 |
| Φωτογραφία ΟΖΑΝ ΚΟSE / ΑFΡ |
Τουρκμέν Τερζί - turkishminute.com / Παρουσίαση Freepen.gr
Η Τουρκία είναι μια χώρα εξαιρετικά εξαρτημένη από την ενέργεια που ξοδεύει τεράστια ποσά για εισαγωγές πετρελαίου και φυσικού αερίου. Ενώ το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) του Τούρκου Προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ισχυρίστηκε επανειλημμένα τα τελευταία χρόνια ότι ανακάλυψε πλούσια κοιτάσματα φυσικού αερίου στη Μαύρη Θάλασσα, η παραγωγή δεν έχει ακόμη ξεκινήσει. Τούρκοι ειδικοί υποστηρίζουν πως οι δηλώσεις του Ερντογάν σχετικά με την εξερεύνηση φυσικού αερίου είναι ψευδείς και ότι τις χρησιμοποιεί μόνο ως μέσο κατευνασμού του τουρκικού λαού, ο οποίος αυτή την στιγμή αγωνίζεται να αντιμετωπίσει τους αυξανόμενους λογαριασμούς ενέργειας. Είναι, ωστόσο, αλήθεια πως το AKP του Ερντογάν καθιστά με επιτυχία την Τουρκία βασικό ενεργειακό κόμβο.
Η περιοχή του Νοτίου Καυκάσου, που περιλαμβάνει τις πρώην σοβιετικές δημοκρατίες της Αρμενίας, του Αζερμπαϊτζάν και της Γεωργίας, συνορεύει με την Τουρκία, τη Ρωσία και το Ιράν. Αυτή η περιοχή είναι γνωστό ότι αποτελεί μια από τις πιο ασταθείς στον κόσμο λόγω της στρατηγικής της θέσης και των πλούσιων ορυκτών της. Η Τουρκία ήταν από τις πρώτες χώρες που αναγνώρισαν την ανεξαρτησία αυτών των τριών εθνών του Νοτίου Καυκάσου μετά τη διάλυση της Ένωσης Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών (ΕΣΣΔ) το 1991. Η Άγκυρα δημιούργησε ισχυρούς δεσμούς με το Αζερμπαϊτζάν και τη Γεωργία, αλλά μέχρι σήμερα η Τουρκία δεν έχει διπλωματικές σχέσεις με την Αρμενία και τα σύνορά της παρέμειναν κλειστά μετά την κατοχή από την Αρμενία της περιοχής Kalbajar του Αζερμπαϊτζάν το 1993. Ο ισχυρισμός της Αρμενίας για «Γενοκτονία των Αρμενίων» το 1915 στην Οθωμανική Τουρκία παρέμεινε σημαντικό εμπόδιο για την εξομάλυνση των δεσμών μεταξύ των δύο εθνών.
Η Τουρκία διαδραμάτισε βασικό ρόλο στη στρατιωτική νίκη του Αζερμπαϊτζάν επί της Αρμενίας στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ το Νοέμβριο του 2020 μετά από 44 ημέρες πολέμου. Από τότε, η Τουρκία έχει αρχίσει να αμφισβητεί την κυριαρχία της Ρωσίας και του Ιράν στην περιοχή του Νοτίου Καυκάσου.
Η Τουρκία έχει ιστορικούς δεσμούς με τα έθνη του Νοτίου Καυκάσου καθώς οι Οθωμανοί Τούρκοι κυβέρνησαν την περιοχή και η Άγκυρα δημιούργησε ισχυρούς πολιτικούς και οικονομικούς δεσμούς με το Αζερμπαϊτζάν και τη Γεωργία μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης. Ο ρωσογεωργιανός πόλεμος το 2008 και η συνεχιζόμενη σύγκρουση στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ μεταξύ του Αζερμπαϊτζάν και της Αρμενίας βοήθησαν την Τουρκία να ενισχύσει τους δεσμούς της με αυτές τις χώρες. Η Τουρκία, μέλος του ΝΑΤΟ, είναι ένας σημαντικός σύμμαχος για τη Γεωργία. Η Τουρκία εκπαίδευσε τον γεωργιανό στρατό κατά τη διάρκεια του πολέμου εναντίον της Ρωσίας το 2008, προμηθεύοντάς τον επίσης με στρατιωτικό εξοπλισμό. Αν και η Τουρκία αποφεύγει να προκαλέσει τη Ρωσία λόγω των στενών της δεσμών με τη Γεωργία, αυτό δεν εμπόδισε την Τουρκία να ενισχύσει τους πολιτικούς, στρατιωτικούς και οικονομικούς της δεσμούς με τη Γεωργία. Από τότε που έχασε τις επαρχίες της Αμπχαζίας και της Νότιας Οσετίας από τη Ρωσία, η κυβέρνηση της Τιφλίδας είναι πρόθυμη να δημιουργήσει δεσμούς με τις δυτικές χώρες και την Τουρκία. Η Γεωργία είναι μια πολύ στρατηγική χώρα για τους αγωγούς. Ο αγωγός Baku–Tbilisi–Ceyhan (BTC) είναι ένας αγωγός αργού πετρελαίου μήκους 1.768 χιλιομέτρων, ο δεύτερος μεγαλύτερος αγωγός πετρελαίου στον κόσμο στην πρώην Σοβιετική Ένωση, που μεταφέρει αργό πετρέλαιο από το κοίτασμα πετρελαίου Azeri–Chirag–Gunashli από την Κασπία Θάλασσα στη Μεσόγειο Θάλασσα της Τουρκίας μέσω Τιφλίδας.
Ο αγωγός φυσικού αερίου South Caucasus, γνωστός και ως αγωγός Μπακού-Τιφλίδα-Ερζερούμ, εκτείνεται από την πρωτεύουσα του Αζερμπαϊτζάν, Μπακού, μέσω των συνόρων Γεωργίας-Τουρκίας, συνδέοντας τον αγωγό φυσικού αερίου Trans-Anatolian (TANAP). Ο TANAP, ο μεγαλύτερος (1.811 χιλιόμετρα) αγωγός φυσικού αερίου στην Τουρκία, τη Μέση Ανατολή και την Ευρώπη, μεταφέρει φυσικό αέριο που εξορύσσεται στην περιοχή Shah Deniz του Αζερμπαϊτζάν, πρώτα στην Τουρκία και στη συνέχεια στην Ευρώπη, συνδέοντας τον αγωγό Trans Adriatic Pipeline (TAP). στα ελληνοτουρκικά σύνορα.
Αυτοί οι ενεργειακοί αγωγοί επιτρέπουν στην Τουρκία να μεταφέρει πετρέλαιο και φυσικό αέριο από τον Καύκασο στην Τουρκία και την Ευρώπη χωρίς να διασχίζονται ρωσικά ή αρμενικά εδάφη.
Εκτός από καλές σχέσεις με τη Γεωργία και το Αζερμπαϊτζάν, η Τουρκία προσπαθεί να εξομαλύνει τις σχέσεις της με την Αρμενία. Οι δύο χώρες δεν έχουν επί του παρόντος διπλωματικές σχέσεις, αλλά κάνουν μια προσπάθεια εξομάλυνσης των σχέσεων από το 2009. Καθώς το Ερεβάν προσπαθεί να βελτιώσει τις σχέσεις του με τις δυτικές χώρες, η Τουρκία είναι ένας σημαντικός εμπορικός δρόμος για την Αρμενία για σύνδεση με τη Δύση. Οι υπουργοί Εξωτερικών της Τουρκίας και της Αρμενίας υπέγραψαν δύο πρωτόκολλα στη Ζυρίχη τον Οκτώβριο του 2009 για την εξομάλυνση των σχέσεων, αλλά το 2018 το Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας της Αρμενίας ακύρωσε επίσημα το Πρωτόκολλο της Ζυρίχης. Η διαδικασία εξομάλυνσης συνεχίζεται, ωστόσο, καθώς η Τουρκία και η Αρμενία συμφώνησαν πρόσφατα να ανοίξουν τα χερσαία σύνορά τους σε άλλους υπηκόους που δεν είναι Τούρκοι ή Αρμένιοι πολίτες το συντομότερο δυνατό. Ο Τούρκος Πρόεδρος Ερντογάν είχε συνομιλίες με τον Πρόεδρο του Αζερμπαϊτζάν Ilham Aliyev και τον Πρωθυπουργό της Αρμενίας Nikol Pashinyan, μαζί με τον Ούγγρο πρωθυπουργό Viktor Orban, στη σύνοδο κορυφής της Ευρωπαϊκής Πολιτικής Κοινότητας στην Πράγα στις 6 Οκτωβρίου 2022. Παρά όλες αυτές τις διπλωματικές προσπάθειες, το Αζερμπαϊτζάν εμπόδισε την Τουρκία από την πλήρη εξομάλυνση των σχέσεών της με την Αρμενία. Η Τουρκία διατηρούσε πάντα ισχυρές σχέσεις με το Αζερμπαϊτζάν, καθώς αυτά τα δύο έθνη μοιράζονται κοινές εθνοτικές, γλωσσικές και θρησκευτικές ρίζες καθώς και ισχυρές οικονομικές σχέσεις.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες και τα κράτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχουν συνεργαστεί με την Τουρκία στον Νότιο Καύκασο για λόγους ασφαλείας και ενεργειακές συμφωνίες. Η Τουρκία είναι ένας φυσικός εταίρος για την Ευρώπη και τις ΗΠΑ στην περιοχή ενάντια στη Ρωσία και το Ιράν. Ωστόσο, η Τουρκία είναι το μόνο μέλος του ΝΑΤΟ που δεν προσχώρησε στις οικονομικές κυρώσεις της Δύσης κατά της Ρωσίας και μάλιστα αύξησε τους οικονομικούς δεσμούς της με τη Μόσχα. Οι αγωγοί TurkSteam και Blue Stream μεταφέρουν ρωσικό αέριο στην Τουρκία και η Ρωσία κατασκευάζει πυρηνικό εργοστάσιο στην Τουρκία.
Η ειρήνη στο Νότιο Καύκασο είναι επιτακτική για την επιτυχία των ενεργειακών έργων της Τουρκίας καθώς και για την προστασία του μουσουλμανικού πληθυσμού στην περιοχή. Στις 16 Ιανουαρίου 2000 ο τότε Τούρκος Πρόεδρος Σουλεϊμάν Ντεμιρέλ υπέβαλε πρόταση για τη δημιουργία ενός «Συμφώνου Σταθερότητας για τον Καύκασο» για να σταματήσει ο πόλεμος μεταξύ Ρωσίας και Τσετσενίας. Ο Ερντογάν πρότεινε μια αναθεωρημένη εκδοχή της πρότασης του Ντεμιρέλ στις 13 Αυγούστου 2008 στη Μόσχα για τη δημιουργία μιας «Πλατφόρμας Σταθερότητας και Συνεργασίας του Καυκάσου» (CSCP).
Αν και η επιρροή της Τουρκίας στην περιοχή αυξάνεται, η Ρωσία και το Ιράν θα προσπαθήσουν να αυξήσουν την επιρροή τους στον Νότιο Καύκασο ενάντια στην Τουρκία και το δυτικό μπλοκ. Ενώ η Ρωσία πάντα υποστήριζε την Αρμενία, το Ιράν θεωρεί τη συνεργασία Τουρκίας-Αζερμπαϊτζάν ως απειλή για την εθνική του ασφάλεια στα σύνορά του.