 |
| pixabay / AnnaIlarionova |
ΑΝΑΤΟΛ ΛΙΒΕΝ - jacobin.com / Παρουσίαση Freepen.gr
Η μεγαλύτερη απειλή πυρηνικής καταστροφής που αντιμετώπισε ποτέ η ανθρωπότητα επικεντρώνεται τώρα στη χερσόνησο της Κριμαίας. Τους τελευταίους μήνες, η ουκρανική κυβέρνηση και ο στρατός έχουν επανειλημμένα υποσχεθεί να ανακαταλάβουν αυτό το έδαφος, το οποίο η Ρωσία κατέλαβε και προσάρτησε το 2014. Το ρωσικό κατεστημένο, και οι περισσότεροι απλοί Ρώσοι, από την πλευρά τους πιστεύουν ότι η κατοχή της Κριμαίας είναι ζωτικής σημασίας για τη ρωσική ταυτότητα και τη θέση της Ρωσίας ως μια μεγάλη δύναμη. Όπως μου είπε ένας Ρώσος φιλελεύθερος γνωστός (και κανένας θαυμαστής του Πούτιν), «Σε έσχατη λύση, η Αμερική θα χρησιμοποιούσε πυρηνικά όπλα για να σώσει τη Χαβάη και το Περλ Χάρμπορ, και αν χρειαστεί, θα πρέπει να τα χρησιμοποιήσουμε για να σώσουμε την Κριμαία».
Στα μάτια όλων των συμμετεχόντων στον πόλεμο, η Κριμαία είναι φορτωμένη με κρίσιμη στρατηγική σημασία.
Για την ουκρανική κυβέρνηση, η ανακατάληψη της Κριμαίας και της ναυτικής βάσης της Σεβαστούπολης όχι μόνο θα σηματοδοτούσε την ολοκληρωτική ήττα της Ρωσίας στη ρωσική επιθετικότητα, αλλά θα εξαλείψει επίσης την ικανότητα της Ρωσίας να αποκλείσει τα λιμάνια της Μαύρης Θάλασσας της Ουκρανίας και θα καθιστούσε πολύ πιο δύσκολη οποιαδήποτε μελλοντική ρωσική εισβολή στην Ουκρανία.
Η τελευταία πεποίθηση φαίνεται εκ πρώτης όψεως εσφαλμένη, αφού η Ρωσία θα διατηρούσε 1.200 μίλια συνόρων με την Ουκρανία στα ανατολικά και βόρεια. Ωστόσο, συνδέεται με την πεποίθηση ότι η ρωσική απώλεια της Κριμαίας θα σήμαινε τη νίκη επί της Ρωσίας σε αυτόν τον πόλεμο και θα ήταν μια ταπείνωση τόσο συντριπτική που το καθεστώς Πούτιν θα έπεφτε — και πως από αυτό θα ακολουθούσε η δραστική αποδυνάμωση ή ακόμη και πλήρης διάλυση της Ρωσικής Ομοσπονδίας.
Αυτή είναι επίσης η ελπίδα των κυβερνήσεων της Πολωνίας και της Βαλτικής και των σκληροπυρηνικών στη Δυτική Ευρώπη και τις Ηνωμένες Πολιτείες. Ελπίζουν στην εξάλειψη της Ρωσίας ως σημαντικού παράγοντα στις παγκόσμιες υποθέσεις, που θα οδηγήσει στην απομόνωση της Κίνας και στην ενίσχυση της παγκόσμιας κυριαρχίας των ΗΠΑ. Εξ ου και η αυξανόμενη γλώσσα (κυνικά δανεισμένη από την Αριστερά) της «αποαποικιοποίησης» της Ρωσίας, ένας διαφανής κώδικας για την καταστροφή του υπάρχοντος ρωσικού κράτους.
Οι στρατηγοί των ΗΠΑ έχουν επίσης έναν πιο συγκεκριμένο λόγο να ελπίζουν πως η Ρωσία μπορεί να εκδιωχθεί από την Κριμαία. Η Σεβαστούπολη είναι το μόνο ρωσικό λιμάνι βαθέων υδάτων στη Μαύρη Θάλασσα. Τα άλλα θα χρειάζονταν τεράστια προσπάθεια, χρόνο και έξοδα για να μετατραπούν σε βιώσιμες ναυτικές βάσεις. Η απώλεια της Σεβαστούπολης θα εξάλειφε ουσιαστικά τη Ρωσία ως σημαντική δύναμη όχι μόνο στη Μαύρη Θάλασσα αλλά και στη γειτονική Μεσόγειο.
Και πάλι, ίσως αυτοί οι στρατηγοί των ΗΠΑ θα πρέπει να προσέχουν τι επιθυμούν. Μια ματιά τόσο στον χάρτη όσο και στις πολιτικές της κυβέρνησης Ερντογάν στην Τουρκία θα πρέπει να καταστήσει σαφές ότι η Τουρκία, όχι οι Ηνωμένες Πολιτείες, θα ήταν πιθανώς ο μεγαλύτερος ωφελούμενος από αυτό, και ότι μια απότομη άνοδος της τουρκικής ισχύος δεν θα ήταν σε καμία περίπτωση απαραίτητα είναι προς όφελος της Δύσης.
Πρέπει επίσης να σημειωθείπωςι πολλοί ρωσικοί στόχοι στη Μέση Ανατολή και τη Μεσόγειο δεν ήταν στην πραγματικότητα αντίθετοι με τα συμφέροντα των Ηνωμένων Πολιτειών. Εάν η κυβέρνηση Μπους είχε ακούσει τη Ρωσία (και τη Γαλλία και τη Γερμανία) και δεν είχε εισβάλει στο Ιράκ, θα είχε γλιτώσει από τις Ηνωμένες Πολιτείες απώλειες χιλιάδων ζωών και τρισεκατομμυρίων δολαρίων και το λαό της Μέσης Ανατολής απείρως μεγαλύτερες απώλειες και βάσανα.
Εάν η κυβέρνηση Ομπάμα είχε ακούσει τη Ρωσία και δεν είχε ανατρέψει τον Καντάφι στη Λιβύη, θα είχε αποφύγει περισσότερο από μια δεκαετία εμφυλίου πολέμου στη Λιβύη, την εξάπλωση του εμφυλίου πολέμου και του ισλαμιστικού εξτρεμισμού σε μεγάλο μέρος της δυτικής και κεντρικής Αφρικής και μια μεγάλη αύξηση της παράνομης μετανάστευσης στην Ευρώπη. Εάν η κυβέρνηση Ομπάμα είχε καταστρέψει το κράτος Μπάαθ στη Συρία, είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα είχε βυθιστεί σε μια άλλη καταστροφή κατά μήκος των γραμμών του Ιράκ, αλλά χωρίς η σιιτική πλειοψηφία του Ιράκ να παρέχει κάποιου είδους βάση για την ανοικοδόμηση του κράτους. Αυτές οι πραγματικές ή πιθανές καταστροφές ήταν όλες έργο δυνάμεων στην Ουάσιγκτον — όχι στη Μόσχα.
Όσον αφορά την κυβέρνηση Μπάιντεν, φαίνεται διχασμένη στο θέμα του πόσο μακριά θα νικήσει τη Ρωσία. Σχετικά με την Κριμαία, μια γραμμή που διέρρευσε στους New York Times και σε άλλα μέσα έλεγε πως η κυβέρνηση θέλει να ενισχύσει την Ουκρανία επαρκώς ώστε να είναι σε θέση να απειλήσει αξιόπιστα την Κριμαία (πιθανώς ανακτώντας τη «χερσαία γέφυρα» μεταξύ της Κριμαίας και της Ρωσίας, μέσω των ελεγχόμενων από τη Ρωσία εδαφών σε Χερσώνα και Ζαπορίζια), αλλά όπως και το Πεντάγωνο, δεν πιστεύει ότι η Ουκρανία θα μπορούσε στην πραγματικότητα να την ανακαταλάβει και ως εκ τούτου να διακινδυνεύσει πυρηνικό πόλεμο.
Η κυβέρνηση Μπάιντεν φαίνεται να πιστεύει ότι εάν ο ουκρανικός στρατός μπορούσε να βγει στην Αζοφική Θάλασσα, αυτό θα τρόμαζε τόσο πολύ τη Μόσχα που θα συμφωνούσε σε μια συμφωνία (την οποία πράγματι προσέφερε ο Ουκρανός πρόεδρος Volodymyr Zelensky τον Μάρτιο) με την οποία η Ρωσία θα επέστρεφε στις γραμμές που κράτησε μεταξύ του 2014 και τον περασμένο Φεβρουάριο, και τα ζητήματα του επίσημου καθεστώτος της Κριμαίας και του Ντονμπάς θα αναβληθούν για μελλοντικές διαπραγματεύσεις.
Ωστόσο, αυτή η στρατηγική είναι εξαιρετικά επικίνδυνη, επειδή απαιτεί έναν ισχυρό βαθμό στρατιωτικής προσαρμογής και ελέγχου επί των ουκρανικών ενεργειών — και κανένα δεν είναι εγγυημένο. Επιπλέον, χωρίς την πλήρη αναγνώριση της ρωσικής κυριαρχίας στην Κριμαία, θα ήταν πολύ δύσκολο για τη Ρωσία να αποσυρθεί εντελώς από τη «χερσαία γέφυρα» προς τη χερσόνησο που κατέλαβε πέρυσι, γιατί αυτό θα έθετε την Ουκρανία σε πολύ ισχυρότερη θέση για να ξεκινήσει νέος πόλεμος για την κατάληψη της Κριμαίας σε κάποιο στάδιο στο μέλλον. Διότι η απώλεια της χερσαίας γέφυρας προς την Κριμαία θα άφηνε μόνο τη γέφυρα στα στενά του Κερτς ως μέσο για τη Ρωσία να προμηθεύει την Ουκρανία μέσω ξηράς — και η Ουκρανία έχει ήδη αποδείξει την ικανότητά της να καταστρέψει αυτή τη γέφυρα.
Επιπλέον, ένας από τους λόγους για την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία πέρυσι ήταν ότι η Ουκρανία είχε φράξει το κανάλι από τον ποταμό Δνείπερο προς την Κριμαία, προκαλώντας έτσι σοβαρή ζημιά στη γεωργία της Κριμαίας. Όσο ένας νέος πόλεμος παραμένει μια πιθανότητα, εάν η Ρωσία επιθυμεί να κρατήσει την Κριμαία, πρέπει να αγωνιστεί για να κρατήσει ή να ανακαταλάβει τη γέφυρα.
Η κατανόηση της σημασίας της Κριμαίας για τους Ρώσους μπορεί να αντληθεί σε μεγάλο βαθμό από τους στόχους των δυτικών σκληροπυρηνικών, που αναφέρθηκαν παραπάνω. Το ρωσικό κατεστημένο, και οι περισσότεροι απλοί Ρώσοι, είναι αποφασισμένοι να διατηρήσουν τη θέση της Ρωσίας ως μεγάλης δύναμης. Υπάρχουν όμως και άλλοι τρεις παράγοντες. Το πρώτο είναι η συναισθηματική σημασία της Κριμαίας, που πηγάζει από τις αναμνήσεις της ηρωικής άμυνας της Σεβαστούπολης ενάντια στους Γάλλους, τους Βρετανούς και τους Τούρκους το 1854–55 και τους Γερμανούς και τους Ρουμάνους το 1941–42. Ο Κόκκινος Στρατός έχασε περισσότερους άνδρες στην Κριμαία από όσους έχασε ο αμερικανικός στρατός σε όλα τα μέτωπα του Β' Παγκοσμίου Πολέμου μαζί.
Το δεύτερο είναι πως μεταξύ της κατάκτησης της Κριμαίας το 1783 από τη Μεγάλη Αικατερίνη από την Οθωμανική Αυτοκρατορία και τους Κριμαϊκούς Τατάρους συμμάχους της, και τη μεταφορά της στην Ουκρανία το 1954 με σοβιετικό διάταγμα, η Κριμαία ήταν μέρος της Ρωσίας. Μέχρι την τελευταία ημερομηνία, σε κανένα σημείο της ιστορίας της Κριμαίας δεν ήταν μέρος της Ουκρανίας. Οι Ρώσοι λένε -όχι χωρίς λόγο- ότι αν η κατάσταση αντιστραφεί και η Κριμαία είχε μεταφερθεί από την Ουκρανία στη Ρωσία, τότε μεγάλο μέρος της δυτικής κοινής γνώμης θα είχε συμπάθεια με τις ουκρανικές απαιτήσεις για την επιστροφή της.
Το τρίτο είναι πως η Κριμαία έχει ρωσική πλειοψηφία. Τον Ιανουάριο του 1991, η συντριπτική πλειοψηφία (94 τοις εκατό) των Κριμαίων ψήφισε να γίνει μια ξεχωριστή «Ενωτική Δημοκρατία» της ΕΣΣΔ, κάτι που θα είχε οδηγήσει στο να γίνει η Κριμαία ανεξάρτητο κράτος μαζί με την Ουκρανία και τη Ρωσία όταν διαλύθηκε η Σοβιετική Ένωση. Το Δεκέμβριο του ίδιου έτους, μια ισχνή πλειοψηφία (54 τοις εκατό) των Κριμαίων ψήφισε υπέρ μιας ανεξάρτητης Ουκρανίας, αλλά υπό τον όρο της αυτονομίας της Κριμαίας, την οποία η ουκρανική κυβέρνηση κατήργησε μονομερώς τέσσερα χρόνια αργότερα. Καθ' όλη την περίοδο της ουκρανικής κυριαρχίας, η πλειοψηφία των Κριμαίων εξέφρασε επανειλημμένα την επιθυμία για αυτονομία εντός της Ουκρανίας.
Μετά τη ρωσική κατάληψη το 2014, ένα (διεθνώς μη αναγνωρισμένο) δημοψήφισμα και μια σειρά δημοσκοπήσεων έδειξαν ότι η προσάρτηση στη Ρωσία είχε ισχυρή πλειοψηφία. Το πώς έχουν τα πράγματα σήμερα είναι δύσκολο να πει κανείς δεδομένου του επιπέδου καταστολής που επικρατεί τώρα στη Ρωσία. Όμως, όπως τόνισε ο πρώην σύμβουλος του Zelensky, Oleksiy Arestovych, τα έντονα αντιρωσικά πολιτιστικά μέτρα που εισήγαγε η ουκρανική κυβέρνηση - συμπεριλαμβανομένης της απαγόρευσης της ρωσικής γλώσσας και της καύσης ρωσικών βιβλίων - είναι απίθανο να έχουν αυξήσει την υποστήριξη για την Ουκρανία στην Κριμαία.
Είναι αδύνατο να πούμε με βεβαιότητα εάν η Ρωσία θα χρησιμοποιούσε στην έσχατη λύση πυρηνικά όπλα για να κρατήσει την Κριμαία. Φαίνεται πιθανό πως θα ξεκινούσαν από μια λιγότερο επικίνδυνη αντισυμβατική επίθεση - για παράδειγμα την απενεργοποίηση των δορυφόρων των ΗΠΑ - που θα μπορούσε να αρχίσει να κλιμακώνεται προς τον πυρηνικό πόλεμο. Ωστόσο, δεν υπάρχει κανένας λόγος για εύλογη αμφιβολία ότι το ρωσικό κράτος θα ήταν διατεθειμένο να διατρέχει κολοσσιαίους κινδύνους, τόσο για τον εαυτό του όσο και για την ανθρωπότητα. Υπό τις συνθήκες αυτές, θα πρέπει να θυμόμαστε τα λόγια του Προέδρου John F. Kennedy στην «Ειρηνευτική Ομιλία» του στο Αμερικανικό Πανεπιστήμιο τον Ιούνιο του 1963, αντανακλώντας τα μαθήματα που είχε μάθει κατά τη διάρκεια της Κρίσης των Πυραύλων της Κούβας:
«Πάνω απ' όλα, ενώ υπερασπιζόμαστε τα ζωτικά μας συμφέροντα, οι πυρηνικές δυνάμεις πρέπει να αποτρέπουν αυτές τις αντιπαραθέσεις που φέρνουν έναν αντίπαλο στην επιλογή είτε μιας ταπεινωτικής υποχώρησης είτε ενός πυρηνικού πολέμου. Η υιοθέτηση αυτού του είδους της πορείας στην πυρηνική εποχή θα αποτελούσε μόνο απόδειξη της χρεοκοπίας της πολιτικής μας - ή μιας συλλογικής θανατικής επιθυμίας για τον κόσμο».