Fatih Yurtsever * - turkishminute.com / Παρουσίαση Freepen.gr
Στο επίκεντρο της σύγκρουσης βρίσκεται η διαφωνία μεταξύ Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων για το πολιτικό καθεστώς και το μέλλον του νησιού. Αλλά οι επιπτώσεις της διαμάχης εκτείνονται πολύ πέρα από το ίδιο το νησί. Οι εγγυήτριες δυνάμεις βάσει των συμφωνιών της Ζυρίχης και του Λονδίνου —δηλαδή η Ελλάδα και η Τουρκία, και σε μικρότερο βαθμό το Ηνωμένο Βασίλειο— διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στις συνεχιζόμενες διαπραγματεύσεις. Τα Ηνωμένα Έθνη μεσολαβούν σε αυτές τις διαπραγματεύσεις για την εξεύρεση λύσης για την επανένωση του νησιού. Τα τελευταία χρόνια, η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει επίσης εμπλακεί στο σύνθετο ζήτημα, προσθέτοντας άλλο ένα στρώμα στη διαδικασία των διαπραγματεύσεων.
Η Τουρκία προχώρησε σε σημαντική αλλαγή στην κυπριακή της πολιτική μετά τις ανεπιτυχείς συνομιλίες συμβιβασμού στο Κραν Μοντάνα της Ελβετίας το 2017. Σε μια άτυπη διάσκεψη 5+1 στη Γενεύη 27-29 Απριλίου 2021, εκπρόσωποι από το Ηνωμένο Βασίλειο, την Τουρκία, την Ελλάδα και την Τουρκία, οι ελληνοκυπριακές κοινότητες και ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες συζήτησαν πιθανές λύσεις στο Κυπριακό.
Η Τουρκία παρουσίασε τον οδικό της χάρτη στα Ηνωμένα Έθνη για την επίλυση του ζητήματος.
Ο γενικός γραμματέας θα προτείνει στο Συμβούλιο Ασφαλείας να εγκρίνει ψήφισμα που θα αναγνωρίζει το ισότιμο διεθνές καθεστώς και την κυριαρχική ισότητα των δύο μερών. Αυτό το ψήφισμα θα θέσει τα θεμέλια για μια σχέση συνεργασίας μεταξύ των δύο υφιστάμενων κρατών. Με τη διασφάλιση ισότιμου διεθνούς καθεστώτος και κυριαρχικής ισότητας, θα ξεκινήσουν οι διαπραγματεύσεις υπό την επίβλεψη του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ. Αυτές οι συνομιλίες στοχεύουν στη δημιουργία μιας χρονικά δεσμευμένης, προσανατολισμένης στα αποτελέσματα συμφωνίας συνεργασίας που και τα δύο μέρη θεωρούν αποδεκτή. Τα θέματα των διαπραγματεύσεων θα περιλαμβάνουν τη μελλοντική σχέση μεταξύ των δύο ανεξάρτητων κρατών, την περιουσία, την ασφάλεια, την προσαρμογή των συνόρων και τις σχέσεις με την ΕΕ. Η Τουρκία, η Ελλάδα και το Ηνωμένο Βασίλειο θα υποστηρίξουν αυτές τις διαπραγματεύσεις. Η ΕΕ μπορεί επίσης να συμμετέχει ως παρατηρητής εάν κριθεί σκόπιμο. Ως μέρος οποιασδήποτε συμφωνίας, τα δύο κράτη θα αναγνωρίσουν το ένα το άλλο, με την υποστήριξη των τριών Εγγυητών Κρατών (Ηνωμένο Βασίλειο, Τουρκία, Ελλάδα). Οποιαδήποτε συμφωνία προκύψει από αυτές τις διαπραγματεύσεις θα παρουσιαστεί για επικύρωση μέσω χωριστών ταυτόχρονων δημοψηφισμάτων στα δύο κράτη.
Μετά την Κυπριακή Ειρηνευτική Επιχείρηση που διεξήγαγε η Τουρκία το 1974, το νησί της Κύπρου χωρίστηκε μεταξύ Ελλήνων και Τούρκων. Λόγω της de facto διαίρεσης και της αδυναμίας επίτευξης συναίνεσης μεταξύ των μερών, η KKTC ιδρύθηκε στις 15 Νοεμβρίου 1983. Ωστόσο, σύμφωνα με τις αποφάσεις 541 και 550 του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών (UNSC), η KKTC δεν αναγνωρίζεται επίσημα από οποιαδήποτε άλλη χώρα εκτός από την Τουρκία.
Το ψήφισμα 541 του ΣΑΗΕ αναφέρει πως «η ανακήρυξη της Τουρκικής Δημοκρατίας της Βόρειας Κύπρου ως ανεξάρτητου κράτους είναι ασυμβίβαστη με τη Συνθήκη του 1960 σχετικά με την ίδρυση της Κυπριακής Δημοκρατίας και τη Συνθήκη Εγγύησης του 1960. Επομένως, η προσπάθεια δημιουργίας Τουρκικής Δημοκρατίας της Βόρειας Κύπρου είναι άκυρη και θα συμβάλει στην επιδείνωση της κατάστασης στην Κύπρο». Το σχετικό τμήμα του ψηφίσματος 550 του ΣΑΗΕ έχει ως εξής:
«Το Συμβούλιο Ασφαλείας,
– «Εκφράζει σοβαρή ανησυχία για τις περαιτέρω αποσχιστικές ενέργειες στο κατεχόμενο τμήμα της Κυπριακής Δημοκρατίας, οι οποίες παραβιάζουν το ψήφισμα 541 (1983), δηλαδή την υποτιθέμενη ανταλλαγή πρεσβευτών μεταξύ της Τουρκίας και της νομικά άκυρης «Τουρκικής Δημοκρατίας της Βόρειας Κύπρου» και την προβλεπόμενη διεξαγωγή «συνταγματικού δημοψηφίσματος» και «εκλογών», καθώς και με άλλες ενέργειες ή απειλές για ενέργειες που στοχεύουν στην περαιτέρω εδραίωση του υποτιθέμενου ανεξάρτητου κράτους και τη διχοτόμηση της Κύπρου,
– «Καταδικάζει όλες τις αποσχιστικές ενέργειες, συμπεριλαμβανομένης της υποτιθέμενης ανταλλαγής πρεσβευτών μεταξύ της Τουρκίας και της τουρκοκυπριακής ηγεσίας, τις κηρύσσει παράνομες και άκυρες και ζητά την άμεση απόσυρσή τους·
– «Επαναλαμβάνει την έκκληση προς όλα τα κράτη να μην αναγνωρίσουν το υποτιθέμενο Κράτος της «Τουρκικής Δημοκρατίας της Βόρειας Κύπρου» που δημιουργήθηκε με αποσχιστικές πράξεις και τα καλεί να μη διευκολύνουν ή με οποιονδήποτε τρόπο βοηθήσουν την προαναφερθείσα αποσχιστική οντότητα·
– «Καλεί όλα τα κράτη να σεβαστούν την κυριαρχία, την ανεξαρτησία, την εδαφική ακεραιότητα, την ενότητα και το αδέσμευτο της Κυπριακής Δημοκρατίας. …”
Παρά τα ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, καμία χώρα δεν έχει αναγνωρίσει επίσημα την Τουρκική Δημοκρατία της Βόρειας Κύπρου μέχρι σήμερα. Ως εκ τούτου, μπορεί να μην είναι ρεαλιστικό να αναμένεται ότι θα εκπληρωθούν όλοι οι όροι του οδικού χάρτη που υπέβαλε η Τουρκία στον Γενικό Γραμματέα του ΟΗΕ. Κατά τη διάρκεια των συνομιλιών στο Κραν Μοντανά, η Τουρκία πρότεινε σταδιακή απόσυρση των στρατευμάτων της και εξέτασε το ενδεχόμενο διαπραγμάτευσης του δικαιώματός της για μονομερή επέμβαση, προνόμιο από το καθεστώς της ως εγγυήτριας. Ωστόσο, αυτές οι διαπραγματεύσεις εξαρτήθηκαν από την επίτευξη συμβιβασμού σε άλλα ζητήματα.
Η ελληνοκυπριακή πλευρά, από την άλλη πλευρά, παρέμεινε ανένδοτη σε βασικά ζητήματα διαπραγμάτευσης, όπως η διαίρεση του εδάφους, τα δικαιώματα ιδιοκτησίας και η πολιτική διοίκηση, και ήταν απρόθυμη να συμβιβαστεί. Αυτή η ακαμψία οδήγησε την Τουρκία να υιοθετήσει μια πιο σκληρή προσέγγιση στις διαπραγματεύσεις για την Κύπρο μετά τις συζητήσεις στο Κραν Μοντανά.
Ο Πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν εξασφάλισε τη νίκη στον δεύτερο γύρο των προεδρικών εκλογών στις 28 Μαΐου. Αυτός ο θρίαμβος του έδωσε μια σημαντική ευκαιρία να αντιμετωπίσει την εικόνα του ως αυταρχικού ηγέτη, ιδιαίτερα στις ΗΠΑ και τις χώρες της ΕΕ. Συγκεκριμένα, τα σχόλια στο δυτικό τύπο που υποδηλώνουν ότι οι εκλογές δεν θα πήγαιναν σε δεύτερο γύρο εάν ο Ερντογάν ήταν πραγματικά δικτάτορας δημιούργησε ένα ευνοϊκό περιβάλλον για τη βελτίωση των σχέσεων με τις ΗΠΑ και την ΕΕ.
Η Τουρκία αντιμετωπίζει σήμερα μια οικονομική κρίση και χρειάζεται ξένες επενδύσεις για να ανακάμψει. Η ένεση κεφαλαίου από τις χώρες της ΕΕ, ιδιαίτερα τη Γερμανία, εξαρτάται από την αναβίωση των σχέσεων Τουρκίας-ΕΕ και τα συγκεκριμένα βήματα που θα λάβει η κυβέρνηση Ερντογάν. Το ενδιαφέρον της ΕΕ για την εξόρυξη φυσικού αερίου από την ανατολική Μεσόγειο, νότια της Κύπρου, και τη μεταφορά του στις χώρες της ΕΕ με τον πιο οικονομικό τρόπο είναι πρωταρχικής σημασίας. Ωστόσο, το ανεπίλυτο Κυπριακό δυσχεραίνει την υλοποίηση μεγάλων έργων έρευνας και μεταφοράς φυσικού αερίου από εταιρείες της ΕΕ όπως η Total και η Eni.
Ως εκ τούτου, η επανέναρξη των διαπραγματεύσεων για το Κυπριακό θα επιτάχυνε την υλοποίηση εναλλακτικών έργων αγωγών φυσικού αερίου στην ανατολική Μεσόγειο, διευκολύνοντας την εξερεύνηση και τη μεταφορά φυσικού αερίου από τη νότια Κύπρο στην ΕΕ. Αν και η κυβέρνηση Ερντογάν πρότεινε έναν οδικό χάρτη πέντε σημείων στον Γενικό Γραμματέα του ΟΗΕ το 2021, είναι πιθανό να αποσύρει τον όρο της για ίδρυση δύο κυρίαρχων κρατών στην Κύπρο προκειμένου να αναζωογονήσει τις σχέσεις με την ΕΕ και να προσελκύσει επενδύσεις στην Τουρκία. Ως αποτέλεσμα, οι διαπραγματεύσεις για το Κυπριακό θα μπορούσαν να επαναληφθούν.
* Ο Fatih Yurtsever είναι πρώην αξιωματικός του ναυτικού στις Τουρκικές Ένοπλες Δυνάμεις. Χρησιμοποιεί ψευδώνυμο για λόγους ασφαλείας.