Ο Νουριέλ Ρουμπίνι είναι ένας από τους λίγους που είχε δίκιο εναντίον όλων όταν είχε προβλέψει την κατάρρευση της αμερικανικής αγοράς ακινήτων ήδη από το 2006. Αυτή την φορά η κατάσταση είναι διαφορετική: ο Νουριέλ Ρουμπίνι δεν είναι πλέον ο μόνος που ουρλιάζει στην έρημο. Δεν πρόκειται για έναν μαύρο κύκνο που δεν μπορεί κανείς να προβλέψει ούτε για αδύναμα σημάδια αλλά για έναν ελέφαντα στο δωμάτιο που βλέπουν όλοι. Το παγκόσμιο χρέος είναι ίσο με το τριπλάσιο του ΑΕΠ του πλανήτη, ο πληθωρισμός μπορεί να οδηγήσει σε μεγάλη στασιμότητα ενώ οι γεωπολιτικές κρίσεις είναι σαν ώριμα φρούτα έτοιμα να σκάσουν.
Απόδοση Babis Georges Petrakis / Πηγή: lefigaro.fr - Charles Jaigu
Στο Νταβός, όπου έχει ραντεβού μετά το Παρίσι, θα είναι ουσιαστικά και το μόνο θέμα συζήτησης. Ο Ρουμπίνι έχει ωστόσο μια εμμονή : το ιδιωτικό και δημόσιο χρέος δεν ήταν ποτέ σε τέτοιο βαθμό μη βιώσιμο σε περιόδους ειρήνης. Αυτό μας είπε ήδη τον περασμένο Σεπτέμβριο ο πρώην διευθυντής της Banque de France, Jacques de Larosière. Όλοι βλέπουν τον ελέφαντα αλλά η άρνηση πραγματικότητας έχει μετατοπιστεί στο πώς να τον ξεφορτωθούμε. Οι περισσότεροι οικονομολόγοι και πολιτικοί συμπεριφέρονται σαν να ήταν δυνατό να τον βγάλουν από την πόρτα ή το παράθυρο χωρίς να κονιορτοποιηθεί η πρόσοψη και ολόκληρο το κτίριο. Ο Νουριέλ Ρουμπίνι δεν πιστεύει στις μαγικές λύσεις. «Η πανδημία του Covid-19 μας ώθησε στην άκρη της αβύσσου, το επόμενο σοκ κινδυνεύει να μας παρασύρει στο κενό», γράφει στο εξαιρετικό βιβλίο του. Η άβυσσος είναι η «παγίδα του χρέους». Η αύξηση των επιτοκίων θα σταματούσε την κούρσα δανεισμού, αλλά θα πυροδοτούσε μια σοβαρή ύφεση, την οποία κανείς δεν θέλει. Οι κεντρικές τράπεζες, υπό πολιτική πίεση, δεν ξέρουν, δεν μπορούν πλέον να κάνουν τίποτα άλλο από το να διευκολύνουν ακόμη μεγαλύτερο χρέος.
Αυτή είναι η μήτρα των μεγα-απειλών που έρχονται. Μια παγίδα από την οποία οι κεντρικοί τραπεζίτες δεν ξέρουν πλέον πώς να ξεφύγουν. «Είναι ήδη πολύ αργά για να διορθώσουμε τα μεγέθη», σημειώνει ο Ρουμπίνι. Του κάνουμε λοιπόν την ερώτηση. Τι είναι καλύτερο για να μειώσουμε τα χρέη : να αφήσουμε τον πληθωρισμό που θα μειώσει την αξία του χρήματος ή να συντρίψουμε αυτόν τον πληθωρισμό με μια ουσιαστική αύξηση των επιτοκίων υποθέτοντας ότι η ύφεση είναι ικανή να χτυπήσει ακόμη και έναν ελέφαντα; «Ο πληθωρισμός δεν είναι η λύση γιατί δεν θα είναι αρκετός για να εξαφανίσει τα χρέη μας και θα καταπνίξει την ανάπτυξη : θα είναι στασιμοπληθωρισμός. Οπότε η λιγότερο κακή λύση είναι η αύξηση των επιτοκίων, όσο δυσάρεστο κι αν είναι αυτό, αλλά δεν θα γίνει».
Ο μόνος κεντρικός τραπεζίτης που το τόλμησε ήταν ο Paul Volker στις αρχές της δεκαετίας του 1980. Αλλά τότε ήταν μια διαφορετική εποχή. Ο Ρουμπίνι μας θυμίζει πώς είχε αυξήσει τα επιτόκια κατά είκοσι μονάδες, προς έκπληξη του ίδιου του Ρίγκαν, ο οποίος μόλις είχε ανέβει στην εξουσία σε μια Αμερική βυθισμένη στον στασιμοπληθωρισμό. «Ο Ρίγκαν ήθελε να τον απολύσει, αλλά ο Volker κράτησε και τους ζήτησε να κάνουν υπομονή». Ο πληθωρισμός ουσιαστικά εξημερώθηκε και ο κόσμος γνώρισε σαράντα χρόνια «ηρεμίας». Ηταν χρόνια σταθερής ανάπτυξης, χαμηλού πληθωρισμού και χαμηλών επιτοκίων, λιγότερο ένδοξα βέβαια από τα προηγούμενα τριάντα, επειδή υπήρχαν πολλά μειονεκτήματα : το εύκολο χρήμα απομακρύνθηκε από τις μακροπρόθεσμες επενδύσεις στην βιομηχανία και η παγκοσμιοποίηση απογύμνωσε την Ευρώπη και τις Ηνωμένες Πολιτείες. «Η μέθοδος Volker ήταν ακόμα αποτελεσματική τότε, αλλά θα ήταν μοιραία σήμερα δεδομένης της παγίδας του χρέους στην οποία βρισκόμαστε».
Στην Ευρώπη, η ευρωζώνη πιθανότατα θα διαλυόταν, με την Ιταλία να σέρνει τον χορό και την Γαλλία να ακολουθεί ακριβώς από πίσω. Βρισκόμαστε επομένως σε ένα πολύ δυσάρεστο στάδιο όπου δεν υπάρχει τίποτα να κάνουμε παρά να περιμένουμε να πνιγούμε από τη θηλιά του στασιμοπληθωρισμού, που θα συνδυάσει τον πληθωρισμό με μια σχεδόν ύφεση. «Με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, δεν θα μπορέσουμε να αποφύγουμε τη σκληρή προσγείωση, δεν ξέρουμε ακριβώς πότε αλλά θα γίνει», μας λέει, προαναγγέλλοντας ήδη ύφεση μέχρι το 2024.
Le Figaro
19/1/23
Απόδοση Babis Georges Petrakis / Πηγή: lefigaro.fr - Charles Jaigu
Στο Νταβός, όπου έχει ραντεβού μετά το Παρίσι, θα είναι ουσιαστικά και το μόνο θέμα συζήτησης. Ο Ρουμπίνι έχει ωστόσο μια εμμονή : το ιδιωτικό και δημόσιο χρέος δεν ήταν ποτέ σε τέτοιο βαθμό μη βιώσιμο σε περιόδους ειρήνης. Αυτό μας είπε ήδη τον περασμένο Σεπτέμβριο ο πρώην διευθυντής της Banque de France, Jacques de Larosière. Όλοι βλέπουν τον ελέφαντα αλλά η άρνηση πραγματικότητας έχει μετατοπιστεί στο πώς να τον ξεφορτωθούμε. Οι περισσότεροι οικονομολόγοι και πολιτικοί συμπεριφέρονται σαν να ήταν δυνατό να τον βγάλουν από την πόρτα ή το παράθυρο χωρίς να κονιορτοποιηθεί η πρόσοψη και ολόκληρο το κτίριο. Ο Νουριέλ Ρουμπίνι δεν πιστεύει στις μαγικές λύσεις. «Η πανδημία του Covid-19 μας ώθησε στην άκρη της αβύσσου, το επόμενο σοκ κινδυνεύει να μας παρασύρει στο κενό», γράφει στο εξαιρετικό βιβλίο του. Η άβυσσος είναι η «παγίδα του χρέους». Η αύξηση των επιτοκίων θα σταματούσε την κούρσα δανεισμού, αλλά θα πυροδοτούσε μια σοβαρή ύφεση, την οποία κανείς δεν θέλει. Οι κεντρικές τράπεζες, υπό πολιτική πίεση, δεν ξέρουν, δεν μπορούν πλέον να κάνουν τίποτα άλλο από το να διευκολύνουν ακόμη μεγαλύτερο χρέος.
Αυτή είναι η μήτρα των μεγα-απειλών που έρχονται. Μια παγίδα από την οποία οι κεντρικοί τραπεζίτες δεν ξέρουν πλέον πώς να ξεφύγουν. «Είναι ήδη πολύ αργά για να διορθώσουμε τα μεγέθη», σημειώνει ο Ρουμπίνι. Του κάνουμε λοιπόν την ερώτηση. Τι είναι καλύτερο για να μειώσουμε τα χρέη : να αφήσουμε τον πληθωρισμό που θα μειώσει την αξία του χρήματος ή να συντρίψουμε αυτόν τον πληθωρισμό με μια ουσιαστική αύξηση των επιτοκίων υποθέτοντας ότι η ύφεση είναι ικανή να χτυπήσει ακόμη και έναν ελέφαντα; «Ο πληθωρισμός δεν είναι η λύση γιατί δεν θα είναι αρκετός για να εξαφανίσει τα χρέη μας και θα καταπνίξει την ανάπτυξη : θα είναι στασιμοπληθωρισμός. Οπότε η λιγότερο κακή λύση είναι η αύξηση των επιτοκίων, όσο δυσάρεστο κι αν είναι αυτό, αλλά δεν θα γίνει».
Ο μόνος κεντρικός τραπεζίτης που το τόλμησε ήταν ο Paul Volker στις αρχές της δεκαετίας του 1980. Αλλά τότε ήταν μια διαφορετική εποχή. Ο Ρουμπίνι μας θυμίζει πώς είχε αυξήσει τα επιτόκια κατά είκοσι μονάδες, προς έκπληξη του ίδιου του Ρίγκαν, ο οποίος μόλις είχε ανέβει στην εξουσία σε μια Αμερική βυθισμένη στον στασιμοπληθωρισμό. «Ο Ρίγκαν ήθελε να τον απολύσει, αλλά ο Volker κράτησε και τους ζήτησε να κάνουν υπομονή». Ο πληθωρισμός ουσιαστικά εξημερώθηκε και ο κόσμος γνώρισε σαράντα χρόνια «ηρεμίας». Ηταν χρόνια σταθερής ανάπτυξης, χαμηλού πληθωρισμού και χαμηλών επιτοκίων, λιγότερο ένδοξα βέβαια από τα προηγούμενα τριάντα, επειδή υπήρχαν πολλά μειονεκτήματα : το εύκολο χρήμα απομακρύνθηκε από τις μακροπρόθεσμες επενδύσεις στην βιομηχανία και η παγκοσμιοποίηση απογύμνωσε την Ευρώπη και τις Ηνωμένες Πολιτείες. «Η μέθοδος Volker ήταν ακόμα αποτελεσματική τότε, αλλά θα ήταν μοιραία σήμερα δεδομένης της παγίδας του χρέους στην οποία βρισκόμαστε».
Στην Ευρώπη, η ευρωζώνη πιθανότατα θα διαλυόταν, με την Ιταλία να σέρνει τον χορό και την Γαλλία να ακολουθεί ακριβώς από πίσω. Βρισκόμαστε επομένως σε ένα πολύ δυσάρεστο στάδιο όπου δεν υπάρχει τίποτα να κάνουμε παρά να περιμένουμε να πνιγούμε από τη θηλιά του στασιμοπληθωρισμού, που θα συνδυάσει τον πληθωρισμό με μια σχεδόν ύφεση. «Με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, δεν θα μπορέσουμε να αποφύγουμε τη σκληρή προσγείωση, δεν ξέρουμε ακριβώς πότε αλλά θα γίνει», μας λέει, προαναγγέλλοντας ήδη ύφεση μέχρι το 2024.
Le Figaro
19/1/23