Από: simerini.sigmalive.com - Γιάννος Χαραλαμπίδης
Η ΕΕ θεωρεί ότι το όραμα της Ρωσίας είναι η δημιουργία δικού της οικονομικού μπλοκ, στο οποίο να έχει ηγετικό ρόλο με τη συμμετοχή της Κίνας. Αυτό αναφέρεται σε σημείωμα της ΕΕ για την αξιολόγηση της κατάστασης στη Ρωσία και γενικά για τον υπό εξέλιξη πόλεμο στην Ουκρανία και τις επιπτώσεις του, που πλήττουν την οικονομία των ευρωπαϊκών κρατών. Σύμφωνα με το σημείωμα, η εξέλιξη αυτή δεν είναι προς το συμφέρον της ΕΕ, η οποία θα πρέπει να στραφεί προς την Κίνα, ενώ, όπως παρατηρείται, είναι ένα σοβαρό ερώτημα το πώς θα επηρεαστούν οι διατλαντικές σχέσεις (βλέπε ΗΠΑ). Οι αναφορές αυτές δεν είναι τυχαίες. Το αντίθετο, είναι συναφείς: Α) Με την Άτυπη Σύνοδο της Κοινοπολιτείας Ανεξαρτήτων Κρατών στην Αγία Πετρούπολη, που συνέπεσε με τα 70κοστά γενέθλια του Προέδρου Πούτιν στις 7 Οκτωβρίου. Β) Με τη Σύνοδο των Ασιατικών Κρατών στο Καζακστάν στις 13 του μήνα. Εκεί, μάλιστα, αναδείχθηκε ο διαμεσολαβητικός ρόλος του Ερντογάν στην κρίση της Ουκρανίας, ενώ, ταυτοχρόνως, επιχειρήθηκε η εμβάθυνση των οικονομικών, εμπορικών και ενεργειακών σχέσεων Τουρκίας και Ρωσίας.
Η ΕΕ προβλέπει στρατιωτική και πολιτική κλιμάκωση από τη Μόσχα
Αύξηση των ρωσικών στρατιωτικών δαπανών κατά 43% από τις αρχικές εκτιμήσεις
Απίθανη η διπλωματική λύση στο Ουκρανικό και μειωμένος ο ρόλος της ΕΕ
Στρατιωτική και πολιτική κλιμάκωση
Σύμφωνα με τον ρωσικό Τύπο, η τελευταία Σύνοδος της ΕΕ στην Πράγα είχε ως στόχο την πολιτική και οικονομική απομόνωση της Ρωσίας. Και ως αντιστάθμισμα η Ρωσία απάντησε με δυο Συνόδους στις 7 και 13 Οκτωβρίου. Πάντως, το σημείωμα της Επιτροπής επισημαίνει ότι: 1. Οι επιθέσεις της Μόσχας σε βάρος της Ουκρανίας θα συνεχιστούν. 2. Θα κτυπηθούν υποδομές και δη το σύστημα ενέργειας και τροφοδοσίας. 3. Θα υπάρξει πολιτική κλιμάκωση, που θα εμφανίζει τη Δύση να επιτίθεται στη Ρωσία. 4. Η διπλωματική λύση είναι απίθανη και πολύ περιορισμένη βοήθεια μπορεί να δώσει προς αυτήν την κατεύθυνση η ΕΕ. Χάνει, δηλαδή, τον διπλωματικό της ρόλο λόγω του τρόπου με τον οποίο διαχειρίζεται την κρίση. Και τον ρόλο αυτό αναλαμβάνει η Τουρκία.
Αντιπερισπασμός μέσω Λευκορωσίας και τρομοκρατία
Στρατιωτικοί κύκλοι εκτιμούν ότι η κίνηση της Μόσχας με τη Λευκορωσία, δηλαδή η κλιμάκωση της απειλής στον βορρά, είναι μέρος της νέας ρωσικής στρατηγικής μετά την επιστράτευση 300 χιλιάδων μαχητών. Πρόκειται για αντιπερισπασμό, που στέλνει το μήνυμα για δεύτερο μέτωπο, οπότε θα πρέπει να μετακινηθούν μονάδες προς τα βόρεια, πράγμα που διευκολύνει τις κινήσεις των Ρώσων όταν θα ενεργήσουν για να καταλάβουν τα εδάφη των τεσσάρων προσαρτηθεισών περιοχών του Ντονέτσκ, του Λουγκάνσκ, της Χερσώνας και της Ζαπορίζια. Πέραν, βεβαίως, της κατάληψης εδαφών, ο ρωσικός στρατός θα πρέπει να τα διατηρήσει και να τα διασφαλίσει. Επί του παρόντος το ερώτημα που εγείρεται είναι διπλό: Πρώτον, κατά πόσον ο Πούτιν θα κηρύξει πόλεμο κατά της Ουκρανίας ισχυριζόμενος ότι δέχεται επίθεση επί εδαφών που έχουν προσαρτηθεί στη ρωσική ομοσπονδία. Δεύτερον, κατά πόσον θα μετατρέψει την ειδική στρατιωτική επιχείρηση σε πόλεμο εναντίον της τρομοκρατίας. Σύμφωνα με το σημείωμα της ΕΕ, η επίθεση επί της γέφυρας που ενώνει την Κριμαία με τη Ρωσία εμφανίστηκε από τον Πρόεδρο Πούτιν ως τρομοκρατική επίθεση.
Εκτός από τη γέφυρα στην Κριμαία, ο Πούτιν προβάλλει κατάλογο με τρομοκρατικές, όπως τις χαρακτηρίζει, επιθέσεις του Κιέβου. Μεταξύ αυτών περιλαμβάνει και τις εξής:
- Δολοφονίες σε βάρος δημοσιογράφων και επιστημόνων στην Ουκρανία και στη Ρωσία.
- Επιθέσεις σε βάρος του Ντονμπάς.
- Πολλαπλές επιθέσεις σε βάρος του πυρηνικού σταθμού στο Κουρσκ.
- Απόπειρα καταστροφής τμήματος του αγωγού Turkish Stream.
Σύμφωνα με τον Πούτιν, η απάντηση στις τρομοκρατικές δράσεις των Ουκρανών ήταν η πυραυλική καταιγίδα επί στρατιωτικών, ενεργειακών και άλλων υποδομών, όπως τηλεπικοινωνίας.
Το μισό εισόδημα από φυσικό αέριο
Από τα στοιχεία του προϋπολογισμού της Ρωσικής Ομοσπονδίας δεν διαφαίνεται ότι το κόστος που προκαλούν οι ευρωπαϊκές και άλλες κυρώσεις είναι τέτοιο που να ανατρέπει τους σχεδιασμούς του Προέδρου Πούτιν. Στις 28 Σεπτεμβρίου είχε κατατεθεί ο προϋπολογισμός για το 2023 και ένα πρώτο πλάνο για τα έτη 2024 και 2025.
Ο ομοσπονδιακός προϋπολογισμός για το 2023 φτάνει τα 29 τρις ρούβλια (477 δις ευρώ), για το 2024 το ύψος του εκτιμάται να φτάσει στα 29,4 τρις ρούβλια (483 δις ευρώ) και το 2025 αναμένεται να ανέλθει στα 27,9 τρις ρούβλια (459 δις ευρώ).
Το προβλεπόμενο ομοσπονδιακό εισόδημα για το 2023 προβλέπεται να είναι 26,1 τρις ρούβλια (429 δις ευρώ), 27,2 τρις ρούβλια (447 δις ευρώ) το 2024 και 27,9 τρις ρούβλια (459 δις ευρώ) το 2025.
Επί τη βάσει των σημειωμάτων της Επιτροπής, το 50% του ρωσικού ομοσπονδιακού εισοδήματος προέρχεται από την εξαγωγή φυσικού αερίου ενώ, όπως τονίζεται, θεωρητικά το έλλειμμα είναι 2% επί του ΑΕΠ. Σε πραγματικούς αριθμούς φτάνει τα 3 τρις ρούβλια (48 δις ευρώ). Το έλλειμμα εκτιμάται ότι θα μειωθεί με δανεισμό και ότι θα πέσει στο 0,7% ώς το 2025. Όπως διευκρινίζεται στο σημείωμα της Επιτροπής, οι Ρώσοι κρύβουν τουλάχιστον το ένα τέταρτο των προγραμματισμένων δαπανών για τον επόμενο χρόνο λόγω των σχεδιασμών για τον πόλεμο στην Ουκρανία, ο οποίος θα κρατήσει χρονικά. Για το 2023, 6,5 τρις ρούβλια (104 δις ευρώ) χαρακτηρίζονται ως απόρρητες δαπάνες. Προφανώς, το ποσό αυτό θα διατεθεί για τον πόλεμο. Άλλωστε, σχετικά με το θέμα της άμυνας: Α) Εκτιμάται ότι οι δαπάνες θα αυξηθούν κατά 43% συγκριτικά με τους αρχικούς υπολογισμούς. Β) Το ποσοστό για θέματα ασφάλειας και νομοθετικής ενίσχυσης έφτασε το 10,1% επί του ΑΕΠ, ενώ το 2023 θα ανέλθει στο 15,2% (65,2 δις ευρώ). Εάν σε αυτόν τον αριθμό προστεθούν και οι απόρρητες δαπάνες των 104 δις ευρώ, το πόσο για την άμυνα και τα συναφή ζητήματα με τον πόλεμο ανέρχεται σε 169,2 δις ευρώ. Σημειώνεται ότι ο νέος προϋπολογισμός επιβαρύνεται από τις δαπάνες που αφορούν στις τέσσερεις προσαρτηθείσες περιοχές.
Το πλαφόν και η αποσύνδεση
Από την άλλη, η ΕΕ έχει αποφασίσει για το 8ο πακέτο κυρώσεων, αλλά οι επιπτώσεις από τον οικονομικό και ενεργειακό πόλεμο κτυπούν τα κράτη μέλη της ΕΕ με τον πληθωρισμό να καλπάζει, φτάνοντας περίπου 10% στην Ευρωζώνη. Η δε πτώση του θα είναι αποτέλεσμα της συρρίκνωσης της αγοράς ως απότοκο της αύξησης του επιτοκίου, που θα φέρει πίεση ύφεσης και, ως εκ τούτου, η μείωση του πληθωρισμού θα είναι αποτέλεσμα του γεγονότος ότι οι πολίτες θα γίνουν φτωχότεροι, καθότι θα μειωθεί η ζήτηση και το χρήμα στην αγορά. Συνεπώς, θα έχουμε πτώση των τιμών.
Το μεγάλο, βεβαίως, πρόβλημα που προκαλεί τον πληθωρισμό είναι η ενεργειακή κρίση ως αποτέλεσμα του πολέμου στην Ουκρανία και της αδυναμίας επαρκών εναλλακτικών επιλογών από πλευράς ΕΕ. Ούτε ο πόλεμος στην Ουκρανία ούτε η κρίση είναι παροδικές καταστάσεις. Στις Βρυξέλλες εκτιμούν ότι το σκηνικό αυτό θα κρατήσει ώς το 2026. Ο στόχος της ενεργειακής απεξάρτησης από τη Μόσχα - καθώς και από το φυσικό αέριο και το πετρέλαιο ώς το 2050 με ενδιάμεσο σταθμό το 2030 - δεν φαίνεται να είναι εφικτός. Ο Πούτιν δεν παίζει μόνο με τις τιμές του φυσικού αερίου, αλλά και με την αδυναμία της ΕΕ να δώσει λύσεις, όπως: 1) Η απεξάρτηση του φυσικού αερίου από τον ηλεκτρισμό με την επιβολή πλαφόν στις τιμές. 2) Η κήρυξη του φυσικού αερίου ως στρατηγικού αγαθού λόγω έκτακτης ανάγκης, δηλαδή του πολέμου, που απορρυθμίζει τους κανόνες της ελεύθερης αγοράς πλήττοντας και τα κράτη και τις επιχειρήσεις και τους πολίτες. Ο χειμώνας πλησιάζει και οι κυβερνήσεις των κρατών της ΕΕ δεν μπορούν να λάβουν απόφαση για διακοπή του ηλεκτρικού ρεύματος, φοβούμενες αναταραχές και διάρρηξη της κοινωνικής συνοχής, που θα συνοδευτεί με πολιτική, πέραν της οικονομικής, αστάθεια. Κάτι τέτοιο θα εμφανιστεί από τον Πούτιν ως δική του νίκη. Συνεπώς, εκείνο που θα συμβαίνει είναι η περικοπή του ρεύματος από τους ίδιους τους πολίτες για να περιορίσουν τις τιμές στους φουσκωμένους λογαριασμούς που θα κληθούν να πληρώσουν.
Στρατηγικό αγαθό
Η κήρυξη του φυσικού αερίου ως στρατηγικού αγαθού προϋποθέτει συμφωνία μεταξύ των ευρωπαϊκών κρατών και των ΗΠΑ για τη δημιουργία ενός ισχυρού μπλοκ, που θα αναγκάσει και την Κίνα και άλλες χώρες να προχωρήσουν σε μια συμφωνία επί τη βάσει κοινού οφέλους και συμφέροντος, αλλά και αντιμετώπισης νέων ρωσικών αντιδράσεων. Άρα χρειάζεται στρατηγική με μελέτες που αφορούν: 1) Στις ενεργειακές και άλλες σχέσεις της Ρωσίας με την ΕΕ, την Κίνα, την Ινδία, τις χώρες του ΟΠΕΚ και τις ΗΠΑ. 2) Στις σταδιακές εναλλακτικές ενεργειακές επιλογές της ΕΕ. 3) Στον τρόπο λειτουργίας της αγοράς και των χρηματιστηρίων και του ρόλου του κράτους ως παρεμβατικού θεσμού για τον έλεγχο των τιμών. Στόχος είναι η σταθερότητα στην πολιτική και οικονομική αστάθεια και απορρύθμιση της αγοράς που προκαλεί ο πόλεμος στην Ουκρανία. 4) Στην αντιμετώπιση των ρωσικών αντιδράσεων επί τη βάσει όμως στρατηγικού σχεδιασμού, που θα μετατρέπει το αρχικό κόστος σε σταδιακό όφελος.
Αναγνώριση μέσω αερίου
Εκείνο που προκύπτει από τις εξελίξεις είναι ο σημαντικός ρυθμιστικός ρόλος που αποκτά η Κίνα ως αποτέλεσμα της σύγκρουσης μεταξύ της Δύσης και της Μόσχας από τη μια και της αναθεωρητικής πολιτικής της Ρωσίας από την άλλη. Όσο, δε, δι ημάς, εάν υπήρχε ενεργειακή στρατηγική, τώρα θα είχαμε ήδη στείλει είτε μέσω του EastMed είτε με άλλους τρόπους προς την ΕΕ, γεγονός που θα μας αναβάθμιζε σε περιφερειακό επίπεδο και δη εντός της ΕΕ. Διότι η ενέργεια είναι συναφής με την πολιτική επιρροή, συν του ότι αυξάνεται η οικονομική και στρατιωτική αποτροπή έναντι της Τουρκίας λόγω δική μας κοινωνίας συμφερόντων με την ΕΕ. Αληθές είναι ότι το φυσικό αέριο συνδέθηκε από μερίδα του κομματικού κατεστημένου με τη λύση της διζωνικής δικοινοτικής ομοσπονδίας των δυο ισότιμων συνιστώντων κρατών, που οδήγησε στην τουρκική λογική των δύο κρατών με ισότιμη κυριαρχία. Δηλαδή τι λένε, εν ολίγοις, ακόμη και υποψήφιοι για την Προεδρία: Να δώσουμε φυσικό αέριο - να περάσουμε αγωγό προς Τουρκία - για να διχοτομήσουμε την Κύπρο. Από τις στήλες αυτές έχουμε αναλύσει εξαντλητικά την εναλλακτική στρατηγική επιλογή και πώς το φυσικό αέριο σχετίζεται με πυλώνες ασφάλειας και αποτροπής. Ας σταθούμε στο απλό. Στη βάση μιας εναλλακτικής πολιτικής: Τα δικαιώματά μας επί του φυσικού αερίου εντός της ΑΟΖ πηγάζουν από το υπό κατοχήν ενιαίο κράτος της Κυπριακής Δημοκρατίας, το οποίο η Τουρκία αρχικώς ήθελε να διαλύσει μέσω της ομοσπονδίας και τώρα που την κατοχύρωσε στις συνομιλίες και στο Κραν Μοντανά, μέσω των δυο κρατών. Συνεπώς, εάν η ηγεσία μας ήθελε να καταστήσει εργαλείο στρατηγικής λύσης και επιβίωσης στη βάση του αμοιβαίου οφέλους το φυσικό αέριο, θα έπρεπε να το θέσει στην εξής πολιτική και νομική πρακτική: Εάν οι Τουρκοκύπριοι και η Τουρκία θέλουν συμμετοχή στο φυσικό αέριο - όση δικαιούνται με βάση το Σύνταγμα του νόμιμου κράτους και του Διεθνούς Δικαίου - οφείλουν να αναγνωρίσουν την Κυπριακή Δημοκρατία. Και όχι όπως οι «σοφοί δάσκαλοι» του κομματικού κατεστημένου μάς λένε. Ότι, δηλαδή, θα πρέπει να δώσουμε το φυσικό αέριο για να αναγνωρίσουμε το ψευδοκράτος στο πλαίσιο μιας ομοσπονδίας συνομοσπονδιακού χαρακτήρα. Εν ολίγοις, να δεχθούμε τη διχοτόμηση. Θεός φυλάξοι.
*Δρ των Διεθνών Σχέσεων