Του Θανάση Κ. (fb)
Προχθές αναφέρθηκα στο μόνιμο pattern της Τουρκίας, να εκμεταλλεύεται συνθήκες εσωτερικής κρίσης και ακυβερνησίας μέσα στην Ελλάδα, όταν συμπίπτουν με κενό αποφασιστικής ηγεσίας στις ΗΠΑ, για να προκαλεί ελληνοτουρκικές κρίσεις.
Σήμερα που υπάρχει από-νομιμοποίηση, πλήρης εσωτερική ανομία και πολιτική κατάρρευση μέσα στην Ελλάδα του ΣΥΡΙΖΑ και ταυτόχρονα πρωτοφανές κενό ηγεσίας όχι μόνο στις ΗΠΑ αλλά και παντού στην Ευρώπη, η σοβαρότερη ελληνοτουρκική κρίση μοιάζει αναπόφευκτη…
Κι αυτό από μόνο του αρκεί. Πολύ περισσότερο που πια ΔΕΝ είναι μόνον αυτό!
Πρέπει να καταλάβουμε πριν απ’ όλα πως η Τουρκία δεν είναι το ίδιο πράγμα, με αυτό που ήταν τις τελευταίες δεκαετίες.
--Πριν από τον Κεμάλ υπήρχε η Οθωμανική Τουρκία, που εξέφραζε ιστορικά την «ενότητα του (Σουνιτικού) Ισλάμ» – από την Αδριατική μέχρι τον Περσικό.
--Το Κεμαλικό κράτος, μετά την κατάρρευση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας ήταν πολύ μικρότερο, κι ήταν κυρίως εθνικό κράτος Τούρκων.
Το ενοποιητικό στοιχείο του ήταν πλέον η «τουρκική εθνική συνείδηση-ταυτότητα».
Στην Κεμαλική Τουρκία κυριαρχούσε ο τουρκικός εθνικισμός, ανεξαρτήτως θρησκευτικής ταυτότητας. Για παράδειγμα τους Αλεβίτες, που διώκονταν από τους Οθωμανούς ως «άπιστοι», το Κεμαλικό καθεστώς τους αγκάλιασε…
Και κατάργησε τους δεσμούς της σύγχρονης Τουρκίας με την αραβική παράδοση (τη γραφή της τουρκικής γλώσσας, που πέρασε από αραβικούς σε λατινικούς χαρακτήρες), τη χρονολόγηση (από το αραβικό στο δυτικό-Γρηγοριανό ημερολόγιο), αλλά και το ίδιο το μουσουλμανικό Χαλιφάτο.
Το νέο Κεμαλικό κράτος μετά το 1923 κατάργησε το Χαλιφάτο, δηλαδή την αξίωση να είναι «ηγέτης» ολόκληρου του μουσουλμανικού κόσμου!
Μετατράπηκε, λοιπόν, σε κοσμικό εθνικό κράτος. Κατάργησε και τη Σαρία, κατάργησε βασικά έθιμα του μουσουλμανικού «τρόπου», απαγόρευσε μέχρι και τη μαντήλα των γυναικών σε επίσημες εμφανίσεις τους, καθώς και την πολυγαμία των ανδρών…
Το νέο Κεμαλικό κράτος δεν το ενώνει πια η μουσουλμανική παράδοση, το ενώνει η τουρκική εθνική ταυτότητα.
Κι αυτό όλο εξελήφθη τότε ως «μεγάλο άλμα εκσυγχρονισμού» της νέας Τουρκίας!
Η μείζων παρακαταθήκη του Μουσταφ Κεμάλ Ατατούρκ ήταν το περιβόητο:
-- Ειρήνη στην Τουρκία – Ειρήνη στον κόσμο!
Τι θα πει αυτό;
--«Ειρήνη στην Τουρκία» σημαίνει ενωμένη Τουρκία, μια χώρα με ενιαία εθνική συνείδηση, ένας λαός-μια ταυτότητα. Μόνο αν είναι πλήρως εκτουρκισμένος ο λαός της θα μπορεί να είναι «ενωμένη» η χώρα - να έχει εσωτερική ειρήνη.
--«Ειρήνη στον κόσμο» σημαίνει πως δεν θα πρέπει να εμπλακεί η νέα Τουρκία σε πολεμικές αναμετρήσεις ούτε των Αράβων (μεταξύ τους ή με τους δυτικούς) ούτε των Ευρωπαίων (μεταξύ τους ή με τους Ρώσους).
Την εποχή εκείνη - αρχές της δεκαετίας του ’20 - αυτό για τους Τούρκους ακουγόταν αληθινά «λυτρωτικό»: Η Οθωμανική Αυτοκρατορία μόλις είχε διαλυθεί και η επικράτειά της είχε διαμελιστεί, όταν αναμίχθηκε στον πρώτο Ευρωπαϊκό Πόλεμο (1914-18) κι ενώ ταυτόχρονα ξέσπασε η επανάσταση του Αραβικού έθνους (1916). Στο εξής λοιπόν, ήθελαν να αποφύγουν κάθε τέτοια ανάμιξη που μπορούσε να αποβεί και πάλι μοιραία για τους ίδιους.
Άρα ο Κεμάλ άφησε παρακαταθήκη, ενός κράτους με προτεραιότητα στην εσωτερική εθνική του ομοιογένεια και στην εξωτερική του ουδετερότητα.
Η πρώτη παρακαταθήκη τηρήθηκε με θρησκευτική ευλάβεια ως το τέλος. Οι Κούρδοι που αρνήθηκαν να «εκτουρκιστούν» κυνηγήθηκαν ανηλεώς…
Η δεύτερη τηρήθηκε κι αυτή πλήρως μέχρι τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Αλλά μετά η Τουρκία μπήκε στο ΝΑΤΟ το 1952, κυρίως γιατί μπήκε και η Ελλάδα την ίδια χρονιά. Και το εθνικό της συμφέρον της Τουρκίας επέβαλε να μην αφήσει την Ελλάδα «μοναδικό προπύργιο των ΗΠΑ» στην περιοχή. Πολύ περισσότερο όταν δίπλα βρισκόταν η Ρωσία, που υπήρξε ιστορικός αντίπαλος για τους Τούρκους…
Αλλά κι αφότου μπήκε στο ΝΑΤΟ, αποδείχθηκε δύσκολος εταίρος. Και αρκετά «αυτόνομος»…
Στη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, λοιπόν, η Τουρκία υπήρξε ένα ιδιαίτερα εθνοκεντρικό κράτος, που αναζητούσε, όμως, «ζωτικό χώρο» και «βαθμούς ελευθερίας» από «εξωγενείς περιορισμούς», αλλά πάντα με πολύ προσεκτικό – σχεδόν «σιγουρατζίδικο» - τρόπο.
Προσπαθούσε συνεχώς να επεκτείνει τα όρια της επιρροής της, αλλά χωρίς να προκαλέσει μείζονα απομόνωσή της.
Έψαχνε ευκαιρίες για να επιτύχει τα περισσότερα με το μικρότερο κόστος. Και κυρίως, με το μικρότερο ρίσκο…
Βασικός χώρος επέκτασης της επιρροής της ήταν η Ελλάδα (και η Κύπρος). Γιατί παντού αλλού τα ρίσκα ήταν πολύ μεγάλα.
Και η Ελλάδα της έδωσε πολλές «ευκαιρίες»…
Στο μεταξύ όμως, άλλαξαν τα πάντα!
Συνέβησαν τρεις κοσμοϊστορικές αλλαγές: στην ίδια την Τουρκία και διεθνώς.
* Πρώτον, τέλειωσε ο Ψυχρός Πόλεμος. Κι έτσι η Τουρκία δεν είχε πια να «πουλάει» το γεωπολιτικό της ρόλο στις ΗΠΑ ως το «προκεχωρημένο φυλάκιο» του ΝΑΤΟ στο «τρυφερό υπογάστριο» της ΕΣΣΔ!
Ούτε μπορούσε να γίνει ο «χωροφύλακας» της δύσης στον Αραβικό κόσμο (όπως θα ήθελε η Ουάσιγκτον και το Ισραήλ τότε), μια και το απαγόρευε η παρακαταθήκη «μη ανάμιξης» του Κεμάλ. Εξ ου και δεν δέχθηκε να περάσουν τα αμερικανικά στρατεύματα από την Τουρκία κατά το δεύτερο Πόλεμο κατά του Σαντάμ, το 2003…
Κι έτσι η Τουρκία έμεινε, προς στιγμήν, χωρίς σαφή γεωπολιτικό ρόλο. Πρόβλημα που η Ελλάδα δεν αντιμετώπιζε τότε, αφού είχε πλήρως ενσωματωθεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση…
* Δεύτερον, η ίδια η πληθυσμιακή έκρηξη μέσα στην Τουρκία! Στις αρχές της δεκαετίας του ’60 η Τουρκία είχε πληθυσμό γύρω στα 20 εκατομμύρια, με την Ελλάδα τότε γύρω στα 8 εκατομμύρια…
Αλλά τριάντα χρόνια αργότερα, η Τουρκία είχε φτάσει στα 60 εκατομμύρια (σήμερα στα 80), ενώ η Ελλάδα είχε φτάσει τότε μόλις 10 εκατομμύρια (σήμερα 11)…
Αυτό λένε οι αριθμοί. Αλλά μη σταματάτε εδώ…
Γιατί υπάρχει κάτι άλλο πολύ πιο σημαντικό, που σπανίως αναφέρεται:
Η μεγάλη «πληθυσμιακή έκρηξη» της Τουρκίας, έγινε κυρίως στους πληθυσμούς της Ανατολίας που παρέμεναν πιστοί στην ισλαμική παράδοση και με αυτή την έννοια ήταν εχθρικοί προς το κοσμικό Κεμαλικό κράτος…
Αλλά αλματώδη δημογραφική αύξηση σημείωσαν και οι Κούρδοι, που αρνήθηκαν πεισματικά να «εκτουρκιστούν» και ήταν κι αυτοί εχθρικοί προς την Κεμαλική Τουρκία.
Έτσι πράγματι η Τουρκία τετραπλασιάστηκε πληθυσμιακά τα τελευταία πενήντα χρόνια, αλλά αυτό ήταν ταυτόχρονα δύναμη και αδυναμία για το Κεμαλικό καθεστώς! Γιατί πολλαπλασιάστηκαν με ασύγκριτα ταχύτερο ρυθμό οι πληθυσμοί που ήταν εχθρικοί προς την Κεμαλική παράδοση!
Οπότε η πληθυσμιακή έκρηξη της Τουρκίας οδήγησε βαθμιαία στην εσωτερική αποδυνάμωση του Κεμαλικού-κοσμικού καθεστώτος.
Οι Κεμαλικοί, βλέποντας τον ισλαμικό κίνδυνο να πλησιάζει, στην αγωνία τους να διατηρήσουν το «κοσμικό» χαρακτήρα τους κράτους τους, υιοθέτησαν τη στρατηγική πλήρους ένταξης στην Ευρώπη. Ο Ερντογάν – πολιτικός που είχε φυλακιστεί από τους Κεμαλικούς για τις ακραίες-ισλαμιστικές απόψεις του – κατάφερε να εκλεγεί πρωθυπουργός δημοκρατικά και εκμεταλλεύτηκε την ευρωπαϊκή στρατηγική για να αποδυναμώσει όλα τα κέντρα ισχύος του Κεμαλισμού.
Μεταξύ άλλων, κατάργησε και το περιβόητο Συμβούλιο Εθνικής Ασφαλείας των στρατηγών που ασκούσε μόνιμη «κηδεμονία» πάνω στους πολιτικούς κι ήταν πλήρως αυτόνομο από κάθε δημοκρατικό έλεγχο.
Έτσι ο «εκδημοκρατισμός» της Τουρκίας στις αρχές της προηγούμενης δεκαετίας, έγινε εν ονόματι της ευρωπαϊκής της ένταξης, αλλά στην πραγματικότητα κατάργησε κάθε «χαλινάρι» ελέγχου των ισλαμιστών.
Πράγματι, οι «δυτικόστροφοι» στην Τουρκία, δηλαδή οι Κεμαλιστές δεν ήταν ιδιαίτερα «δημοκράτες», με την έννοια ότι επέμεναν να διατηρηθεί ο έλεγχος του στρατού πάνω στην κοινωνία.
Ενώ από την άλλη πλευρά οι «δημοκράτες» στην Τουρκία που εξέφραζαν τους εκλεγμένους από το λαό πολιτικούς, δεν ήταν πια ιδιαίτερα «δυτικόφιλοι» - ήταν μάλλον αντίπαλοι της δυτικής πολιτικής παράδοσης.
Κι έτσι ο Ερντογάν χρησιμοποίησε έξυπνα το δημοκρατικό «ευρωπαϊκό χαρτί», για να ξεδοντιάσει το κοσμικό κράτος και να φέρει τη χώρα του πίσω στην μεγάλη Ισλαμική παράδοση - που μισεί την Ευρώπη!
* Η Τρίτη κοσμογονία που έγινε στην Τουρκία την περασμένη δεκαετία ήταν η αναπτυξιακή έκρηξη. Που δεν έχει τίποτε το κοινό με την ανάπτυξη όπως τη φανταζόμαστε στο δυτικό κόσμο – και ιδιαίτερα στην Ευρώπη.
Ο Ερντογάν προσκάλεσε κεφάλαια και από τον Αραβικό κόσμο (πουλώντας ανοιχτή στήριξη προς το Σουνιτικό Ισλάμ) και από την Ευρώπη (πουλώντας «ευρωπαϊκή προοπτική») και από τις ΗΠΑ (πουλώντας τους ρόλο «μεσολάβησης» στο μουσουλμανικό κόσμο), για να κάνει επενδύσεις σε μεγάλα «φαραωνικά έργα» μέσα στη χώρα του, αλλά και για να δημιουργήσει μια νέα οικονομική ελίτ πιστή στον ίδιο.
Το πρόβλημα ήταν ότι, στο τέλος, τα παραδοσιακά φιλοδυτικά στρώματα της κεμαλικής Τουρκίας στράφηκαν εναντίον του, αλλά και μεγάλο μέρος της νέα ελίτ που πρόσκειται στον Γκιουλέν, στράφηκε επίσης εναντίον του.
Κι έτσι βρέθηκε στον αέρα, ιδιαίτερα μετά το πραξικόπημα οπερέτα της 15ης Ιουλίου 2016.
--Κι αυτό αποτελεί ήδη μια πρώτη «Αχίλλειο πτέρνα» για τον Ερντογάν. Ό λαός του είναι τουλάχιστον διχασμένος απέναντί του, ενώ η ελίτ της χώρας – παλαιά και νέα – δεν τον στηρίζει.
--Υπάρχει, όμως, και δεύτερη «Αχίλλειος πτέρνα» για τον Ερντογάν: Το Κουρδικό! Που συγκροτεί πλέον πρόπλασμα κράτους στη Συρία, με τη στήριξη και των ΗΠΑ και της Ρωσίας - αλλά και στο Βόρειο Ιράκ. Και δεν μπορεί ούτε στρατιωτικά να το νικήσει εκτός συνόρων, ούτε να το εξουδετερώσει εντός συνόρων (πάνω από το ένα τέταρτο των κατοίκων της Τουρκίας είναι συμπαγείς Κουρδικοί πληθυσμοί βαθιά στην ενδοχώρα του, δίπλα στο Ιρακινό Κουρδιστάν)…
--Υπάρχει και τρίτη «Αχίλλειος πτέρνα» για τον Ερντογάν: το Ισραήλ! Το οποίο έχει μεταστραφεί εναντίον του. Γιατί η Τουρκία δεν αντιμετωπίζεται πια από το Ισραήλ ως «στρατηγικός εταίρος», αλλά ως «στρατηγική απειλή». Κι άμα σε βάλουν στο μάτι οι Ισραηλινοί…
--Υπάρχει και τέταρτη «Αχίλλειος πτέρνα» για τον Ερντογάν: Η Αίγυπτος του Σίσι. Το μεγαλύτερο Αραβικό έθνος! Με σκληρά κοσμική αντί-ισλαμική ατζέντα, που βλέπει την Τουρκία ως βασικό του εχθρό πλέον.
--Υπάρχει και πέμπτη «Αχίλλειος πτέρνα» για τον Ερντογάν: Ο Ντόναλντ Τράμπ! Ο οποίος έχει παραμερίσει όλο το παραδοσιακό κατεστημένο του Στέητ Ντηπάρτμεντ, που θεωρούσε «πολύτιμο εταίρο» την Τουρκία κι έχει υιοθετήσει μια αντί-σλαμική στρατηγική διεθνώς - και ταυτόχρονα ιδιαίτερα φιλοϊσραηλινή πολιτική – οδηγώντας σε μετωπική αντιπαράθεση με τον Ερντογάν σε όλα τα μέτωπα.
Είτε μας αρέσει ο Τράμπ είτε όχι (και στους περισσότερους Ευρωπαίους ΔΕΝ αρέσει), αν υπάρχει ένας αμερικανός Πρόεδρος που θα μπορούσε «να σπάσει το απόστημα» του Ερντογάν – για τους σωστούς ή ακόμα και για λάθους λόγους – αυτός είναι ο Ντόναλντ Τράμπ!
--Υπάρχει και μια έβδομη «Αχίλλειος πτέρνα» για τον Ερντογάν: Στην Αραβική Χερσόνησο (πλην Κατάρ) κυρίως στη Σαουδική Αραβία, επιβλήθηκε ένας νεαρός μεταρρυθμιστής πρίγκηπας που ξεπουπούλιασε - από περιουσία και εξουσία - όλους τους βασικούς χρηματοδότες και υποστηρικτές του Ερντογάν! Χώρια που στα χέρια των εχθρών του Ερντογάν έχουν βρεθεί και σημαντικά στοιχεία από τις περίεργες δοσοληψίες του και τους λογαριασμούς του…
--Υπάρχει τέλος η Ρωσία που άλλοτε στηρίζει τον Ερντογάν κι άλλοτε τον χτυπάει αλύπητα. Για παράδειγμα, o Πούτιν προθυμοποιήθηκε να του πουλήσει πυραύλους S-400, αλλά την ίδια στιγμή βοηθάει τους Σύρους και τους Κούρδους να πετσοκόψουν τα τουρκικά στρατεύματα στο Αφρίν της Συρίας!
Κι από αυτή την ιστορία ο Ερντογάν έκανε έξαλλους τους Αμερικανούς (γιατί θέλησε να προμηθευτεί ρωσικούς πυραύλους), χωρίς όμως να κάνει φίλους τους Ρώσους!
Όσο απρόβλεπτος είναι ο Ερντογάν για όλους τους άλλους, άλλο τόσο απρόβλεπτος είναι ο Πούτιν για τον ίδιο το Ερντογάν.
--Συμπέρασμα πρώτο: η «μεταμόρφωση» της Τουρκίας από κοσμικό-κεμαλικό κράτος, σε μια χώρα με φιλοδοξίες να γίνει μουσουλμανική υπερδύναμη, έχει τη σφραγίδα του Ερντογάν, αλλά προκάλεσε πολύ περισσότερες αδυναμίες και αποκάλυψε «Αχίλλειες πτέρνες».
--Συμπέρασμα δεύτερο: η Ελλάδα που βρίσκεται ακριβώς δίπλα, μπορεί να εκμεταλλευτεί αυτές τις αδυναμίες του Ερντογάν. Αλλά χρειάζεται άλλη κυβέρνηση άμεσα και άλλη εθνική ηγεσία.
Γιατί μέχρι στιγμής, η Ελλάδα - όπως είναι σήμερα - αποτελεί η ίδια «αχίλλειο πτέρνα της Δύσης στην περιοχή, δηλαδή μια τεράστια αδυναμία - πρόκληση για τον ίδιο τον Ερντογάν…
ΥΓ. Σε επόμενο σημείωμα θα προσπαθήσω να δείξω τι ακριβώς κάνει ο Ερντογάν σήμερα, γιατί η κλιμάκωση που επιδιώκει μέχρι στιγμής είναι πολύ πιθανό να εξελιχθεί σε κάτι πολύ πιο σοβαρό και τι μπορεί να κάνει πραγματικά η Ελλάδα. Με άλλη κυβέρνηση, εννοείται…
Γιατί μπορούμε πράγματι να μετατρέψουμε το θανάσιμο κίνδυνο σε μοναδική ευκαιρία!
Το έχουμε ξανακάνει ιστορικά, στο πρόσφατο σχετικά παρελθόν…
Σήμερα που υπάρχει από-νομιμοποίηση, πλήρης εσωτερική ανομία και πολιτική κατάρρευση μέσα στην Ελλάδα του ΣΥΡΙΖΑ και ταυτόχρονα πρωτοφανές κενό ηγεσίας όχι μόνο στις ΗΠΑ αλλά και παντού στην Ευρώπη, η σοβαρότερη ελληνοτουρκική κρίση μοιάζει αναπόφευκτη…
Κι αυτό από μόνο του αρκεί. Πολύ περισσότερο που πια ΔΕΝ είναι μόνον αυτό!
Πρέπει να καταλάβουμε πριν απ’ όλα πως η Τουρκία δεν είναι το ίδιο πράγμα, με αυτό που ήταν τις τελευταίες δεκαετίες.
--Πριν από τον Κεμάλ υπήρχε η Οθωμανική Τουρκία, που εξέφραζε ιστορικά την «ενότητα του (Σουνιτικού) Ισλάμ» – από την Αδριατική μέχρι τον Περσικό.
--Το Κεμαλικό κράτος, μετά την κατάρρευση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας ήταν πολύ μικρότερο, κι ήταν κυρίως εθνικό κράτος Τούρκων.
Το ενοποιητικό στοιχείο του ήταν πλέον η «τουρκική εθνική συνείδηση-ταυτότητα».
Στην Κεμαλική Τουρκία κυριαρχούσε ο τουρκικός εθνικισμός, ανεξαρτήτως θρησκευτικής ταυτότητας. Για παράδειγμα τους Αλεβίτες, που διώκονταν από τους Οθωμανούς ως «άπιστοι», το Κεμαλικό καθεστώς τους αγκάλιασε…
Και κατάργησε τους δεσμούς της σύγχρονης Τουρκίας με την αραβική παράδοση (τη γραφή της τουρκικής γλώσσας, που πέρασε από αραβικούς σε λατινικούς χαρακτήρες), τη χρονολόγηση (από το αραβικό στο δυτικό-Γρηγοριανό ημερολόγιο), αλλά και το ίδιο το μουσουλμανικό Χαλιφάτο.
Το νέο Κεμαλικό κράτος μετά το 1923 κατάργησε το Χαλιφάτο, δηλαδή την αξίωση να είναι «ηγέτης» ολόκληρου του μουσουλμανικού κόσμου!
Μετατράπηκε, λοιπόν, σε κοσμικό εθνικό κράτος. Κατάργησε και τη Σαρία, κατάργησε βασικά έθιμα του μουσουλμανικού «τρόπου», απαγόρευσε μέχρι και τη μαντήλα των γυναικών σε επίσημες εμφανίσεις τους, καθώς και την πολυγαμία των ανδρών…
Το νέο Κεμαλικό κράτος δεν το ενώνει πια η μουσουλμανική παράδοση, το ενώνει η τουρκική εθνική ταυτότητα.
Κι αυτό όλο εξελήφθη τότε ως «μεγάλο άλμα εκσυγχρονισμού» της νέας Τουρκίας!
Η μείζων παρακαταθήκη του Μουσταφ Κεμάλ Ατατούρκ ήταν το περιβόητο:
-- Ειρήνη στην Τουρκία – Ειρήνη στον κόσμο!
Τι θα πει αυτό;
--«Ειρήνη στην Τουρκία» σημαίνει ενωμένη Τουρκία, μια χώρα με ενιαία εθνική συνείδηση, ένας λαός-μια ταυτότητα. Μόνο αν είναι πλήρως εκτουρκισμένος ο λαός της θα μπορεί να είναι «ενωμένη» η χώρα - να έχει εσωτερική ειρήνη.
--«Ειρήνη στον κόσμο» σημαίνει πως δεν θα πρέπει να εμπλακεί η νέα Τουρκία σε πολεμικές αναμετρήσεις ούτε των Αράβων (μεταξύ τους ή με τους δυτικούς) ούτε των Ευρωπαίων (μεταξύ τους ή με τους Ρώσους).
Την εποχή εκείνη - αρχές της δεκαετίας του ’20 - αυτό για τους Τούρκους ακουγόταν αληθινά «λυτρωτικό»: Η Οθωμανική Αυτοκρατορία μόλις είχε διαλυθεί και η επικράτειά της είχε διαμελιστεί, όταν αναμίχθηκε στον πρώτο Ευρωπαϊκό Πόλεμο (1914-18) κι ενώ ταυτόχρονα ξέσπασε η επανάσταση του Αραβικού έθνους (1916). Στο εξής λοιπόν, ήθελαν να αποφύγουν κάθε τέτοια ανάμιξη που μπορούσε να αποβεί και πάλι μοιραία για τους ίδιους.
Άρα ο Κεμάλ άφησε παρακαταθήκη, ενός κράτους με προτεραιότητα στην εσωτερική εθνική του ομοιογένεια και στην εξωτερική του ουδετερότητα.
Η πρώτη παρακαταθήκη τηρήθηκε με θρησκευτική ευλάβεια ως το τέλος. Οι Κούρδοι που αρνήθηκαν να «εκτουρκιστούν» κυνηγήθηκαν ανηλεώς…
Η δεύτερη τηρήθηκε κι αυτή πλήρως μέχρι τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Αλλά μετά η Τουρκία μπήκε στο ΝΑΤΟ το 1952, κυρίως γιατί μπήκε και η Ελλάδα την ίδια χρονιά. Και το εθνικό της συμφέρον της Τουρκίας επέβαλε να μην αφήσει την Ελλάδα «μοναδικό προπύργιο των ΗΠΑ» στην περιοχή. Πολύ περισσότερο όταν δίπλα βρισκόταν η Ρωσία, που υπήρξε ιστορικός αντίπαλος για τους Τούρκους…
Αλλά κι αφότου μπήκε στο ΝΑΤΟ, αποδείχθηκε δύσκολος εταίρος. Και αρκετά «αυτόνομος»…
Στη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, λοιπόν, η Τουρκία υπήρξε ένα ιδιαίτερα εθνοκεντρικό κράτος, που αναζητούσε, όμως, «ζωτικό χώρο» και «βαθμούς ελευθερίας» από «εξωγενείς περιορισμούς», αλλά πάντα με πολύ προσεκτικό – σχεδόν «σιγουρατζίδικο» - τρόπο.
Προσπαθούσε συνεχώς να επεκτείνει τα όρια της επιρροής της, αλλά χωρίς να προκαλέσει μείζονα απομόνωσή της.
Έψαχνε ευκαιρίες για να επιτύχει τα περισσότερα με το μικρότερο κόστος. Και κυρίως, με το μικρότερο ρίσκο…
Βασικός χώρος επέκτασης της επιρροής της ήταν η Ελλάδα (και η Κύπρος). Γιατί παντού αλλού τα ρίσκα ήταν πολύ μεγάλα.
Και η Ελλάδα της έδωσε πολλές «ευκαιρίες»…
Στο μεταξύ όμως, άλλαξαν τα πάντα!
Συνέβησαν τρεις κοσμοϊστορικές αλλαγές: στην ίδια την Τουρκία και διεθνώς.
* Πρώτον, τέλειωσε ο Ψυχρός Πόλεμος. Κι έτσι η Τουρκία δεν είχε πια να «πουλάει» το γεωπολιτικό της ρόλο στις ΗΠΑ ως το «προκεχωρημένο φυλάκιο» του ΝΑΤΟ στο «τρυφερό υπογάστριο» της ΕΣΣΔ!
Ούτε μπορούσε να γίνει ο «χωροφύλακας» της δύσης στον Αραβικό κόσμο (όπως θα ήθελε η Ουάσιγκτον και το Ισραήλ τότε), μια και το απαγόρευε η παρακαταθήκη «μη ανάμιξης» του Κεμάλ. Εξ ου και δεν δέχθηκε να περάσουν τα αμερικανικά στρατεύματα από την Τουρκία κατά το δεύτερο Πόλεμο κατά του Σαντάμ, το 2003…
Κι έτσι η Τουρκία έμεινε, προς στιγμήν, χωρίς σαφή γεωπολιτικό ρόλο. Πρόβλημα που η Ελλάδα δεν αντιμετώπιζε τότε, αφού είχε πλήρως ενσωματωθεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση…
* Δεύτερον, η ίδια η πληθυσμιακή έκρηξη μέσα στην Τουρκία! Στις αρχές της δεκαετίας του ’60 η Τουρκία είχε πληθυσμό γύρω στα 20 εκατομμύρια, με την Ελλάδα τότε γύρω στα 8 εκατομμύρια…
Αλλά τριάντα χρόνια αργότερα, η Τουρκία είχε φτάσει στα 60 εκατομμύρια (σήμερα στα 80), ενώ η Ελλάδα είχε φτάσει τότε μόλις 10 εκατομμύρια (σήμερα 11)…
Αυτό λένε οι αριθμοί. Αλλά μη σταματάτε εδώ…
Γιατί υπάρχει κάτι άλλο πολύ πιο σημαντικό, που σπανίως αναφέρεται:
Η μεγάλη «πληθυσμιακή έκρηξη» της Τουρκίας, έγινε κυρίως στους πληθυσμούς της Ανατολίας που παρέμεναν πιστοί στην ισλαμική παράδοση και με αυτή την έννοια ήταν εχθρικοί προς το κοσμικό Κεμαλικό κράτος…
Αλλά αλματώδη δημογραφική αύξηση σημείωσαν και οι Κούρδοι, που αρνήθηκαν πεισματικά να «εκτουρκιστούν» και ήταν κι αυτοί εχθρικοί προς την Κεμαλική Τουρκία.
Έτσι πράγματι η Τουρκία τετραπλασιάστηκε πληθυσμιακά τα τελευταία πενήντα χρόνια, αλλά αυτό ήταν ταυτόχρονα δύναμη και αδυναμία για το Κεμαλικό καθεστώς! Γιατί πολλαπλασιάστηκαν με ασύγκριτα ταχύτερο ρυθμό οι πληθυσμοί που ήταν εχθρικοί προς την Κεμαλική παράδοση!
Οπότε η πληθυσμιακή έκρηξη της Τουρκίας οδήγησε βαθμιαία στην εσωτερική αποδυνάμωση του Κεμαλικού-κοσμικού καθεστώτος.
Οι Κεμαλικοί, βλέποντας τον ισλαμικό κίνδυνο να πλησιάζει, στην αγωνία τους να διατηρήσουν το «κοσμικό» χαρακτήρα τους κράτους τους, υιοθέτησαν τη στρατηγική πλήρους ένταξης στην Ευρώπη. Ο Ερντογάν – πολιτικός που είχε φυλακιστεί από τους Κεμαλικούς για τις ακραίες-ισλαμιστικές απόψεις του – κατάφερε να εκλεγεί πρωθυπουργός δημοκρατικά και εκμεταλλεύτηκε την ευρωπαϊκή στρατηγική για να αποδυναμώσει όλα τα κέντρα ισχύος του Κεμαλισμού.
Μεταξύ άλλων, κατάργησε και το περιβόητο Συμβούλιο Εθνικής Ασφαλείας των στρατηγών που ασκούσε μόνιμη «κηδεμονία» πάνω στους πολιτικούς κι ήταν πλήρως αυτόνομο από κάθε δημοκρατικό έλεγχο.
Έτσι ο «εκδημοκρατισμός» της Τουρκίας στις αρχές της προηγούμενης δεκαετίας, έγινε εν ονόματι της ευρωπαϊκής της ένταξης, αλλά στην πραγματικότητα κατάργησε κάθε «χαλινάρι» ελέγχου των ισλαμιστών.
Πράγματι, οι «δυτικόστροφοι» στην Τουρκία, δηλαδή οι Κεμαλιστές δεν ήταν ιδιαίτερα «δημοκράτες», με την έννοια ότι επέμεναν να διατηρηθεί ο έλεγχος του στρατού πάνω στην κοινωνία.
Ενώ από την άλλη πλευρά οι «δημοκράτες» στην Τουρκία που εξέφραζαν τους εκλεγμένους από το λαό πολιτικούς, δεν ήταν πια ιδιαίτερα «δυτικόφιλοι» - ήταν μάλλον αντίπαλοι της δυτικής πολιτικής παράδοσης.
Κι έτσι ο Ερντογάν χρησιμοποίησε έξυπνα το δημοκρατικό «ευρωπαϊκό χαρτί», για να ξεδοντιάσει το κοσμικό κράτος και να φέρει τη χώρα του πίσω στην μεγάλη Ισλαμική παράδοση - που μισεί την Ευρώπη!
* Η Τρίτη κοσμογονία που έγινε στην Τουρκία την περασμένη δεκαετία ήταν η αναπτυξιακή έκρηξη. Που δεν έχει τίποτε το κοινό με την ανάπτυξη όπως τη φανταζόμαστε στο δυτικό κόσμο – και ιδιαίτερα στην Ευρώπη.
Ο Ερντογάν προσκάλεσε κεφάλαια και από τον Αραβικό κόσμο (πουλώντας ανοιχτή στήριξη προς το Σουνιτικό Ισλάμ) και από την Ευρώπη (πουλώντας «ευρωπαϊκή προοπτική») και από τις ΗΠΑ (πουλώντας τους ρόλο «μεσολάβησης» στο μουσουλμανικό κόσμο), για να κάνει επενδύσεις σε μεγάλα «φαραωνικά έργα» μέσα στη χώρα του, αλλά και για να δημιουργήσει μια νέα οικονομική ελίτ πιστή στον ίδιο.
Το πρόβλημα ήταν ότι, στο τέλος, τα παραδοσιακά φιλοδυτικά στρώματα της κεμαλικής Τουρκίας στράφηκαν εναντίον του, αλλά και μεγάλο μέρος της νέα ελίτ που πρόσκειται στον Γκιουλέν, στράφηκε επίσης εναντίον του.
Κι έτσι βρέθηκε στον αέρα, ιδιαίτερα μετά το πραξικόπημα οπερέτα της 15ης Ιουλίου 2016.
--Κι αυτό αποτελεί ήδη μια πρώτη «Αχίλλειο πτέρνα» για τον Ερντογάν. Ό λαός του είναι τουλάχιστον διχασμένος απέναντί του, ενώ η ελίτ της χώρας – παλαιά και νέα – δεν τον στηρίζει.
--Υπάρχει, όμως, και δεύτερη «Αχίλλειος πτέρνα» για τον Ερντογάν: Το Κουρδικό! Που συγκροτεί πλέον πρόπλασμα κράτους στη Συρία, με τη στήριξη και των ΗΠΑ και της Ρωσίας - αλλά και στο Βόρειο Ιράκ. Και δεν μπορεί ούτε στρατιωτικά να το νικήσει εκτός συνόρων, ούτε να το εξουδετερώσει εντός συνόρων (πάνω από το ένα τέταρτο των κατοίκων της Τουρκίας είναι συμπαγείς Κουρδικοί πληθυσμοί βαθιά στην ενδοχώρα του, δίπλα στο Ιρακινό Κουρδιστάν)…
--Υπάρχει και τρίτη «Αχίλλειος πτέρνα» για τον Ερντογάν: το Ισραήλ! Το οποίο έχει μεταστραφεί εναντίον του. Γιατί η Τουρκία δεν αντιμετωπίζεται πια από το Ισραήλ ως «στρατηγικός εταίρος», αλλά ως «στρατηγική απειλή». Κι άμα σε βάλουν στο μάτι οι Ισραηλινοί…
--Υπάρχει και τέταρτη «Αχίλλειος πτέρνα» για τον Ερντογάν: Η Αίγυπτος του Σίσι. Το μεγαλύτερο Αραβικό έθνος! Με σκληρά κοσμική αντί-ισλαμική ατζέντα, που βλέπει την Τουρκία ως βασικό του εχθρό πλέον.
--Υπάρχει και πέμπτη «Αχίλλειος πτέρνα» για τον Ερντογάν: Ο Ντόναλντ Τράμπ! Ο οποίος έχει παραμερίσει όλο το παραδοσιακό κατεστημένο του Στέητ Ντηπάρτμεντ, που θεωρούσε «πολύτιμο εταίρο» την Τουρκία κι έχει υιοθετήσει μια αντί-σλαμική στρατηγική διεθνώς - και ταυτόχρονα ιδιαίτερα φιλοϊσραηλινή πολιτική – οδηγώντας σε μετωπική αντιπαράθεση με τον Ερντογάν σε όλα τα μέτωπα.
Είτε μας αρέσει ο Τράμπ είτε όχι (και στους περισσότερους Ευρωπαίους ΔΕΝ αρέσει), αν υπάρχει ένας αμερικανός Πρόεδρος που θα μπορούσε «να σπάσει το απόστημα» του Ερντογάν – για τους σωστούς ή ακόμα και για λάθους λόγους – αυτός είναι ο Ντόναλντ Τράμπ!
--Υπάρχει και μια έβδομη «Αχίλλειος πτέρνα» για τον Ερντογάν: Στην Αραβική Χερσόνησο (πλην Κατάρ) κυρίως στη Σαουδική Αραβία, επιβλήθηκε ένας νεαρός μεταρρυθμιστής πρίγκηπας που ξεπουπούλιασε - από περιουσία και εξουσία - όλους τους βασικούς χρηματοδότες και υποστηρικτές του Ερντογάν! Χώρια που στα χέρια των εχθρών του Ερντογάν έχουν βρεθεί και σημαντικά στοιχεία από τις περίεργες δοσοληψίες του και τους λογαριασμούς του…
--Υπάρχει τέλος η Ρωσία που άλλοτε στηρίζει τον Ερντογάν κι άλλοτε τον χτυπάει αλύπητα. Για παράδειγμα, o Πούτιν προθυμοποιήθηκε να του πουλήσει πυραύλους S-400, αλλά την ίδια στιγμή βοηθάει τους Σύρους και τους Κούρδους να πετσοκόψουν τα τουρκικά στρατεύματα στο Αφρίν της Συρίας!
Κι από αυτή την ιστορία ο Ερντογάν έκανε έξαλλους τους Αμερικανούς (γιατί θέλησε να προμηθευτεί ρωσικούς πυραύλους), χωρίς όμως να κάνει φίλους τους Ρώσους!
Όσο απρόβλεπτος είναι ο Ερντογάν για όλους τους άλλους, άλλο τόσο απρόβλεπτος είναι ο Πούτιν για τον ίδιο το Ερντογάν.
--Συμπέρασμα πρώτο: η «μεταμόρφωση» της Τουρκίας από κοσμικό-κεμαλικό κράτος, σε μια χώρα με φιλοδοξίες να γίνει μουσουλμανική υπερδύναμη, έχει τη σφραγίδα του Ερντογάν, αλλά προκάλεσε πολύ περισσότερες αδυναμίες και αποκάλυψε «Αχίλλειες πτέρνες».
--Συμπέρασμα δεύτερο: η Ελλάδα που βρίσκεται ακριβώς δίπλα, μπορεί να εκμεταλλευτεί αυτές τις αδυναμίες του Ερντογάν. Αλλά χρειάζεται άλλη κυβέρνηση άμεσα και άλλη εθνική ηγεσία.
Γιατί μέχρι στιγμής, η Ελλάδα - όπως είναι σήμερα - αποτελεί η ίδια «αχίλλειο πτέρνα της Δύσης στην περιοχή, δηλαδή μια τεράστια αδυναμία - πρόκληση για τον ίδιο τον Ερντογάν…
ΥΓ. Σε επόμενο σημείωμα θα προσπαθήσω να δείξω τι ακριβώς κάνει ο Ερντογάν σήμερα, γιατί η κλιμάκωση που επιδιώκει μέχρι στιγμής είναι πολύ πιθανό να εξελιχθεί σε κάτι πολύ πιο σοβαρό και τι μπορεί να κάνει πραγματικά η Ελλάδα. Με άλλη κυβέρνηση, εννοείται…
Γιατί μπορούμε πράγματι να μετατρέψουμε το θανάσιμο κίνδυνο σε μοναδική ευκαιρία!
Το έχουμε ξανακάνει ιστορικά, στο πρόσφατο σχετικά παρελθόν…