Fatih Yurtsever * - turkishminute.com / Παρουσίαση Freepen.gr
Μια σημαντική αλλαγή σημειώθηκε το Μάιο του 2021 όταν μια τουρκική αντιπροσωπεία επισκέφθηκε την Αίγυπτο για να ξεκινήσει τη διαδικασία ομαλοποίησης. Αυτό ενισχύθηκε περαιτέρω όταν οι πρόεδροι και των δύο χωρών έδωσαν τα χέρια στο Κατάρ κατά την τελετή έναρξης του Παγκοσμίου Κυπέλλου το Νοέμβριο του 2022. Η θερμή χειραψία του Ερντογάν με τον Σίσι σηματοδότησε μια νέα αρχή στις τουρκοαιγυπτιακές σχέσεις. Η διαδικασία πήρε ώθηση όταν οι δύο ηγέτες μίλησαν τηλεφωνικά μετά από δύο καταστροφικούς σεισμούς που έπληξαν την Τουρκία το Φεβρουάριο.
Σε μια πρόσφατη επίδειξη των θερμαντικών δεσμών τους, η Αίγυπτος και η Τουρκία ανακοίνωσαν στις 5 Ιουλίου το διορισμό πρεσβευτών για πρώτη φορά μετά από μια δεκαετία. Κάιρο και Άγκυρα εξέδωσαν ανακοινώσεις που ανακοίνωσαν την «αναβάθμιση των διπλωματικών σχέσεων… σε επίπεδο πρεσβευτή». Τα υπουργεία Εξωτερικών και των δύο χωρών δήλωσαν ότι η κίνηση αυτή «στοχεύει στην εξομάλυνση των σχέσεων μεταξύ των δύο χωρών και αντανακλά την αμοιβαία βούληση για ανάπτυξη διμερών σχέσεων».
Ο Πρόεδρος της Αιγύπτου Ελ-Σίσι έχει προγραμματιστεί να πραγματοποιήσει την πρώτη του επίσημη επίσκεψη στην Τουρκία ως πρόεδρος στις 27 Ιουλίου, ενισχύοντας την πρόσφατη εξομάλυνση των σχέσεων μεταξύ των δύο χωρών. Αυτό εγείρει το ερώτημα: Ποιες θα είναι οι επιπτώσεις της αποκατάστασης των διπλωματικών σχέσεων μεταξύ Τουρκίας και Αιγύπτου στην ενεργειακή πολιτική της ανατολικής Μεσογείου;
Μετά την Αραβική Άνοιξη, όταν ένα κύμα διαμαρτυριών εξαπλώθηκε στις αραβικές χώρες της Βόρειας Αφρικής και της Μέσης Ανατολής, η Τουρκία εγκατέλειψε τη θεμελιώδη αρχή της να μην παρεμβαίνει στα προβλήματα άλλων χωρών, η οποία καθοδηγούσε την εξωτερική της πολιτική από την ίδρυσή της και είχε ως αποτέλεσμα την επίλυση προβλήματα κυρίως μέσω της διπλωματίας. Η Τουρκία πίστευε πως θα μπορούσε να αναδιαμορφώσει τις ισορροπίες της εξωτερικής πολιτικής στη Μέση Ανατολή, τη Βόρεια Αφρική και την Ανατολική Μεσόγειο. Για το λόγο αυτό, έγινε άμεσο μέρος σε περιφερειακές συγκρούσεις και προβλήματα μεταξύ άλλων χωρών. Αυτή η μετατόπιση στην εξωτερική πολιτική της Τουρκίας, από μια στάση μη ανάμειξης στην άμεση εμπλοκή σε περιφερειακές συγκρούσεις, ήταν ο πρωταρχικός καταλύτης για την επιδείνωση των σχέσεων μεταξύ Τουρκίας και Αιγύπτου.
Η διεκδικητική και επιθετική εξωτερική πολιτική της Τουρκίας υπό το Δόγμα της Γαλάζιας Πατρίδας, που καθορίζει τα όρια της θαλάσσιας δικαιοδοσίας της Τουρκίας στο Αιγαίο και την ανατολική Μεσόγειο με μαξιμαλιστική προσέγγιση, οδήγησε τις αντιτουρκικές χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Αιγύπτου, να ενωθούν υπό το Φόρουμ Αερίου της Ανατολικής Μεσογείου (EMGF) με την υποστήριξη και την καθοδήγηση των Ηνωμένων Πολιτειών.
Το EMGF, μια πλατφόρμα για συνεργασίες παραγωγών φυσικού αερίου και καταναλωτών και χωρών διέλευσης για την ανάπτυξη υποδομών για το εμπόριο φυσικού αερίου στην περιοχή και με τις εξωτερικές αγορές, δημιουργήθηκε από την Αίγυπτο, την Κύπρο, τη Γαλλία, την Ελλάδα, το Ισραήλ, την Ιταλία, την Ιορδανία και την Παλαιστίνη το 2019. Ο επίσημος χάρτης του οργανισμού υπογράφηκε το Σεπτέμβριο του 2020. Η ΕΕ και οι ΗΠΑ είναι μόνιμοι παρατηρητές. Η Συμβουλευτική Επιτροπή Βιομηχανίας Αερίου EMGF συστάθηκε επίσης το Νοέμβριο του 2019 ως μέσο για να επιτρέψει την κεντρική συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα και να επιτύχει τη σωστή ισορροπία μεταξύ δημοσίου και ιδιωτικού συμφέροντος. Η σημασία του EMGF υπερβαίνει την ενέργεια. Είναι ένας βασικός παράγοντας για την περιφερειακή ειρήνη και μια ζωτική κινητήρια δύναμη για την οικονομική ανάπτυξη και ευημερία.
Σύμφωνα με το περιφερειακό όραμα των ΗΠΑ, το EMGF θα χρησιμεύσει ως πλατφόρμα για οικονομική, αμυντική και ασφάλεια συνεργασία και κινητήρια δύναμη για την περιφερειακή ενεργειακή συνεργασία. Υπάρχουν δύο έργα στην ανατολική Μεσόγειο για τη διασύνδεση των δικτύων ηλεκτρικής ενέργειας. Το ένα είναι το έργο διασύνδεσης EuroAsia, το οποίο θα συνδέει τα ηλεκτρικά δίκτυα του Ισραήλ, της νότιας Κύπρου και της Ελλάδας από το βυθό της θάλασσας. Το άλλο είναι το έργο διασύνδεσης EuroAfrica, το οποίο θα συνδέει την Αίγυπτο, τη νότια Κύπρο και την Ελλάδα. Η τελετή εγκαινίων του έργου EuroAsia πραγματοποιήθηκε στις 14 Οκτωβρίου 2022 στο προεδρικό μέγαρο στη Λευκωσία. Η διασύνδεση EuroAsia θα προσφέρει μια αξιόπιστη εναλλακτική λύση για τη μεταφορά ενέργειας στην Ευρώπη και θα επεκτείνει την αγορά ενέργειας πέρα από τα σύνορά της. Το έργο θα δημιουργήσει μια ενεργειακή γέφυρα μεταξύ των δύο ηπείρων (το συνολικό μήκος της διασύνδεσης είναι 1.520 χιλιόμετρα) και ένας αξιόπιστος εναλλακτικός διάδρομος για τη μεταφορά ηλεκτρικής ενέργειας στην Ευρώπη.
Εκτός από αυτά τα έργα, το Ισραήλ, η Αίγυπτος και η Ευρωπαϊκή Ένωση υπέγραψαν στις 17 Ιουνίου 2022 ένα μνημόνιο συμφωνίας (MOU) για την εξαγωγή ισραηλινού φυσικού αερίου στην Ευρώπη μέσω δύο αιγυπτιακών σταθμών LNG στο Κάιρο, καθώς η Ευρώπη αγωνίζεται να βρει μια ενεργειακή στρατηγική για αντικατάσταση της ρωσικής προσφοράς από την οποία εξαρτιόταν εδώ και δεκαετίες. Η ΕΕ θα ενθαρρύνει τις ευρωπαϊκές εταιρείες να αναζητήσουν και να παράγουν φυσικό αέριο στις αποκλειστικές οικονομικές ζώνες του Ισραήλ και της Αιγύπτου.
Νιώθοντας πολύ μόνη στην ανατολική Μεσόγειο, η Τουρκία εγκατέλειψε τη Γαλάζια Πατρίδα κάνοντας μια ριζική αλλαγή πολιτικής στην ανατολική Μεσόγειο όταν η ΕΕ απείλησε με κυρώσεις το Δεκέμβριο του 2020. Η Τουρκία ξεκίνησε μια εντατική διπλωματική πρωτοβουλία για την εξομάλυνση των σχέσεων με τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, τη Σαουδική Αραβία και την Αίγυπτο και το Ισραήλ.
Η Αίγυπτος είναι σήμερα ο ενεργειακός κόμβος της ανατολικής Μεσογείου. Το Ισραήλ και η ελληνοκυπριακή κυβέρνηση συμφώνησαν με την Αίγυπτο να μεταφέρουν υπεράκτιο φυσικό αέριο στις εγκαταστάσεις LNG της Αιγύπτου. Ενώ οι χώρες της περιοχής συνάπτουν συμφωνίες για το φυσικό αέριο μέσω του EMGF, η Τουρκία δεν μπορεί να συμμετάσχει στην ενεργειακή εξίσωση στην ανατολική Μεσόγειο χωρίς να γίνει μέλος του EMGF.
Συμπερασματικά, η αποκατάσταση των διπλωματικών σχέσεων μεταξύ Τουρκίας και Αιγύπτου πιθανότατα θα επηρεάσει βαθιά την περιφερειακή πολιτική και τη δυναμική της ενέργειας. Η ένταξη της Τουρκίας στο EMGF, την οποία θα μπορούσε να διευκολύνει η Αίγυπτος, θα ήταν ένα σημαντικό βήμα προόδου στην περιφερειακή συνεργασία και σταθερότητα. Αυτή η κίνηση θα τοποθετούσε επίσης την Τουρκία στρατηγικά στην ενεργειακή εξίσωση της ανατολικής Μεσογείου, ιδιαίτερα καθώς η Ευρωπαϊκή Ένωση αναζητά εναλλακτικές πηγές ενέργειας μετά την κρίση της Ουκρανίας. Ως εκ τούτου, η Τουρκία θα πρέπει να υποβάλει αίτηση για ένταξη στο EMGF, εκμεταλλευόμενη τις διπλωματικές της σχέσεις με την Αίγυπτο πριν από την εξομάλυνση. Σε αυτό το πλαίσιο, είναι προς το συμφέρον όλων όλα τα παράκτια κράτη της Ανατολικής Μεσογείου, συμπεριλαμβανομένης της Τουρκίας, να συνεργαστούν με το EMGF για την εξόρυξη και τη μεταφορά πόρων φυσικού αερίου στην περιοχή.
* Ο Fatih Yurtsever είναι πρώην αξιωματικός του ναυτικού στις Τουρκικές Ένοπλες Δυνάμεις. Χρησιμοποιεί ψευδώνυμο για λόγους ασφαλείας.