TF-X: Πόσο εφικτή είναι η ανάπτυξη και μαζική παραγωγή επανδρωμένου μαχητικού στη Τουρκία; Με βάση τα ισχύοντα δεδομένα, η απάντηση στο ερώτημα αυτό είναι μάλλον εύκολο να δοθεί. Η προσπάθεια της Τουρκίας σε καθαρά βιομηχανικό επίπεδο είναι πράγματι άξια λόγου. Σε ό,τι αφορά όμως στην ανάπτυξη και μαζική παραγωγή μαχητικών αεροσκαφών, τα ρίσκα είναι απλά πολύ μεγάλα και τα αποτελέσματα μίας απόπειρας υλοποίησης ενός τέτοιου προγράμματος, είναι πολύ πιθανό (το πιο πιθανό) να αποβούν καταστροφικά. Τόσο για την τουρκική αμυντική βιομηχανία, όσο και τις ένοπλες δυνάμεις συνολικά. Με την ευχή μας κατά συνέπεια…
Από: defence-point.gr - Του Στέργιου Δ. Θεοφανίδη
Τα ρίσκα αυτά είναι λοιπόν τεχνικά-βιομηχανικά, επιχειρησιακά και οπωσδήποτε οικονομικά. Μπορεί η Τουρκία να επιθυμεί διακαώς να ξεφύγει από την ανάγκη της να καταφεύγει στη Δύση για τον εξοπλισμό των ενόπλων της δυνάμεων, με στόχο όχι μόνο την αυτονόμησή της αλλά και την εξοικονόμηση πακτωλού δισεκατομμυρίων. Μεγάλο μέρος των οποίων επενδύεται στην εγχώρια βιομηχανία, τις επενδύσεις και τις εξαγωγές.
Σε κάποιους τομείς αυτό έχει καταστεί εφικτό υπό προϋποθέσεις. Πολύ δύσκολο, αν όχι αδύνατο, όμως, όπως θα δούμε, είναι να γίνει το ίδιο και στον τομέα της αυτόνομης ανάπτυξης επανδρωμένων μαχητικών. Κάτι που αποδεικνύεται από το γεγονός ότι ελάχιστες χώρες ανά τον κόσμο έχουν επιχειρήσει και ακόμα λιγότερες έχουν ολοκληρώσει με επιτυχία αυτή τη διαδικασία.
Δεν είναι μόνο το τεράστιο κόστος σε χρήμα που “πάει πακέτο”, που συνοδεύει, τέτοιου είδους προγράμματα. Είναι και ο ανταγωνισμός (θεμιτός και αθέμιτος…) από την πλευρά των μεγάλων στρατιωτικών και οικονομικών δυνάμεων που δεν αφήνει παρά ελάχιστα ή και καθόλου περιθώρια επιτυχούς υλοποίησης τους.
Αξίζει εδώ να σημειωθεί, προς επιβεβαίωση όλων των παραπάνω, ότι πέρα από τις ΗΠΑ, τη Ρωσία και την Κίνα, μόνο μία χώρα εξακολουθεί να αναπτύσσει και να παράγει εντελώς αυτόνομα, μαχητικά αεροσκάφη υψηλών επιδόσεων στον κόσμο. Η Γαλλία. Η Σουηδία (JAS-39 Gripen), η Νότια Κορέα (T-50, KF-21) και η Ινδία (Tejas), ¨δανείζονται” κινητήρες, κρίσιμα συστήματα και τεχνολογίες από κατασκευαστές των χωρών που προαναφέρθηκαν. Επομένως δεν μπορούμε να κάνουμε λόγο για πλήρη αυτονομία στην περίπτωσή τους.
Φυσικά το ίδιο έπρατταν επί δεκαετίες και οι Κινέζοι, αλλά από ότι όλα δείχνουν (J-20, FC-31), έχουν πλέον αφήσει πίσω τους αυτή την εξελικτική περίοδο… Βέβαια θα ήταν παράλειψη να μην αναφερθεί κανείς στα προγράμματα ανάπτυξης μαχητικών που έχουν “τρέξει” στο παρελθόν και “τρέχουν¨και σήμερα, μέσα από τη συνεργασία χωρών και κατασκευαστών σε μεγάλη κλίμακα.
Η Βρετανία σήμερα συνεργάζεται με την Ιταλία και τη Σουηδία (σε μικρότερο βαθμό καθώς οι Σουηδοί δεν έχουν ακόμα δεσμευθεί) για την ανάπτυξη του 6ης γενιάς μαχητικού Tempest, ενώ γι πρώτη φορά στην ιστορία της Αεροπορίας, Γαλλία και Γερμανία θα συνεργαστούν (στο πρόγραμμα συμμετέχει και η Ισπανία) για την ανάπτυξη καθαρόαιμου μαχητικού αεροπλάνου. Του 6ης γενιάς FCAS. Χρησιμοποιούμε τη λέξη “καθαρόαιμου” καθώς παλιά είχαν συνεργαστεί στο πλαίσιο του προγράμματος ανάπτυξης ενός προκεχωρημένου – επιχειρησιακού εκπαιδευτικού (Alpha Jet) που η γερμανική Αεροπορία αξιοποίησε ως ελαφρύ επιθετικό αεροσκάφος.
Στην Ευρώπη, οι συνεργασίες τριών ή και περισσότερων χωρών σε προγράμματα ανάπτυξης μαχητικών αεροπλάνων, είναι κανόνας. Οι Σουηδοί μέχρι και τη δεκαετία του ’60 συνεργάζονταν με τους Βρετανούς για τον εξοπλισμό των μαχητικών της SAAB με κινητήρες και κάποια κρίσιμα συστήματα, ενώ από το JAS-37 Viggen και μετά, στράφηκαν στις συνεργασίες με κατασκευαστές των ΗΠΑ. Ακόμα και οι Γάλλοι που κατ΄ εντολή του Ντε Γκώλ στράφηκαν στις δεκαετίες του ‘50 και του ‘60 στη δημιουργία μίας απολύτως αυτόνομης (μέχρι τελευταίας βίδας…) αεροδιαστημικής βιομηχανίας, συνεργάστηκαν με τους Βρετανούς (κοινοπραξία SEPECAT) για την ανάπτυξη και την παραγωγή του δικινητήριου Jaguar.
Από το 1970 και μετά οι συνεργασίες αυτού του είδους έγιναν κανόνας στην Ευρώπη με αντιπροσωπευτικότερα προϊόντα τα Tornado και Eurofighter Typhoon. Οι στόχοι στα μεγάλα αυτά προγράμματα, πέρα από τη μείωση του κόστους για κάθε μία από τις συμμετέχουσες χώρες ξεχωριστά, ήταν πολλοί. Επιχειρησιακή αυτονομία, απεξάρτηση από τις ΗΠΑ ως κύρια εξοπλιστική πηγή και φυσικά ανάπτυξη πρωτοποριακών τεχνολογιών και δημιουργία βιομηχανικού έργου και άρα εξειδικευμένων θέσεων εργασίας.
Η Ιαπωνία συνεργάζεται επίσης με τη Βρετανία με στόχο την ανάπτυξη του δικού της μαχητικού 6ης γενιάς F-3 ή F-X, ενώ αρχικά υπήρξαν διαπραγματεύσεις και με την αμερικανική Lockheed Martin για το ίδιο σκοπό. Βασική επιδίωξη παραμένει το βέλτιστο αποτέλεσμα με το χαμηλότερο δυνατό κόστος. Η Νότια Κορέα υποχρεώθηκε σε συνεργασία με την Ινδονησία, παρά τα οικονομικά προβλήματα που αντιμετωπίζει η τελευταία, για την ανάπτυξη του KF-21 Boramae, το οποίο είναι εξοπλισμένο με αμερικανικούς κινητήρες (F414 της GE). Όλες οι συνεργασίες συμφωνούνται με σκοπό τον περιορισμό του κόστους.
Η Νότια Κορέα απέκτησε σημαντική εμπειρία και τεχνογνωσία στον τομέα της ανάπτυξης μαχητικών, μέσα από τη συνεργασία της με τη Lockheed Martin πριν από 25 περίπου χρόνια στο πλαίσιο της ανάπτυξης του εκπαιδευτικού/ελαφρού μαχητικού T-50 Golden Eagle. Παρά το γεγονός αυτό και παρά το ότι έχει επίσης σημειώσει τεράστιες προόδους στον τομέα της έρευνας και της ανάπτυξης προηγμένων ηλεκτρονικών συστημάτων (κομμάτι στο οποίο έχει αποδοθεί ιδιαίτερη έμφαση σε ολόκληρη την ανατολική Ασία), η Νότια Κορέα αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα χρηματοδότησης του προγράμματος KF-21.
Πρόσφατα το πέμπτο πρωτότυπο του αεροσκάφους (005) παρουσιάστηκε στις εγκαταστάσεις της ΚΑΙ και δεν θα παραδοθεί στην Ινδονησία, για την οποία και προορίζεται, αν η τελευταία δεν αποπληρώσει τις οφειλές της στο πρόγραμμα, με βάση το ποσοστό συμμετοχής της (20%) σε αυτό.
Τέλος, δεν θα πρέπει να αγνοούμε και την ισραηλινή εμπειρία. Και πιστεύουμε ότι υπό φυσιολογικές συνθήκες δεν θα έπρεπε να την αγνοήσουν ούτε οι Τούρκοι… Στη δεκαετία του ‘80 κι ενώ το Ισραήλ είχε ήδη επενδύσει σημαντικά κεφάλαια στην ανάπτυξη του μονοκινητήριου Lavi, έχοντας μάλιστα κατασκευάσει και δύο πρωτότυπα και έχοντας ξεκινήσει πρόγραμμα πτητικών δοκιμών, αποφασίστηκε το 1987 η ματαίωση του προγράμματος και η ανακατεύθυνση των κεφαλαίων που θα απαιτούσε η ολοκλήρωσή του, στην ανάπτυξη συστημάτων και όπλων.
Η απόφαση πάρθηκε τότε με βάση το σκεπτικό ότι το εγχώριο μαχητικό ενώ θα απορροφούσε τεράστια κονδύλια μέχρι να φτάσει στο στάδιο της παραγωγής, είχε εξαιρετικά περιορισμένες εξαγωγικές προοπτικές λόγω του διεθνούς ανταγωνισμού. Αντί αυτού προτιμήθηκε η αγορά αμερικανικών μαχητικών, επάνω στα οποία προσαρμόστηκαν σταδιακά, εγχώρια προηγμένα συστήματα ηλεκτρονικού πολέμου και ασφαλών επικοινωνιών / ανταλλαγής δεδομένων-πληροφοριών. Οι Ισραηλινοί δηλαδή δεν “πειράζουν” συστήματα όπως το ραντάρ του μαχητικού, ο υπολογιστής αποστολής ή οι υπολογιστές παραγωγής και απεικόνισης συμβολογίας. Δεν έκαναν τέτοιο πράγμα ούτε στο F-16, ούτε στο F-15 γιατί δεν υπήρχε κανένας απολύτως λόγος για αυτό.
Ενίσχυσαν τις επιχειρησιακές τους δυνατότητες εξελίσσοντας συστήματα απεικόνισης και στοχοποίησης επι κάσκας (Helmet Mounted Displays – HMD), συστήματα ηλεκτρονικού πολέμου (ισχυρούς παρεμβολείς, RWR και συστήματα αντιμέτρων), καθώς και συστήματα δικτυοκεντρικών επιχειρήσεων όπως το OPAL, ενώ έδωσαν έμφαση και στην ανάπτυξη δικών τους προηγμένων stand-off φιλοσοφίας, αερομεταφερόμενων όπλων.
Όλα αυτά αποδεικνύουν ότι το ρίσκο που αναλαμβάνει η Τουρκία στην περίπτωση του TF-X, είναι τεράστιο. Ακόμη και αν εξασφαλιστούν οι συνεργασίες που είναι αναγκαίες για την ανάπτυξη των συστημάτων του και οι αδειοδοτήσεις για τον εξοπλισμό του με κρίσιμα υποσυστήματα, είναι πρακτικά αδύνατο να εξασφαλιστεί ο πακτωλός των χρημάτων που θα απαιτήσει αυτή η διαδικασία. Είμαστε ιδιαίτερα επιφυλακτικοί ως προς το μέλλον του επομένως.
Για το Kizilelma, το μικρό μη επανδρωμένο μαχητικό, τα πράγματα είναι πιο απλά δεδομένου ότι οι απαιτήσεις ώσης είναι μικρότερες (άρα είναι πιο πολλές οι πηγές εξεύρεσης κινητήρων αυτής της κατηγορίας), αλλά και ο ηλεκτρονικός εξοπλισμός θα είναι υποδεέστερος. Η προοπτική του Kizilelma ως μελλοντική απειλή για την Ελλάδα επομένως, είναι ασφαλώς μεγαλύτερη. Και εκεί θα πρέπει να εστιαστεί η προσοχή μας… Όχι μόνο ως προς το πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικότερα, αλλά και ως προς το πώς θα μπορέσουμε να δημιουργήσουμε κάτι αντίστοιχο!
Από: defence-point.gr - Του Στέργιου Δ. Θεοφανίδη
Τα ρίσκα αυτά είναι λοιπόν τεχνικά-βιομηχανικά, επιχειρησιακά και οπωσδήποτε οικονομικά. Μπορεί η Τουρκία να επιθυμεί διακαώς να ξεφύγει από την ανάγκη της να καταφεύγει στη Δύση για τον εξοπλισμό των ενόπλων της δυνάμεων, με στόχο όχι μόνο την αυτονόμησή της αλλά και την εξοικονόμηση πακτωλού δισεκατομμυρίων. Μεγάλο μέρος των οποίων επενδύεται στην εγχώρια βιομηχανία, τις επενδύσεις και τις εξαγωγές.
Σε κάποιους τομείς αυτό έχει καταστεί εφικτό υπό προϋποθέσεις. Πολύ δύσκολο, αν όχι αδύνατο, όμως, όπως θα δούμε, είναι να γίνει το ίδιο και στον τομέα της αυτόνομης ανάπτυξης επανδρωμένων μαχητικών. Κάτι που αποδεικνύεται από το γεγονός ότι ελάχιστες χώρες ανά τον κόσμο έχουν επιχειρήσει και ακόμα λιγότερες έχουν ολοκληρώσει με επιτυχία αυτή τη διαδικασία.
Δεν είναι μόνο το τεράστιο κόστος σε χρήμα που “πάει πακέτο”, που συνοδεύει, τέτοιου είδους προγράμματα. Είναι και ο ανταγωνισμός (θεμιτός και αθέμιτος…) από την πλευρά των μεγάλων στρατιωτικών και οικονομικών δυνάμεων που δεν αφήνει παρά ελάχιστα ή και καθόλου περιθώρια επιτυχούς υλοποίησης τους.
Αξίζει εδώ να σημειωθεί, προς επιβεβαίωση όλων των παραπάνω, ότι πέρα από τις ΗΠΑ, τη Ρωσία και την Κίνα, μόνο μία χώρα εξακολουθεί να αναπτύσσει και να παράγει εντελώς αυτόνομα, μαχητικά αεροσκάφη υψηλών επιδόσεων στον κόσμο. Η Γαλλία. Η Σουηδία (JAS-39 Gripen), η Νότια Κορέα (T-50, KF-21) και η Ινδία (Tejas), ¨δανείζονται” κινητήρες, κρίσιμα συστήματα και τεχνολογίες από κατασκευαστές των χωρών που προαναφέρθηκαν. Επομένως δεν μπορούμε να κάνουμε λόγο για πλήρη αυτονομία στην περίπτωσή τους.
Φυσικά το ίδιο έπρατταν επί δεκαετίες και οι Κινέζοι, αλλά από ότι όλα δείχνουν (J-20, FC-31), έχουν πλέον αφήσει πίσω τους αυτή την εξελικτική περίοδο… Βέβαια θα ήταν παράλειψη να μην αναφερθεί κανείς στα προγράμματα ανάπτυξης μαχητικών που έχουν “τρέξει” στο παρελθόν και “τρέχουν¨και σήμερα, μέσα από τη συνεργασία χωρών και κατασκευαστών σε μεγάλη κλίμακα.
Η Βρετανία σήμερα συνεργάζεται με την Ιταλία και τη Σουηδία (σε μικρότερο βαθμό καθώς οι Σουηδοί δεν έχουν ακόμα δεσμευθεί) για την ανάπτυξη του 6ης γενιάς μαχητικού Tempest, ενώ γι πρώτη φορά στην ιστορία της Αεροπορίας, Γαλλία και Γερμανία θα συνεργαστούν (στο πρόγραμμα συμμετέχει και η Ισπανία) για την ανάπτυξη καθαρόαιμου μαχητικού αεροπλάνου. Του 6ης γενιάς FCAS. Χρησιμοποιούμε τη λέξη “καθαρόαιμου” καθώς παλιά είχαν συνεργαστεί στο πλαίσιο του προγράμματος ανάπτυξης ενός προκεχωρημένου – επιχειρησιακού εκπαιδευτικού (Alpha Jet) που η γερμανική Αεροπορία αξιοποίησε ως ελαφρύ επιθετικό αεροσκάφος.
Στην Ευρώπη, οι συνεργασίες τριών ή και περισσότερων χωρών σε προγράμματα ανάπτυξης μαχητικών αεροπλάνων, είναι κανόνας. Οι Σουηδοί μέχρι και τη δεκαετία του ’60 συνεργάζονταν με τους Βρετανούς για τον εξοπλισμό των μαχητικών της SAAB με κινητήρες και κάποια κρίσιμα συστήματα, ενώ από το JAS-37 Viggen και μετά, στράφηκαν στις συνεργασίες με κατασκευαστές των ΗΠΑ. Ακόμα και οι Γάλλοι που κατ΄ εντολή του Ντε Γκώλ στράφηκαν στις δεκαετίες του ‘50 και του ‘60 στη δημιουργία μίας απολύτως αυτόνομης (μέχρι τελευταίας βίδας…) αεροδιαστημικής βιομηχανίας, συνεργάστηκαν με τους Βρετανούς (κοινοπραξία SEPECAT) για την ανάπτυξη και την παραγωγή του δικινητήριου Jaguar.
Από το 1970 και μετά οι συνεργασίες αυτού του είδους έγιναν κανόνας στην Ευρώπη με αντιπροσωπευτικότερα προϊόντα τα Tornado και Eurofighter Typhoon. Οι στόχοι στα μεγάλα αυτά προγράμματα, πέρα από τη μείωση του κόστους για κάθε μία από τις συμμετέχουσες χώρες ξεχωριστά, ήταν πολλοί. Επιχειρησιακή αυτονομία, απεξάρτηση από τις ΗΠΑ ως κύρια εξοπλιστική πηγή και φυσικά ανάπτυξη πρωτοποριακών τεχνολογιών και δημιουργία βιομηχανικού έργου και άρα εξειδικευμένων θέσεων εργασίας.
Η Ιαπωνία συνεργάζεται επίσης με τη Βρετανία με στόχο την ανάπτυξη του δικού της μαχητικού 6ης γενιάς F-3 ή F-X, ενώ αρχικά υπήρξαν διαπραγματεύσεις και με την αμερικανική Lockheed Martin για το ίδιο σκοπό. Βασική επιδίωξη παραμένει το βέλτιστο αποτέλεσμα με το χαμηλότερο δυνατό κόστος. Η Νότια Κορέα υποχρεώθηκε σε συνεργασία με την Ινδονησία, παρά τα οικονομικά προβλήματα που αντιμετωπίζει η τελευταία, για την ανάπτυξη του KF-21 Boramae, το οποίο είναι εξοπλισμένο με αμερικανικούς κινητήρες (F414 της GE). Όλες οι συνεργασίες συμφωνούνται με σκοπό τον περιορισμό του κόστους.
Η Νότια Κορέα απέκτησε σημαντική εμπειρία και τεχνογνωσία στον τομέα της ανάπτυξης μαχητικών, μέσα από τη συνεργασία της με τη Lockheed Martin πριν από 25 περίπου χρόνια στο πλαίσιο της ανάπτυξης του εκπαιδευτικού/ελαφρού μαχητικού T-50 Golden Eagle. Παρά το γεγονός αυτό και παρά το ότι έχει επίσης σημειώσει τεράστιες προόδους στον τομέα της έρευνας και της ανάπτυξης προηγμένων ηλεκτρονικών συστημάτων (κομμάτι στο οποίο έχει αποδοθεί ιδιαίτερη έμφαση σε ολόκληρη την ανατολική Ασία), η Νότια Κορέα αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα χρηματοδότησης του προγράμματος KF-21.
Πρόσφατα το πέμπτο πρωτότυπο του αεροσκάφους (005) παρουσιάστηκε στις εγκαταστάσεις της ΚΑΙ και δεν θα παραδοθεί στην Ινδονησία, για την οποία και προορίζεται, αν η τελευταία δεν αποπληρώσει τις οφειλές της στο πρόγραμμα, με βάση το ποσοστό συμμετοχής της (20%) σε αυτό.
Τέλος, δεν θα πρέπει να αγνοούμε και την ισραηλινή εμπειρία. Και πιστεύουμε ότι υπό φυσιολογικές συνθήκες δεν θα έπρεπε να την αγνοήσουν ούτε οι Τούρκοι… Στη δεκαετία του ‘80 κι ενώ το Ισραήλ είχε ήδη επενδύσει σημαντικά κεφάλαια στην ανάπτυξη του μονοκινητήριου Lavi, έχοντας μάλιστα κατασκευάσει και δύο πρωτότυπα και έχοντας ξεκινήσει πρόγραμμα πτητικών δοκιμών, αποφασίστηκε το 1987 η ματαίωση του προγράμματος και η ανακατεύθυνση των κεφαλαίων που θα απαιτούσε η ολοκλήρωσή του, στην ανάπτυξη συστημάτων και όπλων.
Η απόφαση πάρθηκε τότε με βάση το σκεπτικό ότι το εγχώριο μαχητικό ενώ θα απορροφούσε τεράστια κονδύλια μέχρι να φτάσει στο στάδιο της παραγωγής, είχε εξαιρετικά περιορισμένες εξαγωγικές προοπτικές λόγω του διεθνούς ανταγωνισμού. Αντί αυτού προτιμήθηκε η αγορά αμερικανικών μαχητικών, επάνω στα οποία προσαρμόστηκαν σταδιακά, εγχώρια προηγμένα συστήματα ηλεκτρονικού πολέμου και ασφαλών επικοινωνιών / ανταλλαγής δεδομένων-πληροφοριών. Οι Ισραηλινοί δηλαδή δεν “πειράζουν” συστήματα όπως το ραντάρ του μαχητικού, ο υπολογιστής αποστολής ή οι υπολογιστές παραγωγής και απεικόνισης συμβολογίας. Δεν έκαναν τέτοιο πράγμα ούτε στο F-16, ούτε στο F-15 γιατί δεν υπήρχε κανένας απολύτως λόγος για αυτό.
Ενίσχυσαν τις επιχειρησιακές τους δυνατότητες εξελίσσοντας συστήματα απεικόνισης και στοχοποίησης επι κάσκας (Helmet Mounted Displays – HMD), συστήματα ηλεκτρονικού πολέμου (ισχυρούς παρεμβολείς, RWR και συστήματα αντιμέτρων), καθώς και συστήματα δικτυοκεντρικών επιχειρήσεων όπως το OPAL, ενώ έδωσαν έμφαση και στην ανάπτυξη δικών τους προηγμένων stand-off φιλοσοφίας, αερομεταφερόμενων όπλων.
Όλα αυτά αποδεικνύουν ότι το ρίσκο που αναλαμβάνει η Τουρκία στην περίπτωση του TF-X, είναι τεράστιο. Ακόμη και αν εξασφαλιστούν οι συνεργασίες που είναι αναγκαίες για την ανάπτυξη των συστημάτων του και οι αδειοδοτήσεις για τον εξοπλισμό του με κρίσιμα υποσυστήματα, είναι πρακτικά αδύνατο να εξασφαλιστεί ο πακτωλός των χρημάτων που θα απαιτήσει αυτή η διαδικασία. Είμαστε ιδιαίτερα επιφυλακτικοί ως προς το μέλλον του επομένως.
Για το Kizilelma, το μικρό μη επανδρωμένο μαχητικό, τα πράγματα είναι πιο απλά δεδομένου ότι οι απαιτήσεις ώσης είναι μικρότερες (άρα είναι πιο πολλές οι πηγές εξεύρεσης κινητήρων αυτής της κατηγορίας), αλλά και ο ηλεκτρονικός εξοπλισμός θα είναι υποδεέστερος. Η προοπτική του Kizilelma ως μελλοντική απειλή για την Ελλάδα επομένως, είναι ασφαλώς μεγαλύτερη. Και εκεί θα πρέπει να εστιαστεί η προσοχή μας… Όχι μόνο ως προς το πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικότερα, αλλά και ως προς το πώς θα μπορέσουμε να δημιουργήσουμε κάτι αντίστοιχο!