Καθώς κλιμακώνεται η βάναυση στρατιωτική επίθεση του Ισραήλ στη Γάζα, οι αναφορές συνεχίζουν να στροβιλίζονται για ένα μεγάλο αιγυπτιακό αντάλλαγμα που βρίσκεται στα σκαριά: την απορρόφηση μεγάλου αριθμού εκτοπισμένων Παλαιστινίων από τη Λωρίδα της Γάζας με αντάλλαγμα την ελάφρυνση του τεράστιου χρέους του Καΐρου - το οποίο ξεπερνά τα 160 δισεκατομμύρια δολάρια.
hMohamad Hasan Sweidan - thecradle.co / Παρουσίαση Freepen.gr
Ωστόσο, τέσσερις και πλέον μήνες μετά την έναρξη του πολέμου, ο Αιγύπτιος βουλευτής Mustafa Bakri λέει ότι ο πρόεδρος Abdel Fattah al-Sisi έχει απορρίψει 250 δισεκατομμύρια δολάρια από ξένα κράτη ως πληρωμή για να επιτρέψει στους κατοίκους της Γάζας να πλημμυρίσουν το Σινά.
Παρά την επανειλημμένη απόρριψη από το Κάιρο της βίαιης μεταφοράς Παλαιστινίων στο αιγυπτιακό έδαφος, οι συνεχιζόμενοι φόβοι για μια πιθανή εισροή κατοίκων της Γάζας που διαφεύγουν από τις ισραηλινές θηριωδίες, η βιωσιμότητα της επιστροφής τους και η αποσταθεροποίηση των συνόρων του Σινά συνεχίζουν να ταλανίζουν την αιγυπτιακή κυβέρνηση. Και παραμένουν σημαντικά ερωτήματα σχετικά με το ποιος πραγματικά έχει να κερδίσει από την εκτόπιση των Παλαιστινίων πέρα από τα όρια της Γάζας.
Καθώς η σύγκρουση αυξάνεται τόσο σε σφοδρότητα όσο και σε εύρος, έχει γίνει φανερό πως για πολλούς Άραβες ηγέτες, η παλαιστινιακή υπόθεση έχει γίνει δευτερεύον ζήτημα, αν όχι επαχθής ενόχληση. Τα αραβικά κράτη που εξομάλυναν τις σχέσεις τους με το Ισραήλ το 2020 -όπως τα ΗΑΕ, το Μπαχρέιν, το Μαρόκο και το Σουδάν- θεωρούν σήμερα την Παλαιστίνη ως εμπόδιο στη διπλωματική τους ευελιξία.
Το σχέδιο: μετρητά για εκτόπιση
Καθώς το Ισραήλ προελαύνει στρατιωτικά στο νοτιότερο έδαφος της Γάζας, τη Ράφα, φωτογραφίες και βίντεο που δημοσιεύονται από το Ίδρυμα Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Σινά αποκαλύπτουν ότι η Αίγυπτος έχει αρχίσει να κατασκευάζει μια κλειστή ζώνη στα σύνορά της με τη Γάζα - με στόχο δήθεν την προστασία των Παλαιστινίων που διαφεύγουν από την αναμενόμενη ισραηλινή επίθεση στη Ράφα.
Οι εικόνες δείχνουν εργάτες να χρησιμοποιούν βαριά μηχανήματα για να εγκαταστήσουν τσιμεντένια φράγματα και πύργους ασφαλείας γύρω από μια λωρίδα γης στην αιγυπτιακή πλευρά του περάσματος της Ράφα.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο μαζικός εκτοπισμός των Παλαιστινίων αποτελεί μακροπρόθεσμα απειλή για την εθνική ασφάλεια της Αιγύπτου. Παρόλα αυτά, οι Σαουδάραβες και οι Εμιρατιανοί φαίνεται να δίνουν προτεραιότητα σε αυτόν τον ισραηλινό στόχο και έτσι η Αίγυπτος αντιμετωπίζει ένα δίλημμα:
Είτε να συνεχίσει να απορρίπτει τον εκτοπισμό είτε να αποδεχθεί μια μαζική έξοδο στο Σινά - έστω και προσωρινά - με αντάλλαγμα οικονομικά κίνητρα που περιλαμβάνουν την αντιστάθμιση ενός μεγάλου μέρους του συσσωρευμένου χρέους της, το οποίο επίσης απειλεί σημαντικά την αιγυπτιακή οικονομία και, κατ' επέκταση, την κοινωνική συνοχή της.
Το Κάιρο είναι συνένοχο στον αποκλεισμό της Γάζας από το Ισραήλ από το 2007 και έχει διαδραματίσει ενεργό ρόλο στην αντιμετώπιση της παλαιστινιακής αντίστασης πλημμυρίζοντας τις σήραγγες που συνδέουν τη Λωρίδα με το Σινά.
Ο κρίσιμος ρόλος που διαδραμάτισαν η Σαουδική Αραβία και η Αίγυπτος στη διαμόρφωση της μεταπολεμικής Γάζας δεν μπορεί να υπερεκτιμηθεί. Η αποδοχή της εξομάλυνσης από το Ριάντ δημιουργεί ένα επικίνδυνο προηγούμενο, εκπληρώνοντας μια μακρόχρονη επιθυμία των ΗΠΑ και του Ισραήλ να ενσωματώσουν το κράτος κατοχής στη Δυτική Ασία - εις βάρος της Παλαιστίνης.
Αυτή η αλλαγή στη δυναμική αντιπροσωπεύει μια συντονισμένη προσπάθεια να παραμεριστεί η παλαιστινιακή υπόθεση υπέρ ευρύτερων περιφερειακών πολιτικών και οικονομικών εγγυήσεων από την Ουάσιγκτον. Μιλώντας στη φετινή Διάσκεψη Ασφαλείας του Μονάχου, ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Άντονι Μπλίνκεν δήλωσε ότι υπάρχει μια "εξαιρετική ευκαιρία" τους επόμενους μήνες για την αναγνώριση του Ισραήλ μεταξύ των αραβικών κρατών:
Σχεδόν κάθε αραβική χώρα θέλει τώρα πραγματικά να εντάξει το Ισραήλ στην περιοχή για να εξομαλύνει τις σχέσεις ... να παράσχει δεσμεύσεις και διαβεβαιώσεις ασφαλείας, ώστε το Ισραήλ να αισθάνεται πιο ασφαλές.
Φαίνεται σαφές πως το Ριάντ αποφάσισε, από την αρχή του πολέμου στη Γάζα, να προετοιμάσει το εσωτερικό περιβάλλον για τη φάση μετά τη Γάζα, δηλαδή τη φάση της εξομάλυνσης και της διευθέτησης. Η Σαουδική Αραβία επέμεινε να μην αναβάλει κανένα φεστιβάλ ή γιορτή, εμπόδισε τους συμμετέχοντες καλλιτέχνες να δείχνουν συμπάθεια για τους Παλαιστίνιους, τιμώρησε όσους συμπάσχουν με τους μάρτυρες της Γάζας από σαουδαραβικό βήμα και απαγόρευσε ακόμη και τη χρήση του παλαιστινιακού Kufiyyeh στο Mawsim al-Riyadh, ένα ετήσιο φεστιβάλ που χρηματοδοτείται από το κράτος.
Το σχολαστικό σχέδιο της Σαουδικής Αραβίας να υποβιβάσει το παλαιστινιακό ζήτημα στα χρονικά της ιστορίας περιλαμβάνει πέντε στρατηγικά βήματα:
Πρώτον, απομόνωση των εσωτερικών υποθέσεων από την αναταραχή της Γάζας. Δεύτερον, προώθηση της λύσης των δύο κρατών ως προάγγελο της εξομάλυνσης με το Ισραήλ. Τρίτον, να εξαναγκάσει άλλες αραβικές χώρες να ακολουθήσουν το παράδειγμά του, απομονώνοντας παράλληλα τις αντίθετες φωνές. Τέταρτον, να διευκολύνει τον εκτοπισμό των Παλαιστινίων, τόσο βραχυπρόθεσμα όσο και μακροπρόθεσμα, αξιοποιώντας κίνητρα ήπιας ισχύος και οικονομικά κίνητρα. Τον Δεκέμβριο, η γαλλική εφημερίδα Le Monde διέρρευσε μια αμφιλεγόμενη σαουδαραβική-γαλλική πρόταση για τον τερματισμό του πολέμου στη Γάζα με την εκτόπιση ηγετών και μελών της Χαμάς στην Αλγερία.
Πέμπτον, το βασίλειο επιδιώκει να προωθήσει τους οικονομικούς δεσμούς με το Ισραήλ για να το εντάξει ως κανονικό μέρος της Δυτικής Ασίας.
Η επιτυχία του σχεδίου του Ριάντ εξαρτάται από τη συμμόρφωση των βασικών ενδιαφερομένων μερών, του Ισραήλ και της Αιγύπτου, η έγκριση των οποίων είναι υψίστης σημασίας για την εξομάλυνση και την εκτέλεση της εκτόπισης των Παλαιστινίων.
Το κλείσιμο του φακέλου της παλαιστινιακής υπόθεσης και η σφυρηλάτηση δεσμών με το Τελ Αβίβ είναι μια φιλοδοξία που οι Σαουδάραβες μοιράζονται με τα ΗΑΕ επιδιώκοντας οικονομικά και πολιτικά οφέλη. Παρά τις επίσημες αραβικές δηλώσεις που αποκρούουν τα σχέδια εκτοπισμού, οι παρασκηνιακοί ελιγμοί υποδηλώνουν μια διαφορετική πραγματικότητα, μια πραγματικότητα που τείνει προς τη σταδιακή διάλυση της παλαιστινιακής υπόθεσης.
Οι Σαουδάραβες και οι Εμιρατινοί εξαγοράζουν την κυριαρχία της Αιγύπτου
Η ξαφνική προθυμία του Ριάντ να ενισχύσει τους οικονομικούς δεσμούς με το Κάιρο είναι αισθητή. Με πρωτοφανείς οδηγίες και από τις δύο κυβερνήσεις, οι αμοιβαίες επενδύσεις πρόκειται να εκτοξευθούν, με τη Σαουδική Αραβία να στοχεύει στην αύξηση του εμπορίου στα 100 δισεκατομμύρια δολάρια.
Οι πρόσφατες συνεργασίες περιλαμβάνουν μια συμφωνία ύψους 4 δισ. δολαρίων με τη σαουδαραβική ACWA Power για το έργο Green Hydrogen. Επιπλέον, στρατηγικές πρωτοβουλίες όπως το μνημόνιο κατανόησης μεταξύ του αιγυπτιακού Υπουργείου Στρατιωτικής Παραγωγής και της Σαουδαραβικής Γενικής Αρχής Στρατιωτικών Βιομηχανιών και συμφωνίες στον τομέα του πετρελαίου και των ορυκτών πόρων σηματοδοτούν την εμβάθυνση της οικονομικής ολοκλήρωσης.
Οι συνεχιζόμενες διαπραγματεύσεις μεταξύ Καΐρου και Αμπού Ντάμπι για την αξιοποίηση μιας σημαντικής έκτασης γης κατά μήκος της μεσογειακής ακτής της Αιγύπτου, δυνητικής αξίας 22 δισεκατομμυρίων δολαρίων, θα μπορούσε να αλλάξει τα δεδομένα για την ταλαιπωρημένη οικονομία της Αιγύπτου.
Σύμφωνα με την έκθεση της CBE, η αξία της προτεινόμενης σύμβασης περιλαμβάνει σημαντικό μέρος του εξωτερικού χρέους της αιγυπτιακής κυβέρνησης που λήγει το 2024, συνολικού ύψους 29,229 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Αυτό περιλαμβάνει πληρωμές τόκων συνολικού ύψους 6,312 δισεκατομμυρίων δολαρίων και δόσεις χρέους ύψους 22,917 δισεκατομμυρίων δολαρίων.
Οικονομική σανίδα σωτηρίας ή πολιτική υποχρέωση;
Δεν υπάρχει αμφιβολία πως το ενδιαφέρον των Σαουδαράβων-Εμιράτων για επενδύσεις στην Αίγυπτο οφείλεται κυρίως στους φόβους των δύο αυτών χωρών για την οικονομική κατάρρευση της Αιγύπτου, η οποία θα μπορούσε να αποσταθεροποιήσει ένα βασικό, φιλικό αραβικό κράτος στην περιοχή.
Όμως, έχουν δει το φως της δημοσιότητας πληροφορίες ότι οι προσφορές των δύο κρατών του Κόλπου προς την Αίγυπτο συνδέουν τώρα την εκτόπιση των κατοίκων της Γάζας με μια πρόταση για την ελάφρυνση του δυσθεώρητου βάρους του χρέους του Καΐρου. Η αναφερόμενη προσφορά των ΗΠΑ να σβήσουν 160 δισεκατομμύρια δολάρια αιγυπτιακού χρέους με αντάλλαγμα τη φιλοξενία 100.000 προσφύγων από τη Γάζα έχει ένα επικίνδυνο ιστορικό προηγούμενο. Το 1991, η Ουάσινγκτον διέγραψε το χρέος της Αιγύπτου σε αντάλλαγμα για την υποστήριξή της στον υπό τις ΗΠΑ συνασπισμό κατά του Ιράκ.
Το μνημειώδες εθνικό χρέος της Αιγύπτου κατατάσσεται στη δεύτερη θέση παγκοσμίως σε κίνδυνο χρεοκοπίας μετά την Ουκρανία. Ειδικότερα, οι αραβικές χώρες κατέχουν σημαντικό μέρος του χρέους της Αιγύπτου, με τη Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα να αντιπροσωπεύουν από μόνοι τους περίπου το 20,3%.
Η διαφαινόμενη οικονομική κατάρρευση της Αιγύπτου δεν είναι προς το συμφέρον ούτε των αραβικών κρατών του Περσικού Κόλπου ούτε του συμμάχου τους, των ΗΠΑ, λόγω της στρατηγικής σημασίας της χώρας στον αραβικό κόσμο και τη Βόρεια Αφρική - ως εκ τούτου, η επίλυση του παλαιστινιακού ζητήματος αναδεικνύεται σε κοινή προτεραιότητα μεταξύ της Σαουδικής Αραβίας, των ΗΑΕ και των ΗΠΑ.
Οι προσπάθειες εξομάλυνσης των τελευταίων κρατών ευθυγραμμίζονται με τις ευρύτερες γεωπολιτικές στρατηγικές τους που αποσκοπούν στον περιορισμό του Ιράν και την εξουδετέρωση του Άξονα της Αντίστασης. Παρά τη ρητορική της Σαουδικής Αραβίας που υποστηρίζει την εξομάλυνση με αντάλλαγμα τα παλαιστινιακά δικαιώματα, οι ενέργειές της κατά τη διάρκεια του πολέμου στη Γάζα επιβεβαιώνουν ότι το Ριάντ, από την πρώτη μέρα, εργάζεται για να παραμερίσει την παλαιστινιακή υπόθεση και να εμποδίσει οποιαδήποτε θετική δέσμευση μαζί της.
Μακροπρόθεσμα, η ίδρυση παλαιστινιακού κράτους αποτελεί απειλή για τις προσπάθειες που αποσκοπούν στην οριστική εξάλειψη του παλαιστινιακού ζητήματος. Έτσι, η προοπτική εκτόπισης των Παλαιστινίων στην Αίγυπτο, παρά τα τρομερά εμπόδια, παραμένει μια βιώσιμη στρατηγική για τη Σαουδική Αραβία και τα ΗΑΕ.
Καθώς τα γεωπολιτικά συμφέροντα διαπλέκονται με τις οικονομικές επιταγές, η μοίρα εκατομμυρίων Παλαιστινίων κρέμεται από μια κλωστή, υποκείμενη στις ιδιοτροπίες της πολιτικής ισχύος και των στρατηγικών υπολογισμών.