 |
| ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ ΑΡΧΕΙΟΥ: Xi Jinping, πρόεδρος της Κίνας. MΟΗΑMMED ΒΑDRA / POOL / ΑFΡ |
"Ακόμη και οι παρανοϊκοί έχουν πραγματικούς εχθρούς", είναι ένας διάσημος αφορισμός που αποδίδεται σε μια εξέχουσα πολιτική προσωπικότητα του παρελθόντος. Αυτό που σημαίνει είναι ότι ακόμη και η συνήθεια να υποπτεύεσαι τους πάντες γύρω σου για συνωμοσία δεν αποτελεί εγγύηση πως οι υποψίες αυτές είναι αβάσιμες. Έτσι, η αντίδραση των Βρετανών και Αμερικανών παρατηρητών στην επίσκεψη του Κινέζου προέδρου Σι Τζινπίνγκ στη Γαλλία, την Ουγγαρία και τη Σερβία είναι, κατ' αρχήν, δικαιολογημένη.
Του Timofey Bordachev, Διευθυντή Προγράμματος της Λέσχης Βαλντάι - RUSSIA TODAY / Παρουσίαση Freepen.gr
Το ίδιο το ταξίδι πραγματοποιήθηκε την περασμένη εβδομάδα - και ένα χαρακτηριστικό του ήταν η θερμή υποδοχή που επιφύλαξαν στον Κινέζο ηγέτη και οι τρεις ευρωπαϊκές χώρες. Υπάρχει λόγος για τις νευρικές αντιδράσεις των ΗΠΑ και της Βρετανίας: Η Κίνα βάζει πράγματι ένα από τα στοιχήματά της στη διαίρεση της Δύσης. Πιο συγκεκριμένα, χρησιμοποιεί τη Γαλλία, τη Γερμανία και αρκετά άλλα κράτη της ΕΕ ως τον "αδύναμο κρίκο" στον ευρύ δυτικό συνασπισμό που αποσκοπεί στην αποτροπή της κατάρρευσης της ηγεμονίας της στις παγκόσμιες υποθέσεις.
Μια τέτοια διάσπαση δεν θα είναι μοιραία για τη θέση των ΗΠΑ στη Δυτική Ευρώπη - άλλωστε, οι Αμερικανοί κρατούν σταθερά τους νεότερους συμμάχους τους. Αλλά μια στενή σχέση μεταξύ της Κίνας και ενός μέρους της ηπειρωτικής Ευρώπης θα μπορούσε να προκαλέσει κάποια προβλήματα στην αμερικανική διπλωματία, η οποία είναι ήδη «φθαρμένη» από τα πολυάριθμα κενά στις θέσεις της.
Οι ίδιες οι κινεζικές αρχές, πρέπει να σημειωθεί, δεν έχουν πει ποτέ ότι θέλουν να διαχωρίσουν τους Ευρωπαίους από τις ΗΠΑ. Επιπλέον, το επίσημο Πεκίνο το τονίζει πάντα σε δημόσιες δηλώσεις και το καθιστά σαφές στην κοινότητα των εμπειρογνωμόνων μέσω κλειστών διαύλων επικοινωνίας. Το κάνει τόσο πειστικά που ανησυχεί ακόμη και ορισμένους Ρώσους παρατηρητές. Στην πραγματικότητα, όμως, θα πρέπει να χαιρετίζουμε κάθε προσπάθεια των Κινέζων φίλων μας να σπείρουν αμφιβολίες στις στενές τάξεις της συλλογικής Δύσης.
Οι ενέργειες της Κίνας βασίζονται σε διάφορες προθέσεις, υποθέσεις και την υποκειμενική της άποψη για την παγκόσμια πολιτική.
Πρώτον, το Πεκίνο προσπαθεί να καθυστερήσει όσο το δυνατόν περισσότερο τη διαδικασία διολίσθησης σε άμεση σύγκρουση με τις ΗΠΑ και τους συμμάχους τους. Η αντιπαράθεση αυτή έχει στρατηγικό χαρακτήρα και συνδέεται με τον βασικό ανταγωνισμό για την πρόσβαση στους πόρους και τις αγορές του κόσμου. Ένα άλλο πιθανό σημείο ανάφλεξης είναι το νησί της Ταϊβάν, η de facto ανεξαρτησία του οποίου από την Κίνα υποστηρίζεται από τις ΗΠΑ, οι οποίες συνεχίζουν να προμηθεύουν όπλα.
Κατ' αρχήν, οι Δυτικοευρωπαίοι δεν έχουν κανένα σημαντικό συμφέρον στην αντιπαράθεση μεταξύ των ΗΠΑ και της Κίνας. Και η στάση τους ως προς τη συμμετοχή τους σε αυτήν είναι καθαρά αρνητική. Η αντιπαράθεση αυτή αξιολογείται με δύο τρόπους. Από τη μία πλευρά, η αντιπαράθεση με την Κίνα θα μπορούσε να οδηγήσει τις ΗΠΑ να μειώσουν την παρουσία τους στην Ευρώπη και να συνεχίσουν να μεταθέτουν το βάρος της καταπολέμησης της Ρωσίας στους δυτικοευρωπαίους συμμάχους τους. Από την άλλη, το Παρίσι και το Βερολίνο έχουν την ευκαιρία να ενισχύσουν τη θέση τους εντός της Δύσης και να επιδιώξουν μια σταδιακή εξομάλυνση των σχέσεων με τη Μόσχα. Το τελευταίο είναι σαφώς αυτό που επιδιώκουν, αν και υπό την πίεση πλήθους περιορισμών.
Με βάση αυτή τη συμπεριφορά, το Πεκίνο φαίνεται να πιστεύει ότι όσο πιο αβέβαιη είναι η θέση της Δυτικής Ευρώπης, τόσο αργότερα η Ουάσινγκτον θα εξαπολύσει αποφασιστική επίθεση εναντίον της ίδιας της Κίνας. Αυτό τελικά λειτουργεί υπέρ της κύριας στρατηγικής της Κίνας - να νικήσει τις ΗΠΑ χωρίς να εμπλακεί σε άμεση ένοπλη αντιπαράθεση, την οποία οι Κινέζοι δικαίως φοβούνται.
Δεύτερον, η διακοπή των οικονομικών δεσμών του Πεκίνου με τη Δυτική Ευρώπη θα αποτελέσει σίγουρα πλήγμα για τους ντόπιους, αλλά θα είναι ακόμη πιο επιζήμια για την ευημερία της Κίνας και την κατάσταση της οικονομίας της. Αυτή τη στιγμή, η ΕΕ είναι ο δεύτερος σημαντικότερος εξωτερικός οικονομικός εταίρος της Κίνας μετά τα κράτη της ASEAN. Αυτό περιλαμβάνει όλες τις χώρες, αλλά φυσικά όλοι γνωρίζουν ότι οι ηπειρωτικοί εταίροι - η Γερμανία, η Γαλλία και η Ιταλία - είναι αυτοί που συνεισφέρουν τα μέγιστα. Και λίγο από τις Κάτω Χώρες ως ευρωπαϊκός κόμβος μεταφορών. Έτσι, οι σχέσεις της Κίνας με τις χώρες αυτές χαρακτηρίζονται θερμές και οι αμοιβαίες επισκέψεις συνοδεύονται πάντα από την υπογραφή νέων επενδυτικών και εμπορικών συμφωνιών.
Η διάβρωση, πόσο μάλλον η διακοπή, των σχέσεων με τη Δυτική Ευρώπη αποτελεί επομένως μεγάλη απειλή για την κινεζική οικονομία, η οποία εξασφαλίζει την ευημερία του λαού, το κύριο επίτευγμα των κινεζικών αρχών από τη δεκαετία του 1970. Το Πεκίνο δεν θέλει να το διακινδυνεύσει αυτό, διότι διαφορετικά θα εξαφανιστεί η κύρια πηγή υποστήριξης των πολιτικών της κυβέρνησης και μια πηγή εθνικής υπερηφάνειας. Πολύ περισσότερο επειδή η Κίνα γνωρίζει καλά πόσο απρόθυμοι ήταν οι Δυτικοευρωπαίοι να συμμετάσχουν στην εκστρατεία κυρώσεων των ΗΠΑ κατά της Ρωσίας. Αυτό αποτελεί απόδειξη ότι οι μεγάλες χώρες της ΕΕ δεν θα διακόψουν πρόθυμα τους οικονομικούς δεσμούς με την Κίνα. Και στην περίπτωση της Σερβίας, όπου ο πρόεδρος Σι έγινε δεκτός με ιδιαίτερα πανηγυρικό τρόπο, υπάρχει η ευκαιρία να καταλάβει πολιτικές θέσεις από τη Δύση. Η Σερβία δεν έχει καμία προοπτική ένταξης στην ΕΕ ή το ΝΑΤΟ, οπότε η Κίνα, με τα χρήματά της, αποτελεί μια πραγματική εναλλακτική λύση για το Βελιγράδι.
Τρίτον, η Κίνα πιστεύει ειλικρινά ότι τα οικονομικά διαδραματίζουν κεντρικό ρόλο στην παγκόσμια πολιτική. Παρά τις αρχαίες ρίζες της, η κουλτούρα της κινεζικής εξωτερικής πολιτικής είναι επίσης προϊόν της μαρξιστικής σκέψης, στην οποία η οικονομική βάση είναι ζωτικής σημασίας σε σχέση με την πολιτική υπερδομή. Είναι αδύνατο να διαφωνήσει κανείς με αυτή την άποψη, ιδίως δεδομένου πως η πολιτική θέση της Κίνας στον κόσμο τις τελευταίες δεκαετίες είναι προϊόν της οικονομικής της επιτυχίας και του αυτοδημιούργητου πλούτου της.
Και δεν έχει σημασία ότι η οικονομική επιτυχία δεν επέτρεψε στο Πεκίνο να επιλύσει κανένα από τα πραγματικά σημαντικά ζητήματα της παγκόσμιας πολιτικής - το ζήτημα της Ταϊβάν, την πλήρη αναγνώριση του Θιβέτ ως κινεζικού, ή τις θαλάσσιες εδαφικές διαφορές με το Βιετνάμ και τις Φιλιππίνες. Το κυριότερο είναι ότι η φωνή της κινεζικής διπλωματίας ακούγεται στην παγκόσμια πολιτική. Και αυτό γίνεται πολύ αισθητό από τους απλούς Κινέζους πολίτες, των οποίων η εμπιστοσύνη στις λαμπρές προοπτικές της πατρίδας τους αποτελεί σημαντικό παράγοντα της εθνικής εξωτερικής πολιτικής. Ως αποτέλεσμα, το Πεκίνο είναι πεπεισμένο πως η εμβάθυνση των οικονομικών δεσμών με την ΕΕ είναι ο ασφαλέστερος τρόπος για να πείσει τις ηγετικές δυνάμεις της να περιορίσουν τις τυχοδιωκτικές πολιτικές των ΗΠΑ.
Και τι χρειάζονται οι ίδιοι οι Δυτικοευρωπαίοι από τις σχέσεις με την Κίνα; Τα πράγματα είναι διαφορετικά εδώ. Για τη Γερμανία και τη Γαλλία, η οικονομική κατεύθυνση της Κίνας είναι σημαντική. Οι μικρότερες χώρες που επισκέφθηκε ο Σι Τζινπίνγκ θέλουν απλώς κινεζικές επενδύσεις για να εξισορροπήσουν την επιρροή των Βρυξελλών και της Ουάσινγκτον. Στην Ουγγαρία, η κινεζική οικονομική παρουσία ήταν πάντα σημαντική.
Από πολιτική άποψη, η Κίνα είναι ένα ακόμη στοίχημα που βάζει η Γαλλία στους ελιγμούς της μεταξύ της πλήρους υποταγής στις ΗΠΑ και ενός βαθμού ανεξαρτησίας. Δεν υπάρχει κανένας λόγος να πιστεύουμε ότι το Παρίσι περιμένει σοβαρά από την Κίνα να υποστηρίξει τα σχέδιά του όσον αφορά την ουκρανική κρίση. Και δεν υπολογίζουν στη σοβαρή επιρροή του Πεκίνου στη Μόσχα - δεν είναι τόσο ανόητοι, ακόμη και με τον Εμανουέλ Μακρόν στο τιμόνι. Αλλά ακριβώς οι συναντήσεις και οι διαπραγματεύσεις με τον Κινέζο ηγέτη θεωρούνται στο Παρίσι ως πόρος για τη γαλλική διπλωματία. Ακριβώς όπως το Καζακστάν, για παράδειγμα, βλέπει τις επαφές με τη Δύση ή την Κίνα ως πόρο στις διαπραγματεύσεις με τη Ρωσία. Φυσικά, κανείς εκεί δεν πρόκειται να εξοργίσει τις ΗΠΑ - μπορεί να λάβει σοβαρά αντίποινα γι' αυτό. Αλλά ποτέ δεν θα αρνηθούν να παίξουν ένα μικρό παιχνίδι ανεξαρτησίας.
Θα τολμούσα να πω ότι για τη Ρωσία όλα αυτά δεν αποτελούν ούτε πρόβλημα εξωτερικής πολιτικής ούτε απειλή για τη θέση μας. Οι σχέσεις μεταξύ της Μόσχας και του Πεκίνου δεν βρίσκονται σε επίπεδο όπου ο ένας από τους δύο θα συμμετείχε σε σοβαρές ίντριγκες πίσω από την πλάτη του άλλου. Και από μόνη της, η επιβράδυνση του ανταγωνισμού και της διολίσθησης προς τη σύγκρουση μεταξύ Κίνας και Δύσης μπορεί να είναι ακόμη και τακτικά επωφελής: δεν υπάρχει λόγος να πιστεύουμε ότι η Ρωσία θα ενδιαφερόταν για μια κατάρρευση της παγκόσμιας οικονομίας ή για να δει το Πεκίνο να συγκεντρώνει όλους τους πόρους του στην απόκρουση μιας αμερικανικής επίθεσης.
* Το άρθρο αυτό δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά από την εφημερίδα ’Vzglyad’