Η ιστορία της Χειμάρρας έως το 1940

Η Χειμάρρα (ή Χιμάρα) είναι πόλη της Νότιας Αλβανίας (ή Βορείου Ηπείρου) βορειοανατολικά της Κέρκυρας. Ο πληθυσμός της (απογραφή 2004) είναι 11.257 κάτοικοι, οι περισσότεροι από τους οποίους έχουν ελληνική καταγωγή. Στην περιοχή της, βρίσκονται τα χωριά Δρυμάδες, Βούνο, Παλάσα, Κυπαρό, Πηλιούρι, Κούδεσι, Άγιος Βασίλειος και Λιάτες (Ηλίας).

 

Από: protothema.gr / Γράφει ο Μιχάλης Στούκας 

 

Για το όνομά της, υπάρχουν δύο εκδοχές. Είτε ότι προέρχεται από το μυθικό τέρας Χίμαιρα (που σκότωσε ο Βελλεροφόντης) είτε ότι προέρχεται από τους πολλούς χειμάρρους της περιοχής. Γι' αυτό θεωρούμε ότι και οι δύο γραφές Χιμάρα και Χειμάρρα είναι ορθές. Για λόγους οικονομίας χώρου, χρησιμοποιούμε τη γραφή Χειμάρρα στο άρθρο αυτό.

Σχετικά με τη δεύτερη εκδοχή για την ονομασία της πόλης, ο Κερκυραίος καθολικός ιεραπόστολος Σίλβεστρος Κωνσταντίνος Σλάδης, ο οποίος την επισκέφτηκε μετά τα μέσα του 18ου αιώνα, γράφει σχετικά:

 
«Η Επαρχία της Χειμάρρας οφείλει την ονομασία της στους πολλούς χειμάρρους που τη διασχίζουν. Είναι περιοχή όπου αναπτύχθηκε αρχαίος πολιτισμός, πράγμα που και σήμερα μαρτυρείται από τα πολλά παλαιά νομίσματα που ξεθάβουν οι κάτοικοι όταν καλλιεργούν τα χωράφια τους…».

Η περιοχή της Χειμάρρας φαίνεται ότι κατοικείται από την 2η χιλιετία π.Χ. Η πόλη ήταν μία από τις σημαντικότερες της Χαονίας, περιοχής που άρχιζε νότια της Αυλώνας και έφτανε ως τον Καλαμά. Οι Χάονες, ήταν το αρχαιότερο από τα 14 ηπειρωτικά φύλα. Επιβεβαίωση, στην ελληνικότητα της περιοχής, δίνει μια επιγραφή, αρχαιοελληνική, που βρέθηκε στα ερείπια ναού του Απόλλωνα, κάτω από το ερειπωμένο σήμερα επισκοπικό μέγαρο της Χειμάρρας:

 
"ΦΟΙΒΟΣ ΑΠΟΛΛΩΝ ΧΙΜΑΙΡΑΝ ΕΠΟΛΙΣΕΝ", δηλ. "Ο Φοίβος Απόλλων ίδρυσε την πόλη της Χίμαιρας".

Τον 7ο π.Χ. αι., φτάνουν στην περιοχή Σπαρτιάτες, αναπτύσσοντας ισχυρούς δεσμούς με τους κατοίκους της Χίμαιρας. Η σχέση αυτή συνεχίζεται και τους επόμενους αιώνες. Είναι χαρακτηριστικό, ότι πολλά στοιχεία της αρχαίας δωρικής σώζονται ακόμα στην τοπική διάλεκτο της Χειμάρρας μέχρι σήμερα. Επίσης, στην Ελλάδα σήμερα, μόνο ένα χωριό έχει το όνομα Χιμάρα (ως το 1940 Χείμαρρος και παλαιότερα Χειμάρρα) και βρίσκεται στην περιοχή του Γυθείου της Λακωνίας.

Στο "Ετυμολογικό Λεξικό των Νεοελληνικών Οικωνυμίων", ο Χ.Π. Συμεωνίδης ετυμολογεί το όνομα του χωριού από τη μυθική Χίμαιρα.

Μετά τον θάνατο του Πύρρου (από κεραμίδα στο Άργος), οι Ρωμαίοι κατακτούν την Ήπειρο και καταστρέφουν πολλές πόλεις της. Ο Πλίνιος, αναφέρεται στη Χειμάρρα. Αργότερα, ο Ιουστινιανός Α', που υπήρξε αυτοκράτορας του Βυζαντίου από το 527 ως το 565, (ξανα) έχτισε το κάστρο της πόλης Χίμαιραι, της σημερινής Χειμάρρας δηλαδή. Παραθέτουμε το σχετικό απόσπασμα από το έργο "Περί Κτισμάτων" του ιστορικού Προκόπιου, σύγχρονου του Ιουστινιανού:

Αναφορά στη Χειμάρρα γίνεται και από την Άννα Κομνηνή. Στις αρχές του 11ου αιώνα, εντάχθηκε στη δικαιοδοσία του αρχιεπισκόπου Αχρίδας.

Η Χειμάρρα δοκιμάζεται από επιδρομές Σαρακηνών (877) και Βουλγάρων (1034), από Σταυροφόρους και Σέρβους που την καταλαμβάνουν το 1346 και τελικά από Αλβανούς και Τούρκους.

Το 1403, ο βασιλιάς της Νεάπολης, Κάρολος, αποβιβάζεται στα παράλιά της και απωθεί τους Αλβανούς προς τον βορρά. Οι Χειμαρριώτες, με επικεφαλής τον φίλο του Γεώργιου Καστριώτη, Γεώργιο Στρέσιο, αγωνίζονται για να μην πέσει η πόλη στα χέρια των Τούρκων. Δυστυχώς, η Χειμάρρα έπεσε οριστικά στα χέρια των Τούρκων το 1492.

Ωστόσο, τους επόμενους αιώνες, τα κινήματα των Χειμαρριωτών ενάντια στους Οθωμανούς ήταν συνεχή…

Έτσι, μόλις το 1518, υπογράφεται συμβιβαστική συνθήκη ειρήνης μεταξύ των κατοίκων της Χειμάρρας και του σουλτάνου Σελίμ, με την οποία δέχονται την τουρκική επικυριαρχία, αλλά διατηρούν σημαντικότατα προνόμια.

Παρόλα αυτά, τους επόμενους αιώνες, οι Χειμαρριώτες ήταν μόνιμος εφιάλτης για τους Τούρκους, καθώς συμμετείχαν σε όλες τις εξεγέρσεις.

Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι το 1566, ο Πιαλή πασάς εκστράτευσε εναντίον της Χειμάρρας για να εισπράξει τους φόρους που καθυστέρησαν να καταβάλλουν. Απέτυχε οικτρά και αποχώρησε.
Το 1571, Χειμαρριώτες καταλαμβάνουν του Σοποτό και τη Νίβιτσα, ενώ μεγάλη ήταν η συμβολή τους στην επικράτηση του χριστιανικού στόλου στη ναυμαχία της Ναυπάκτου το ίδιο έτος.

Πολλοί Χειμαρριώτες υπηρετούσαν στο πλευρό των Βενετών ως stradioti. Το 1627, άνοιξαν στην πόλη τα πρώτα ελληνικά σχολεία. Γράφει χαρακτηριστικά ο Σίλβεστρος Κωνσταντίνος Σλάδης, που αναφέραμε παραπάνω, σε επιστολή του στο Βατικανό (1780):

"… οι απέναντι Βενετοί της Κέρκυρας για να έχουν βέβαιη τη σύμπραξη των Χειμαρριωτών στους πολέμους τους πληρώνουν μισθό σε 250 περίπου επιφανείς οικογένειες της περιοχής. Οι άνθρωποι των παραλίων ομιλούν νέα ελληνικά και αλβανικά, του εσωτερικού αλβανικά. Οι λειτουργίες τους γίνονται στα αρχαία ελληνικά…".

Μην ξεχνάμε ότι οι μαζικοί εξισλαμισμοί στην Ήπειρο, άρχισαν μετά την αποτυχία του κινήματος του Διονύσιου του Φιλόσοφου (1611).

Κατά την Επανάσταση του 1821, διακρίνονται πολλοί Χειμαρριώτες (Α. Χιμαριώτης, Γκιόκας Χαρίσης, Δημητρίου κ.ά.), με κορυφαίο βέβαια, τον θρυλικό Σπυρομήλιο.

Στις 5 Νοεμβρίου 1912, εθελοντές απ' τη Χειμάρρα και χωροφύλακες από την Κρήτη, απελευθερώνουν την πόλη και σταδιακά, όλη την περιοχή. Ωστόσο, το 1914, οι Μεγάλες Δυνάμεις (με πρώτες Αυστρία και Ιταλία), περιέλαβαν τη Χειμάρρα στο νεοσύστατο αλβανικό κράτος. "Η μοιραία σύναψη των συνοριακών αυτών εκκρεμοτήτων με σκοπιμότητες και κριτήρια ξένα προς την εθνολογική πραγματικότητα των επίμαχων επαρχιών, έτεινε να ματαιώσει την προσάρτηση της Β. Ηπείρου στην Ελλάδα, παρά την κατάληψή της από τον ελληνικό στρατό στη διάρκεια των Βαλκανικών Πολέμων" (Κ. Σβολόπουλος, "Ελληνική Εξωτερική Πολιτική, 1830-1981).

Τελικά, η Χειμάρρα πέρασε σε ιταλική κατοχή (ως το 1921) και από τις 8/6/1921 ως τις 2/6/1922 παρέμεινε αυτόνομη, αυτοδιοικούμενη από επταμελές συμβούλιο. 

 

Αναφορά στη Χειμάρρα γίνεται και από την Άννα Κομνηνή. Στις αρχές του 11ου αιώνα, εντάχθηκε στη δικαιοδοσία του αρχιεπισκόπου Αχρίδας.

Η Χειμάρρα δοκιμάζεται από επιδρομές Σαρακηνών (877) και Βουλγάρων (1034), από Σταυροφόρους και Σέρβους που την καταλαμβάνουν το 1346 και τελικά από Αλβανούς και Τούρκους.

Το 1403, ο βασιλιάς της Νεάπολης, Κάρολος, αποβιβάζεται στα παράλιά της και απωθεί τους Αλβανούς προς τον βορρά. Οι Χειμαρριώτες, με επικεφαλής τον φίλο του Γεώργιου Καστριώτη, Γεώργιο Στρέσιο, αγωνίζονται για να μην πέσει η πόλη στα χέρια των Τούρκων. Δυστυχώς, η Χειμάρρα έπεσε οριστικά στα χέρια των Τούρκων το 1492.

Ωστόσο, τους επόμενους αιώνες, τα κινήματα των Χειμαρριωτών ενάντια στους Οθωμανούς ήταν συνεχή…

Έτσι, μόλις το 1518, υπογράφεται συμβιβαστική συνθήκη ειρήνης μεταξύ των κατοίκων της Χειμάρρας και του σουλτάνου Σελίμ, με την οποία δέχονται την τουρκική επικυριαρχία, αλλά διατηρούν σημαντικότατα προνόμια.

Παρόλα αυτά, τους επόμενους αιώνες, οι Χειμαρριώτες ήταν μόνιμος εφιάλτης για τους Τούρκους, καθώς συμμετείχαν σε όλες τις εξεγέρσεις.

Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι το 1566, ο Πιαλή πασάς εκστράτευσε εναντίον της Χειμάρρας για να εισπράξει τους φόρους που καθυστέρησαν να καταβάλλουν. Απέτυχε οικτρά και αποχώρησε.
Το 1571, Χειμαρριώτες καταλαμβάνουν του Σοποτό και τη Νίβιτσα, ενώ μεγάλη ήταν η συμβολή τους στην επικράτηση του χριστιανικού στόλου στη ναυμαχία της Ναυπάκτου το ίδιο έτος.

Πολλοί Χειμαρριώτες υπηρετούσαν στο πλευρό των Βενετών ως stradioti. Το 1627, άνοιξαν στην πόλη τα πρώτα ελληνικά σχολεία. Γράφει χαρακτηριστικά ο Σίλβεστρος Κωνσταντίνος Σλάδης, που αναφέραμε παραπάνω, σε επιστολή του στο Βατικανό (1780):

"… οι απέναντι Βενετοί της Κέρκυρας για να έχουν βέβαιη τη σύμπραξη των Χειμαρριωτών στους πολέμους τους πληρώνουν μισθό σε 250 περίπου επιφανείς οικογένειες της περιοχής. Οι άνθρωποι των παραλίων ομιλούν νέα ελληνικά και αλβανικά, του εσωτερικού αλβανικά. Οι λειτουργίες τους γίνονται στα αρχαία ελληνικά…".

Μην ξεχνάμε ότι οι μαζικοί εξισλαμισμοί στην Ήπειρο, άρχισαν μετά την αποτυχία του κινήματος του Διονύσιου του Φιλόσοφου (1611).

Κατά την Επανάσταση του 1821, διακρίνονται πολλοί Χειμαρριώτες (Α. Χιμαριώτης, Γκιόκας Χαρίσης, Δημητρίου κ.ά.), με κορυφαίο βέβαια, τον θρυλικό Σπυρομήλιο.

Στις 5 Νοεμβρίου 1912, εθελοντές απ' τη Χειμάρρα και χωροφύλακες από την Κρήτη, απελευθερώνουν την πόλη και σταδιακά, όλη την περιοχή. Ωστόσο, το 1914, οι Μεγάλες Δυνάμεις (με πρώτες Αυστρία και Ιταλία), περιέλαβαν τη Χειμάρρα στο νεοσύστατο αλβανικό κράτος. "Η μοιραία σύναψη των συνοριακών αυτών εκκρεμοτήτων με σκοπιμότητες και κριτήρια ξένα προς την εθνολογική πραγματικότητα των επίμαχων επαρχιών, έτεινε να ματαιώσει την προσάρτηση της Β. Ηπείρου στην Ελλάδα, παρά την κατάληψή της από τον ελληνικό στρατό στη διάρκεια των Βαλκανικών Πολέμων" (Κ. Σβολόπουλος, "Ελληνική Εξωτερική Πολιτική, 1830-1981).
Τελικά, η Χειμάρρα πέρασε σε ιταλική κατοχή (ως το 1921) και από τις 8/6/1921 ως τις 2/6/1922 παρέμεινε αυτόνομη, αυτοδιοικούμενη από επταμελές συμβούλιο. 

Στη συνέχεια εντάχθηκε στην Αλβανία, η οποία το 1927, αναγνώρισε τα προνόμιά της. Ωστόσο, τα Τίρανα, το 1930, καταπάτησαν τη συμφωνία και έκλεισαν όλα τα ελληνικά σχολεία, τα οποία άνοιξαν μετά από αγώνες και πάλι, το 1937. Στις 22 Δεκεμβρίου 1940, ο στρατός μας, μέσα σε ενθουσιώδεις πανηγυρισμούς απελευθέρωσε τη Χειμάρρα.