Η έννοια της πολιτικής κληρονομιάς είναι δυσνόητη, αν τείνουμε να την αντιμετωπίζουμε ως ίχνη του παρελθόντος στο παρόν. Μια κληρονομιά είναι τόσο ένας αιτιώδης ισχυρισμός - για την αιτία και το αποτέλεσμα - όσο και ένας αντιφατικός ισχυρισμός, δηλαδή εξαρτώμενος από το πλαίσιο.
MK Bhadrakumar - thecradle.co / Παρουσίαση Freepen.gr
Όταν πρόκειται για την προεδρική κληρονομιά του εκλιπόντος Ιρανού ηγέτη Ebrahim Raisi, υπάρχει επίσης ο πρόσθετος παράγοντας ενός συντομευμένου χρονοδιαγράμματος μόλις τριών ετών για τη μέτρηση, την ανάπτυξη και την απεικόνιση της πολυδιάστατης πολιτικής του προσωπικότητας.
Σχεδόν όλες οι σημαντικές διεργασίες που συμβαίνουν στη Δυτική Ασία συνδέονται με το Ιράν με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, στο βαθμό που η Τεχεράνη είτε τις επηρεάζει είτε εμπλέκεται άμεσα σε αυτές. Ως εκ τούτου, η κληρονομιά του Ραΐσι είναι επίσης το άθροισμα των αναμνήσεων από τη σύντομη θητεία του ως προέδρου. Αρχίζει κανείς να αναρωτιέται αν η δημιουργία μιας διαρκούς κληρονομιάς ήταν βασικό κίνητρο για τον Ραΐσι.
Ενότητα του σκοπού
Η τριετής θητεία του Ραΐσι ξεχωρίζει για τη μη εμπλοκή του στις διαμάχες που ενδημούν στις διάφορες εξουσίες και θεσμούς του Ιράν, όπως το κοινοβούλιο, το δικαστικό σώμα, το Σώμα των Φρουρών της Επανάστασης, ο στρατός, οι μυστικές υπηρεσίες, οι αστυνομικές υπηρεσίες, η ιερατική ελίτ, το πανταχού παρόν παζάρι, οι ηγέτες της προσευχής της Παρασκευής κ.ο.κ.
Έχοντας υπάρξει κληρικός που πέρασε όλη του τη δημόσια ζωή στο δικαστικό σώμα, απέκτησε βαθιά κατανόηση του οράματος του Αγιατολάχ Χομεϊνί για το velayat-e faqih ως ζωτικής σημασίας για την ισλαμική κυβέρνηση. Ως εκ τούτου, η πλήρης υποταγή του στον Ανώτατο Ηγέτη εδράζεται στην πεποίθηση ότι είναι απαραίτητη για την αρμονική λειτουργία του συστήματος. Αναμφισβήτητα, τα τελευταία τρία χρόνια, η προεδρία και η κυβέρνηση επέδειξαν μια σπάνια ενότητα σκοπού, ακόμη και μπροστά στη συντονισμένη υποδαύλιση των διαμαρτυριών από τις δυτικές δυνάμεις.
Ο Raisi απέδωσε ανοιχτά τις ενέργειες και τις πολιτικές του στις οδηγίες του Ανώτατου Ηγέτη. Αυτό σήμαινε ότι η παράλυση της κυβέρνησης λόγω των αδιάκοπων φατριακών διαμάχης εξαφανίστηκε. Η ιλιγγιώδης ταχύτητα με την οποία η Τεχεράνη μπόρεσε να προωθήσει το πυρηνικό της πρόγραμμα, αντιστεκόμενη στις πιέσεις της Ουάσινγκτον και των Βρυξελλών, μαρτυρούσε αυτό.
Όταν ο Ραΐσι ανέλαβε την εξουσία, το Κοινό Ολοκληρωμένο Σχέδιο Δράσης (JCPOA) που είχε διαπραγματευτεί η προηγούμενη κυβέρνηση είχε φτάσει σε αδιέξοδο. Η κυβέρνηση του Ραΐσι προσπάθησε να διαπραγματευτεί με τις ΗΠΑ μέσω Ευρωπαίων μεσαζόντων για την αναβίωση της πυρηνικής συμφωνίας. Ωστόσο, η κυβέρνηση Μπάιντεν αρνήθηκε τελικά να επανέλθει στην JCPOA και η ΕΕ αποδείχθηκε αναποτελεσματική ως διαμεσολαβητής.
Συνομιλίες με τις ΗΠΑ
Όπως έχουν τα πράγματα, το Ιράν είναι ένα κράτος πυρηνικού κατωφλίου. Επίσης, τον περασμένο Οκτώβριο έληξε το εμπάργκο όπλων του ΟΗΕ για τη μεταφορά πυραύλων στο Ιράν, καθώς τα ευρωπαϊκά μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας αποφάσισαν να μην ενεργοποιήσουν τον μηχανισμό επαναφοράς. Το Ιράν μπορεί πλέον να προμηθεύει νόμιμα τους πυραύλους και η επιβολή κυρώσεων σε τέτοιου είδους μεταφορές όπλων είναι εθελοντική. Πρόκειται για μια τεράστια διπλωματική νίκη.
Από μια πιο μακροπρόθεσμη προοπτική, μια άλλη μεγάλη αλλαγή στην κατάσταση γύρω από το Ιράν είναι η σιωπηρή αναγνώριση από την Ουάσινγκτον πως η Τεχεράνη μπορεί να αποτελέσει παράγοντα περιφερειακής σταθερότητας και ασφάλειας στο τέλμα της Δυτικής Ασίας. Οι New York Times ανέφεραν στις 18 Μαΐου ότι την περασμένη εβδομάδα πραγματοποιήθηκαν συνομιλίες μεταξύ ανώτερων αξιωματούχων των ΗΠΑ και του Ιράν, οι πρώτες τέτοιες συνομιλίες μετά τις πυραυλικές επιθέσεις Ιράν-Ισραήλ «tit-for-tat».
Ο Brett McGurk, ο κορυφαίος αξιωματούχος του Λευκού Οίκου για την πολιτική της Δυτικής Ασίας, και ο Abram Paley, ο αναπληρωτής ειδικός απεσταλμένος για το Ιράν, συμμετείχαν στις συνομιλίες στο Ομάν μαζί με τον νεοδιορισθέντα προσωρινό υπουργό Εξωτερικών του Ιράν Ali Bagheri Kani, ο οποίος έχει διαδραματίσει ενεργό ρόλο στις πυρηνικές διαπραγματεύσεις του Ιράν με τις ΗΠΑ και τις ευρωπαϊκές δυνάμεις όλα αυτά τα χρόνια.
Το διπλωματικό τανγκό στο Μοσχάτο θυμίζει την περίοδο 2007-2009, όταν οι ΗΠΑ και το Ιράν έβαλαν τα κεφάλια τους κάτω για να διερευνήσουν τους όρους συμβίωσης στο Ιράκ. Σύμφωνα με το ρεπορτάζ των New York Times, στόχος των συνομιλιών στο Ομάν είναι «να προσπαθήσουν να πείσουν το Ιράν, το οποίο προμηθεύει όπλα και εκπαίδευση σε πολιτοφυλακές σε όλη τη Μέση Ανατολή, να κινηθεί ώστε να περιορίσει τους εταίρους του». Οι Times ανέφεραν ότι «αξιωματούχοι των αμερικανικών μυστικών υπηρεσιών εκτιμούν πως ούτε η Χεζμπολάχ ούτε το Ιράν θέλουν να εμπλακούν σε έναν ευρύτερο πόλεμο».
Κοιτάζοντας προς τα ανατολικά
Όμως οι συνομιλίες με τις ΗΠΑ αποτελούν ναρκοπέδιο. Το γεγονός ότι έχουν γίνει μια «νέα κανονικότητα» υπό τον Ραΐσι κάνει την ουσία των πολιτικών κληρονομιών, λαμβάνοντας υπόψη την ταραχώδη ιστορία της εχθρότητας ΗΠΑ-Ιράν. Κατά ειρωνικό τρόπο, αυτό φέρει την σφραγίδα του Ραΐσι, ο οποίος διασύρθηκε ως ακραιφνής σκληροπυρηνικός που αποπροσανατόλισε τις σχέσεις του Ιράν με τη Δύση και αντ' αυτού έγραψε ένα αυξανόμενο και πρωτοφανές επίπεδο συνεργασίας με τη Ρωσία.
Είναι απολύτως πιθανό ότι ο Λευκός Οίκος Μπάιντεν εκτιμά πως είναι απίθανο το Ιράν και η Ρωσία να σφυρηλατήσουν οτιδήποτε πέρα από τη σημερινή ευέλικτη συνεργασία τους που τους δίνει περιθώρια ελιγμών. Για να το θέσουμε διαφορετικά, η Μόσχα και η Τεχεράνη δεν συμφωνούν σε ορισμένα σημαντικά ζητήματα, και η υπερβολική καθυστέρηση στην εκκίνηση του συμφώνου Ιράν-Ρωσίας, ακόμη και μετά από βασανιστικές διαπραγματεύσεις υψηλού επιπέδου, δείχνει μόνο ότι η στρατηγική αυτονομία ήταν στον πυρήνα της κληρονομιάς της εξωτερικής πολιτικής του Ραΐσι.
Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός πως οι επιταγές που αισθάνονται και οι δύο πλευρές για την αύξηση της πίεσης προς τις ΗΠΑ στη Δυτική Ασία και τη δημιουργία ενός de facto ενιαίου μετώπου κατά των ΗΠΑ από τη Μαύρη Θάλασσα έως τον Περσικό Κόλπο δεν είναι απλώς αρκετά καλές για τη σύναψη μιας επίσημης συμμαχίας.
Ορθολογική αντίσταση
Το ιρανικό πρακτορείο ειδήσεων Nour News επινόησε μια εύστοχη περιγραφή της ζωτικής σύνδεσης μεταξύ των διπλωματικών στρατηγικών του Ιράν και των αναγκών του Άξονα Αντίστασης στο πεδίο της μάχης υπό την εποπτεία του Ραΐσι - «ορθολογική αντίσταση». Σε κάθε περίπτωση, η γεωστρατηγική πραγματικότητα είναι ότι αν το Ισραήλ αισθάνεται εγκλωβισμένο σήμερα, το Ιράν ευθύνεται γι' αυτό.
Ο Ραΐσι συνειδητοποίησε ότι η σκληρή ισχύς από μόνη της δεν μπορούσε να λύσει τη διαφαινόμενη κρίση και κατανόησε τη σημασία της ήπιας ισχύος που ενσωματώνεται στην κουλτούρα και τις αξίες του Ιράν, μέσω της οποίας θα μπορούσε να δημιουργήσει εμπιστοσύνη και να κινητοποιήσει το περιφερειακό και διεθνές ακροατήριο γύρω από προωθητικές ατζέντες που έβλεπαν πέρα από τα στρατιωτικά και πολιτικά προβλήματα.
Η απέχθεια για τον πόλεμο έγινε αξιωματική στην προσέγγιση του Ραΐσι, η οποία με τη σειρά της μετέτρεψε την «ήπια ισχύ» του Ιράν. Αυτό κατέστη δυνατό μόνο επειδή ο Ραΐσι κατανόησε βαθιά ότι η ισχύς δεν είναι τίποτα περισσότερο από την ικανότητα να επηρεάζεις τους άλλους για να πετύχεις αυτό που θέλεις.
Η πορεία των συνομιλιών ΗΠΑ-Ιράν στο Ομάν θα αντέξει να παρακολουθείται ακόμη και μετά τον θάνατο του Ραΐσι και του υπουργού Εξωτερικών Χοσεΐν Αμίρ-Αμπντολαχιάν, ενός εξαιρετικού διπλωμάτη της σύγχρονης εποχής, του οποίου η ζωή διακόπηκε με τραγικό τρόπο στην καλύτερη ώρα της.
Σε τελική ανάλυση, ο Raisi και ο Amir-Abdollahian απέφυγαν τον πειρασμό να ασκήσουν περισσότερα από όσα η ουράνια δύναμη θα επέτρεπε - για να δανειστώ τα λόγια από το έργο του Christopher Marlowe «Doctor Faustus». Αυτό δεν αποτελεί την ωραιότερη κοινή τους κληρονομιά για τις επόμενες γενιές, καθώς το Ιράν πλοηγείται προς τα εμπρός υπό μια νέα ηγεσία;
Μια παρακαταθήκη που έχει πέσει σε πέτρα
Η έλξη είναι ένα ισχυρό εργαλείο. Κάποιο από το χάρισμα (συναισθηματική έλξη), το όραμα και την επικοινωνία που άρχισε να αποπνέει η προεδρία του Ραΐσι ήταν βέβαιο ότι θα έτριβε και στο εξωτερικό περιβάλλον του Ιράν. Είτε εμπλέκεται άμεσα είτε έμμεσα, η Τεχεράνη συνδέεται με όλες τις πιο κρίσιμες διεργασίες στην περιοχή.
Ο Ντένις Φράνσις, πρόεδρος της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ, ανακοίνωσε πως το διεθνές όργανο θα πραγματοποιήσει μνημόσυνο για τον Ραΐσι και τον Αμίρ-Αμπντολαχιάν στις 30 Μαΐου.
Ακόμα και οι ΗΠΑ συνειδητοποιούν ότι η ανάσχεση του Ιράν δεν είναι πλέον εφικτή- η χρήση βίας εναντίον του είναι αντιπαραγωγική και η αγνόησή του είναι λάθος. Η προνοητικότητα του Ραΐσι βρίσκεται εδώ - προβλέποντας πως η περιοχή θα γίνει ώριμη για αλλαγή, έδωσε προτεραιότητα στις σχέσεις του Ιράν με τους γείτονές του ως τον πυρήνα της διπλωματίας του.
Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι τα ΗΑΕ επεδίωξαν την επανατοποθέτηση της προβολής της αμερικανικής δύναμης κατά του Ιράν στις αμερικανικές βάσεις στο έδαφός τους. Και το Μπαχρέιν, ένας άλλος απόστολος των Συμφωνιών του Αβραάμ, δείχνει ενδιαφέρον για εξομάλυνση των σχέσεων με το Ιράν - παρά τις κατηγορίες του παρελθόντος κατά της Τεχεράνης για υποκίνηση αναταραχών στον πληθυσμό της σιιτικής πλειοψηφίας του.