Πώς η Ευρώπη κερδίζει εις βάρος των φτωχών της Αιγύπτου

REUΤΕRS

Οι ευρωπαϊκές εταιρείες διαδραμάτισαν καθοριστικό ρόλο στην πολιτική του αιγυπτιακού καθεστώτος για τα μεγαλεπήβολα έργα που χρηματοδοτούνται από το χρέος

Η Ευρωπαϊκή Ένωση ανακοίνωσε αυτόν τον μήνα ένα τεράστιο πακέτο χρηματοδότησης ύψους 7,4 δισεκατομμυρίων ευρώ (8 δισεκατομμυρίων δολαρίων) για την στήριξη της δοκιμαζόμενης οικονομίας της Αιγύπτου. Περιλαμβάνει πέντε δισεκατομμύρια ευρώ σε δάνεια, 1,8 δισεκατομμύρια ευρώ σε επενδύσεις και 600 εκατομμύρια ευρώ σε επιχορηγήσεις, εκ των οποίων το ένα τρίτο προορίζεται για τη διαχείριση των "μεταναστευτικών ροών".

Maged Mandour - middleeasteye.net / Παρουσίαση Freepen.gr

Δάνεια ύψους ενός δισεκατομμυρίου ευρώ θα διατεθούν φέτος ως έκτακτη χρηματοδότηση, ενώ τα υπόλοιπα περιμένουν την έγκριση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Το πακέτο χρηματοδότησης αντιπροσωπεύει την αναβάθμιση των σχέσεων μεταξύ της ΕΕ και της Αιγύπτου σε "στρατηγική εταιρική σχέση", διευκολύνοντας τη βαθύτερη συνεργασία.

Η κίνηση αυτή, η οποία έχει επικριθεί έντονα από ομάδες ανθρωπίνων δικαιωμάτων, αποτελεί μέρος μιας στρατηγικής συμμαχίας μεταξύ της Ευρώπης και του καθεστώτος Σίσι, η οποία έχει δει τις ευρωπαϊκές εταιρείες και τα κράτη να επωφελούνται σε μεγάλο βαθμό από το μοντέλο του καθεστώτος του στρατιωτικοποιημένου κρατικού καπιταλισμού και των υπερβολικών δαπανών για όπλα.

Πράγματι, σε αντίθεση με τη συμβατική σοφία, η λογική που παίζεται είναι πολύ πιο σκοτεινή από τον περιορισμό της μετανάστευσης ή την σταθεροποίηση της νότιας Μεσογείου. Αν και το ζήτημα της μετανάστευσης είναι ένας σημαντικός παράγοντας, απέχει πολύ από το να είναι ο καθοριστικός.

Αρκεί να δει κανείς το ρόλο που έπαιξαν οι ευρωπαϊκές εταιρείες στην πολιτική του αιγυπτιακού καθεστώτος για τα μεγαλεπήβολα έργα που χρηματοδοτούνται από το χρέος για να κατανοήσει τη δυναμική που παίζεται.

Το πιο αξιοσημείωτο παράδειγμα είναι η γερμανική εταιρεία Siemens, η οποία υπήρξε μεγάλος ευεργέτης της αιγυπτιακής δαπάνης, ξεκινώντας δύο χρόνια μετά το πραξικόπημα με μια συμφωνία ύψους έξι δισεκατομμυρίων ευρώ (6,5 δισ. δολάρια) για την κατασκευή σταθμών παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στην Αίγυπτο. Το έργο χρηματοδοτήθηκε σε μεγάλο βαθμό μέσω χρέους, με την κυβέρνηση να λαμβάνει, σύμφωνα με πληροφορίες, τραπεζικά δάνεια ύψους 4,1 δισ. ευρώ.

Μέχρι το 2023, λιγότερο από μια δεκαετία μετά την έναρξη της κατασκευής, η Αίγυπτος αντιμετώπιζε τακτικές διακοπές ρεύματος, εν μέσω μιας ασφυκτικής κρίσης χρέους και μιας μείωσης της παραγωγής φυσικού αερίου της χώρας.

Μεταφορά πλούτου

Η δαπανηρή κατασκευή των σταθμών ηλεκτροπαραγωγής, ωστόσο, επισκιάστηκε από ένα άλλο μεγαλεπήβολο έργο: το έκτο μεγαλύτερο σιδηροδρομικό σύστημα υψηλής ταχύτητας στον κόσμο, που θα συνδέει την Ερυθρά Θάλασσα με τη Μεσόγειο, με κόστος 23 δισ. δολάρια. Η σύμβαση με τη Siemens Mobility υπογράφηκε το Μάιο του 2022, καθώς η κρίση χρέους είχε αρχίσει να γίνεται αισθητή - αλλά αυτό δεν απέτρεψε το καθεστώς από την τρέλα του. 

Η Γαλλία δεσμεύτηκε επίσης να επενδύσει 3,8 δισεκατομμύρια ευρώ (4,1 δισεκατομμύρια δολάρια) στην Αίγυπτο μεταξύ 2021 και 2025, συμπεριλαμβανομένων 1,8 δισεκατομμυρίων ευρώ σε δάνεια, με τον υπουργό Οικονομικών Bruno Le Maire να αποκαλεί την Αίγυπτο "στρατηγικό οικονομικό εταίρο της Γαλλίας" και "την πρώτη χώρα όσον αφορά τα δάνεια από το Υπουργείο Οικονομικών".  

Όλα αυτά συμβαίνουν καθώς το ποσοστό φτώχειας στην Αίγυπτο έχει αυξηθεί σημαντικά λόγω της υποτίμησης της λίρας, από περίπου 30% το 2019, και οι δημόσιοι πόροι, που χρηματοδοτούνται μέσω ενός οπισθοδρομικού φορολογικού συστήματος, χρησιμοποιούνται για την κάλυψη των αυξανόμενων δανειακών υποχρεώσεων της χώρας. Αυτό ουσιαστικά μεταφέρει πλούτο από τους φτωχούς και τις μεσαίες τάξεις της Αιγύπτου στις ευρωπαϊκές εταιρείες και τράπεζες, καθώς ο στρατός συνεχίζει να απλώνει τα πλοκάμια του στην οικονομία, χρησιμοποιώντας ως αιχμή του δόρατος τα μεγαλεπήβολα έργα.   

Υπάρχουν επίσης άμεσες ευρωπαϊκές επενδύσεις, ειδικά στον τομέα του πετρελαίου και του φυσικού αερίου. Η ιταλική Eni, μια εν μέρει κρατική εταιρεία ενέργειας, επένδυσε 13 δισ. δολάρια στην Αίγυπτο μεταξύ 2015 και 2019. Το 2023, η Eni δεσμεύεται να επενδύσει επιπλέον 7,7 δισ. δολάρια για τα επόμενα τέσσερα χρόνια. 

Τα τεράστια χρέη επεκτείνονται στις υπερβολικές δαπάνες του αιγυπτιακού καθεστώτος για όπλα, που συμβάλλουν στην κατασπατάληση των δημόσιων πόρων και στην εξέλιξη της κρίσης χρέους. Το πιο αξιοσημείωτο παράδειγμα είναι η αγορά μαχητικών αεροσκαφών Rafale από τη Γαλλία σε δύο ξεχωριστές συμφωνίες. Η πρώτη συμφωνία, αξίας 5,9 δισ. δολαρίων, συνήφθη το 2015 και η δεύτερη, αξίας 4,5 δισ. δολαρίων, το 2021. Και στις δύο συμφωνίες ήταν αναγκαία η χορήγηση χρηματοδοτικών δανείων.

Την περίοδο 2019-20, οι δαπάνες του καθεστώτος για όπλα έφτασαν τα εκπληκτικά 16 δισ. δολάρια, συμπεριλαμβανομένων των συμφωνιών με τη Γερμανία και την Ιταλία. Με βάση τις διαθέσιμες, μάλλον περιορισμένες πληροφορίες, τα δάνεια έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην εξασφάλιση αυτών των συμφωνιών, προσθέτοντας στο αυξανόμενο χρέος του καθεστώτος και εξαντλώντας τα αποθέματα σκληρού νομίσματος.

Θανάσιμη συμμαχία

Οι συμφωνίες για τα όπλα δεν περιορίστηκαν σε υλικό, αλλά περιλάμβαναν επίσης γαλλικά συστήματα μαζικής παρακολούθησης, τα οποία μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την καταστολή των διαφωνούντων. Η συμμαχία μεταξύ του καθεστώτος και του γαλλικού κράτους είναι τόσο βαθιά, ώστε οι γαλλικές μυστικές υπηρεσίες συμμετείχαν άμεσα σε αεροπορικές επιδρομές στη Δυτική Έρημο τα τελευταία χρόνια εναντίον "τρομοκρατικών" στόχων, ενώ στοιχεία που προέκυψαν αργότερα ότι στο στόχαστρο βρέθηκαν και λαθρέμποροι, αποκαλύπτοντας επίσης τη συνεχιζόμενη γαλλική εμπλοκή.

 

Το τελευταίο ευρωπαϊκό πακέτο στήριξης συνάδει έτσι με μια μακροχρόνια ευρωπαϊκή πολιτική στήριξης του αιγυπτιακού καθεστώτος μέσω δανείων, συμφωνιών για όπλα και επενδύσεων που δε συνδέονται άμεσα με το ζήτημα των μεταναστών.

Πράγματι, ενώ η απειλή της αυξημένης μετανάστευσης προς την Ευρώπη έχει αυξηθεί με τον εμφύλιο πόλεμο στο Σουδάν, μόνο 200 εκατομμύρια ευρώ (217 εκατομμύρια δολάρια) από το πρόσφατο πακέτο χρηματοδότησης της ΕΕ προορίζονταν για τον περιορισμό της μετανάστευσης. Αρκεί να εξετάσει κανείς τα διαθέσιμα στοιχεία για να καταλάβει ότι η απειλή της μετανάστευσης προς την Ευρώπη από την Αίγυπτο δεν αποτελεί άμεση ανησυχία.

Τον Αύγουστο του 2022, εκτιμάται πως υπήρχαν εννέα εκατομμύρια μετανάστες στην Αίγυπτο, το 60% των οποίων ζούσαν στη χώρα για περισσότερα από 10 χρόνια, με θετικό αντίκτυπο στην αγορά εργασίας και την οικονομία. Περίπου 30.000 Σύριοι επενδυτές έχουν εισφέρει περίπου 1 δισ. δολάρια στην αιγυπτιακή οικονομία.

Μόνο το 15% των μεταναστών στην Αίγυπτο χαρακτηρίζονται ως ευάλωτοι και χρήζουν ειδικής βοήθειας. Τον Ιανουάριο του 2024, η Αίγυπτος φιλοξενούσε 480.000 καταγεγραμμένους πρόσφυγες και αιτούντες άσυλο, με τη μεγαλύτερη ομάδα να αποτελείται από άτομα που είχαν διαφύγει από τον πόλεμο στο Σουδάν.

Στην ουσία, η ΕΕ και τα μεγάλα κράτη μέλη έχοντας ποντάρει την τύχη τους σε μια από τις πιο βίαιες και καταπιεστικές δικτατορίες στη Μέση Ανατολή, στέκονται σταθερά απέναντι στις δημοκρατικές προσδοκίες των Αιγυπτίων. Αυτή η πολιτική έχει αποφέρει μαζικά κέρδη στις ευρωπαϊκές εταιρείες και κράτη, εις βάρος των φτωχών και μεσαίων τάξεων της Αιγύπτου.

Αυτό θα οδηγήσει μόνο σε μακροχρόνια αστάθεια και στην εμφάνιση του ευρωπαϊκού μπαμπούλα: του Άραβα μετανάστη.