαθέτει η κάθε μία ως θυγατρικές – με αποτέλεσμα να συμμετέχουν σε χιλιάδες επιχειρήσεις, σε όλες τις βιομηχανίες και χώρες. Η δε Vanguard είναι ο μεγαλύτερος μέτοχος των ψηφιακών «Big 5» μετά τους ιδρυτές τους, με δεύτερη την Blackrock – όπου, για παράδειγμα, το μερίδιο της Vanguard μόνο στην Apple αξίζει 160 δις $ ή ελαφρά λιγότερο από το ΑΕΠ της Ελλάδας (162 δις €).
Με τον τρόπο αυτό αφενός μεν διαθέτουν πρόσβαση στις εσωτερικές πληροφορίες ολόκληρων κλάδων, αφετέρου ελέγχουν τη διοίκηση και της αποφάσεις της – οπότε αποκτούν κυριαρχική θέση, εις βάρος του ανταγωνισμού. Έτσι στηρίζουν τη μονοπώληση συγκεκριμένων κλάδων της οικονομίας – με αποτέλεσμα την αύξηση των κερδών των εταιριών που επενδύουν, οπότε και των δικών τους.
Η Κίνα βέβαια λειτουργεί διαφορετικά, χρησιμοποιώντας τις μεγάλες κρατικές εταιρίες ως αιχμή του δόρατος – καθώς επίσης τη σύνδεση της με τα άλλα κράτη, μέσω του δρόμου του μεταξιού. Ο στόχος της όμως είναι σχετικά ανάλογος: η δημιουργία επιχειρηματικών μονοπωλίων, η κεντρική κατεύθυνση της αγοράς και η παγκόσμια κυριαρχία. Στην ουσία λοιπόν διεξάγεται ένας αγώνας δρόμου σε πολλά επίπεδα στις δύο αυτές υπερδυνάμεις – ενώ οι υπόλοιπες έχουν δευτερεύοντα ρόλο.
Επίλογος
Ολοκληρώνοντας, η μοναδική χώρα στην Ευρώπη που προσπαθεί να υιοθετήσει ένα ανάλογο σύστημα, είναι η Γερμανία (ανάλυση) – παράλληλα βέβαια να κυριαρχήσει στην ΕΕ, για να αποκτήσει ένα αντίστοιχο «κρίσιμο μέγεθος» με τις δύο ανταγωνιζόμενες υπερδυνάμεις. Φαίνεται δε πως επιδιώκει επί πλέον την ανεξαρτησία της από τις Η.Π.Α. – μέσω της συμμαχίας της με την Κίνα και με την ουδέτερη στάση της απέναντι στη Ρωσία, αυξάνοντας τη σημασία της ως ενεργειακού πελάτη της τελευταίας (ανάλυση).
Στα πλαίσια αυτά, η θέση των μικρότερων χωρών που δεν θέλουν να χάσουν την ελευθερία και τη Δημοκρατία τους, δεν μπορεί να είναι άλλη από την οικοδόμηση ενός ανεξάρτητου Έθνους-Κράτους. Απαιτούνται όμως μεγάλες θυσίες, όσον αφορά τη διαχείριση της οικονομίας τους, έτσι ώστε να είναι υγιής και αυτάρκης – κάτι που δεν είναι τόσο εύκολο, όσο ίσως ακούγεται.