 |
| photo: tasnimnews.com |
Μόλις πριν από δύο δεκαετίες, για πρώτη φορά στα χρονικά, η μεγάλη ήπειρος της Ευρασίας κυριαρχούνταν από μία δύναμη - η οποία, όπως συνέβη, δεν ήταν καν η ίδια η Ευρασία. Πράγματι, στη Δύση της ηπείρου, το ΝΑΤΟ, με επικεφαλής τις ΗΠΑ, περνούσε από μια επέκταση Big Bang, δεχόμενο επτά νέα μέλη μεταξύ της Βαλτικής, της Μαύρης Θάλασσας και της Αδριατικής. Οι έγχρωμες επαναστάσεις που εμπνεύστηκαν και υποστηρίχθηκαν από τις ΗΠΑ, πρώτα στη Γεωργία και μετά στην Ουκρανία, έδειχναν τους επόμενους υποψήφιους για ένταξη στη συμμαχία. Στο νότιο τμήμα της Ευρασίας, οι Ηνωμένες Πολιτείες, έχοντας εισβάλει στο Ιράκ, κυβερνούσαν την περιοχή ως ανώτατοι άρχοντες από τη Βαγδάτη. Έχοντας κατατροπώσει τους Αφγανούς Ταλιμπάν, οι αμερικανικές δυνάμεις είχαν επίσης οχυρωθεί στην Καμπούλ, υποστηριζόμενες από στρατιωτικές βάσεις στα γειτονικά κράτη της Κεντρικής Ασίας, το Ουζμπεκιστάν και το Κιργιστάν.
Από τον Dmitry Trenin, καθηγητή έρευνας στην Ανώτατη Σχολή Οικονομικών Επιστημών και επικεφαλής ερευνητή στο Ινστιτούτο Παγκόσμιας Οικονομίας και Διεθνών Σχέσεων. Είναι επίσης μέλος του Ρωσικού Συμβουλίου Διεθνών Υποθέσεων (RIAC) - RUSSIA TODAY / Παρουσίαση Freepen.gr/
Από τις κύριες δυνάμεις της Ευρασίας, η Κίνα ενσωματωνόταν με χαρά στην παγκόσμια οικονομία, όπου η συναίνεση της Ουάσινγκτον εξακολουθούσε να είναι νόμος- η Ινδία αποβάλλει τα τελευταία απομεινάρια του Φαβιανού σοσιαλισμού και είναι έτοιμη να αγκαλιάσει την παγκοσμιοποίηση, η οποία λογικά έθετε ως προτεραιότητα τις σχέσεις με την Αμερική- και η Ρωσία, που ανακάμπτει από την οικονομική, κοινωνική και τεχνολογική κατάρρευση που προήλθε από την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης, ελπίζει ακόμη να οικοδομήσει στρατηγικές συνεργασίες με τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ. Η αμερικανική ισχύς βρισκόταν στο απόγειό της- η Ουάσινγκτον είχε κυριολεκτικά τον κόσμο στα χέρια της.
Δυστυχώς, οι ΗΠΑ, η μόνη δύναμη στην παγκόσμια ιστορία που κατόρθωσε να κατακτήσει τη θέση του παγκόσμιου ηγεμόνα χωρίς να αμφισβητηθεί από κανέναν άλλον σημαντικό παίκτη, χρησιμοποίησε καταχρηστικά το ισχυρό της χέρι - και την περίφημη ήπια ισχύ της. Αντί να ξεκινήσουν να οργανώσουν ένα γνήσιο πολυπολικό σύστημα βασισμένο στην αμοιβαία αναγνώριση των βασικών συμφερόντων κάθε έθνους, με την ίδια, τουλάχιστον αρχικά, ως primus inter pares (που θα ήταν η μέθοδος του Φραγκλίνου Ρούσβελτ), προχώρησαν στην ενίσχυση της αποκλειστικής και συνολικής κυριαρχίας τους. Η Ουάσινγκτον πίεζε όλο και περισσότερο τη Ρωσία με κάθε βήμα της υφέρπουσας διεύρυνσης του ΝΑΤΟ προς τα ανατολικά- κατέστρεψε τον έλεγχο των εξοπλισμών με τη Μόσχα και την πυρηνική συμφωνία με την Τεχεράνη- και συνέχισε να προκαλεί συνεχώς την Κίνα για την Ταϊβάν - ενώ εξαπέλυσε έναν εμπορικό και τεχνολογικό πόλεμο εναντίον του Πεκίνου για να παρεμποδίσει τον κύριο οικονομικό ανταγωνιστή της.
Εν τω μεταξύ, η Ρωσία, η Ινδία και η Κίνα - οι τρεις κορυφαίες μη δυτικές χώρες της Ευρασίας, καθώς και πολλοί άλλοι σημαντικοί ανεξάρτητοι παίκτες της ηπείρου, συνέχισαν να ανεβαίνουν οικονομικά και να εδραιώνουν τη συνεργασία τους. Σε όρους αγοραστικής δύναμης, αντιπροσωπεύουν σήμερα, αντίστοιχα, την τέταρτη, την τρίτη και την πρώτη μεγαλύτερη οικονομία στον κόσμο. Εδώ και περίπου μια δεκαετία, η Κίνα προωθεί επίσης την τεράστια πρωτοβουλία της για τη ζώνη και τον δρόμο- η Ινδία άρχισε να διερευνά και στη συνέχεια να επεκτείνει τον παγκόσμιο ρόλο της- και η Ρωσία, μαζί με τέσσερις άλλες πρώην σοβιετικές δημοκρατίες, δημιούργησε μια Ευρασιατική Οικονομική Ένωση.
Η Μόσχα, το Πεκίνο και το Δελχί, μαζί με την Μπραζίλια, έγιναν τα ιδρυτικά μέλη των BRICS. Φέτος, στη σύνοδο κορυφής των BRICS στο ρωσικό Καζάν, η ομάδα θα συμπεριλάβει για πρώτη φορά τους ηγέτες του Ιράν, της Αιγύπτου, της Αιθιοπίας, της Σαουδικής Αραβίας και των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων. Ένας άλλος σημαντικός ευρασιατικός θεσμός είναι ο Οργανισμός Συνεργασίας της Σαγκάης (SCO), ο οποίος ξεκίνησε ως φόρουμ για την Κίνα, τη Ρωσία και τα κράτη της Κεντρικής Ασίας, αλλά τώρα περιλαμβάνει επίσης την Ινδία, το Πακιστάν και το Ιράν, ενώ σύντομα θα γίνει δεκτή και η Λευκορωσία. Ορισμένες άλλες ευρασιατικές χώρες, από την Τουρκία έως την Ταϊλάνδη και από τις Μαλδίβες έως τη Μογγολία, έχουν εκφράσει την πρόθεσή τους να ενταχθούν είτε στις BRICS είτε στον SCO.
Για να αντιμετωπίσει αυτή την τάση μεταξύ των μελών αυτού που όλο και περισσότερο αποκαλούμε Παγκόσμια Πλειοψηφία, η Ουάσινγκτον αύξησε το προφίλ του ΝΑΤΟ στον Ινδο-Ειρηνικό, ενίσχυσε τις διμερείς και τριμερείς συμμαχίες της από την εποχή του Ψυχρού Πολέμου στον Δυτικό Ειρηνικό και ίδρυσε μια νέα, την AUKUS, στον Νότιο Ειρηνικό. Οι Αμερικανοί επιδιώκουν επίσης να καλλιεργήσουν την Ινδία, ως κεντρική μεγάλη δύναμη, στο πλαίσιο της ομάδας Quad. Όλες αυτές οι πολλαπλές διευθετήσεις κυριαρχούνται πλήρως από τις ΗΠΑ και αποσκοπούν στον περιορισμό και την αποτροπή των καθορισμένων πρωταρχικών αντιπάλων της Ουάσινγκτον: Κίνα, Ρωσία, Ιράν και Βόρεια Κορέα - με έναν πρωταρχικό στόχο την υπεράσπιση της ηγεμονικής θέσης της Αμερικής.
Σε αντίθεση με αυτό, ούτε οι BRICS ούτε ο SCO κυριαρχούνται από μία μόνο δύναμη ή από ένα tandem/τριμερές έθνος. Η πρόσφατη επέκταση των BRICS υποδηλώνει επίσης πως δεν φιλοδοξεί να γίνει μια εκδοχή της G7 της Δύσης, ως μια ελιτίστικη καθοδηγητική ομάδα, ή directoire, για τον μη δυτικό κόσμο. Ο SCO περιλαμβάνει όχι λιγότερες από τέσσερις πυρηνικές δυνάμεις, καθεμία από τις οποίες ακολουθεί μια σαφώς ανεξάρτητη εξωτερική πολιτική, εμπνευσμένη από έναν ξεχωριστό τρόπο στρατηγικής σκέψης και εξυπηρετώντας ένα σύνολο σαφώς καθορισμένων εθνικών συμφερόντων. Πράγματι, η διπλωματική κουλτούρα των BRICS/SCO χαρακτηρίζεται από κυρίαρχη ισότητα, διάλογο, σεβασμό των εθνικών συμφερόντων και των αξιών του πολιτισμού και συναίνεση.
Ούτε οι BRICS ούτε ο SCO είναι ανοιχτά αντι-αμερικανικές ή αντι-δυτικές: η κύρια εστίασή τους είναι εσωτερική και όχι εξωτερική, και η δουλειά που έχουν να κάνουν είναι δύσκολη. Φυσικά, η Ρωσία, η Κίνα, η Ινδία, το Ιράν και άλλοι επιμένουν να κάνουν δουλειές χωρίς εξωτερικές παρεμβάσεις, για να μην μιλήσουμε για ξένες ντιρεκτίβες. Δεν θέλουν να κυριαρχήσουν στην Ευρασία: ζουν εκεί, είναι η πατρίδα τους - σε αντίθεση με το πάντα ακατάπαυστο «αναντικατάστατο έθνος» χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά. Στην Ουκρανία, το κύριο ζήτημα για τη Ρωσία ήταν η εθνική ασφάλεια, όχι κάποια «ανάσταση μιας αυτοκρατορίας»- στην Ταϊβάν, το Πεκίνο έχει υποστηρίξει την εθνική επανένωση σε μια εκδοχή του μοντέλου του Χονγκ Κονγκ, και πάλι μακριά από ένα αυτοκρατορικό σχέδιο.
Ωστόσο, οι Αμερικανοί έχουν έναν καλό λόγο να φοβούνται την επικράτηση της Ρωσίας στην Ουκρανία. Αυτό θα επιφέρει βαρύ πλήγμα στην ηγετική τους θέση εντός του δυτικού μπλοκ, καθώς και στον εναπομείναντα ηγεμονικό τους ρόλο αλλού στον κόσμο. Η Ουάσινγκτον δεν θα το πάρει αυτό ελαφρά τη καρδία και μπορεί να βασιστεί στο ότι θα κάνει ό,τι περνάει από το χέρι της για να το αποτρέψει. Πέρα από τις 16.000 κυρώσεις που έχουν επιβληθεί μέχρι στιγμής στη Ρωσία και τα εκατοντάδες δισεκατομμύρια δολάρια που δαπανήθηκαν για τον πόλεμο στην Ουκρανία, οι ΗΠΑ και οι φίλοι τους θα προσπαθήσουν να σφηνώσουν σφήνες ανάμεσα στα έθνη BRICS/SCO και να υπονομεύσουν τις εσωτερικές θέσεις των ηγετών που δεν είναι της αρεσκείας τους - κάτι στο οποίο έχουν εμπειρία και για το οποίο είναι καλά εξοπλισμένοι.
Ένα προφανές θέμα που θα εκμεταλλευτούν οι ΗΠΑ είναι οι σινο-ινδικές σχέσεις, οι οποίες θα μπορούσαν να τους δώσουν την ευκαιρία να στρέψουν το Δελχί εναντίον του Πεκίνου και να αποδυναμώσουν τις ινδορωσικές σχέσεις. Μέχρι στιγμής, δεν το έχουν πετύχει: όσο κι αν οι Ινδοί χρειάζονται ξένες επενδύσεις και προηγμένη τεχνολογία για να αναπτύξουν πλήρως το τεράστιο δυναμικό του έθνους τους, βλέπουν τη χώρα τους ως μεγάλη δύναμη, όχι ως όργανο στα σχέδια κάποιου. Με την αυτοεικόνα και την αυτοεκτίμηση της Ινδίας να αυξάνονται ραγδαία, είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς ότι το Δελχί θα εκτελέσει τις εντολές της Ουάσινγκτον.
Οι χώρες της Ευρασίας δεν έχουν πολλά να φοβηθούν από την επίτευξη των στόχων της Ρωσίας στην Ουκρανία. Ο αναδυόμενος χώρος αμοιβαίας ασφάλειας στο πλαίσιο του SCO θα καταστήσει την ήπειρο - πλην της Δυτικής Ευρώπης, προς το παρόν - πολύ πιο σταθερή, είτε όσον αφορά τη στρατηγική σταθερότητα στις σχέσεις των μεγάλων δυνάμεων, είτε τα περιφερειακά συστήματα ασφαλείας (όπως αυτό που προτείνει η Ρωσία στον Κόλπο), είτε τους κινδύνους της τρομοκρατίας. Οι νέες οικονομικές ρυθμίσεις στο πλαίσιο της ομάδας BRICS θα καταστήσουν ασφαλέστερες τις συναλλαγές χωρίς δολάρια μεταξύ των μελών- τα νέα logistics σε όλη την Ευρασία μπορούν να εξασφαλίσουν καλύτερη συνδεσιμότητα εντός της μεγαλύτερης και πιο ποικιλόμορφης ηπείρου του κόσμου. Τελικά, οι χώρες της Δυτικής Ευρώπης - ή της μακρινής δυτικής Ευρασίας, αν θέλετε - θα πρέπει να επιλέξουν μεταξύ της παραμονής τους στην τροχιά των ΗΠΑ, καθώς η ισχύς της Αμερικής συνεχίζει να συρρικνώνεται, ή να απλώσουν το χέρι τους ανατολικά σε έναν τεράστιο και ζωντανό νέο κόσμο δίπλα τους.