 |
| συνθετική εικόνα (AI generated) |
Κάθε χρόνο, η επέτειος της αποκατάστασης της Δημοκρατίας στην Ελλάδα στις 24 Ιουλίου γιορτάζεται με επίσημες τελετές και δηλώσεις για την επιστροφή των δημοκρατικών θεσμών στη χώρα. Όμως, σχεδόν μισό αιώνα μετά, τίθεται εύλογα το ερώτημα: τι ακριβώς αποκαταστάθηκε και με ποιους όρους;
Του Στρατή Μαζίδη
Η χούντα των συνταγματαρχών δεν έπεσε λόγω λαϊκής επανάστασης ή πολιτικού σχεδιασμού των παραδοσιακών κομμάτων. Κατέρρευσε υπό το βάρος των δικών της εγκληματικών επιλογών στην Κύπρο [ως τελευταίος κρίκος στην αλυσίδα που ξεκίνησε με τις συμφωνίες Ζυρίχης - Λονδίνου], όταν το πραξικόπημα κατά του Μακαρίου οδήγησε στην τουρκική εισβολή και τελικά στη de facto διχοτόμηση του νησιού. Σε αυτή τη συγκυρία κρίσης, οι στρατιωτικοί κάλεσαν τον Κωνσταντίνο Καραμανλή να επιστρέψει και να αναλάβει μεταβατική διακυβέρνηση.
Όσο κι αν λίγους μήνες μετά ακολούθησαν ελεύθερες εκλογές και δημοψήφισμα για το Πολίτευμα, γεγονότα που νομιμοποίησαν τη νέα πολιτική τάξη, η ορκωμοσία του Καραμανλή από τον τότε χουντικό Πρόεδρο Γκιζίκη εγείρει θεσμικά και ιστορικά ερωτήματα για τη νομιμότητα της μετάβασης.
Παρά τις σημαντικές θεσμικές αλλαγές που ακολούθησαν – όπως η νομιμοποίηση όλων των πολιτικών κομμάτων, η κατάργηση της βασιλείας, η ψήφιση νέου Συντάγματος – πολλά προβλήματα παραμένουν ανοιχτά: η τραγωδία της Κύπρου παραμένει αδικαίωτη, με 1619 αγνοούμενους και ελάχιστη κινητοποίηση της ελληνικής πολιτείας για την επίλυσή της.
Αξίζει επίσης να αναρωτηθούμε: πόσο συμμετοχική ήταν η μεταπολιτευτική δημοκρατία;
Ο λαός δεν ερωτήθηκε ποτέ για την είσοδο στην ΕΟΚ ή στη συνέχεια στην ευρωζώνη.
Όταν το 2015 του δόθηκε λόγος μέσω δημοψηφίσματος, η απόφασή του αγνοήθηκε σε ελάχιστα 24ωρα.
Στα χρόνια της οικονομικής κρίσης και, αργότερα, της πανδημίας, πολλοί πολίτες αισθάνθηκαν αποκλεισμένοι, στοχοποιημένοι ή περιθωριοποιημένοι – ιδίως όσοι αρνήθηκαν να συμμετάσχουν σε πειραματικές ιατρικές πρακτικές.
Η Δημοκρατία ορίζεται από θεσμούς, αλλά και από καθημερινό σεβασμό προς τον πολίτη: στον τρόπο που φορολογείται, που εργάζεται, που κυκλοφορεί, που διαμαρτύρεται. Κατά πόσο η φορολογική πολιτική μπορεί να χαρακτηριστεί δημοκρατική; Και πόσο δημοκρατικό είναι να υποχρεώνεις τους πολίτες να συναλλάσσονται με τρόπους που ωφελούν σχεδόν αποκλειστικά τις τράπεζες;
Όσο κι αν λίγους μήνες μετά ακολούθησαν ελεύθερες εκλογές και δημοψήφισμα για το Πολίτευμα, γεγονότα που νομιμοποίησαν τη νέα πολιτική τάξη, η ορκωμοσία του Καραμανλή από τον τότε χουντικό Πρόεδρο Γκιζίκη εγείρει θεσμικά και ιστορικά ερωτήματα για τη νομιμότητα της μετάβασης.
Παρά τις σημαντικές θεσμικές αλλαγές που ακολούθησαν – όπως η νομιμοποίηση όλων των πολιτικών κομμάτων, η κατάργηση της βασιλείας, η ψήφιση νέου Συντάγματος – πολλά προβλήματα παραμένουν ανοιχτά: η τραγωδία της Κύπρου παραμένει αδικαίωτη, με 1619 αγνοούμενους και ελάχιστη κινητοποίηση της ελληνικής πολιτείας για την επίλυσή της.
Αξίζει επίσης να αναρωτηθούμε: πόσο συμμετοχική ήταν η μεταπολιτευτική δημοκρατία;
Ο λαός δεν ερωτήθηκε ποτέ για την είσοδο στην ΕΟΚ ή στη συνέχεια στην ευρωζώνη.
Όταν το 2015 του δόθηκε λόγος μέσω δημοψηφίσματος, η απόφασή του αγνοήθηκε σε ελάχιστα 24ωρα.
Στα χρόνια της οικονομικής κρίσης και, αργότερα, της πανδημίας, πολλοί πολίτες αισθάνθηκαν αποκλεισμένοι, στοχοποιημένοι ή περιθωριοποιημένοι – ιδίως όσοι αρνήθηκαν να συμμετάσχουν σε πειραματικές ιατρικές πρακτικές.
Η Δημοκρατία ορίζεται από θεσμούς, αλλά και από καθημερινό σεβασμό προς τον πολίτη: στον τρόπο που φορολογείται, που εργάζεται, που κυκλοφορεί, που διαμαρτύρεται. Κατά πόσο η φορολογική πολιτική μπορεί να χαρακτηριστεί δημοκρατική; Και πόσο δημοκρατικό είναι να υποχρεώνεις τους πολίτες να συναλλάσσονται με τρόπους που ωφελούν σχεδόν αποκλειστικά τις τράπεζες;
Όταν διαπιστώνεις πως ο γιαλός δεν είναι στραβός, τότε τίθεται εν αμφιβόλω το ίδιο το βάθος της Δημοκρατίας.
Η επέτειος της 24ης Ιουλίου δεν είναι μόνο ευκαιρία για εορτασμό. Είναι, κυρίως, ευκαιρία για αυτοκριτική. Αν θέλουμε η Δημοκρατία να είναι ουσιαστική, πρέπει να την εμβαθύνουμε, να την προασπίζουμε και να τη μεταρρυθμίζουμε διαρκώς. Όχι απλώς να τη μνημονεύουμε.