 |
| (Φωτογραφία: Wikipedia) |
Shirin Akhter και C. Saratchand - peoplesdispatch.org / Παρουσίαση Freepen.gr
Αντίθετα, οι άμεσοι περιορισμοί που τέθηκαν στις ρωσικές εξαγωγές, κυρίως πρωτογενών εμπορευμάτων όπως το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο, έχουν αυξήσει τις παγκόσμιες τιμές τους. Είναι τόσο υψηλά που τα κέρδη από τις εξαγωγές της Ρωσίας έχουν αυξηθεί ακόμη και αν οι όγκοι ορισμένων εξαγωγών έχουν μειωθεί.
Η Ρωσία αντιπροσωπεύει σήμερα περίπου το 10% του παγκόσμιου πετρελαίου, παράγοντας περίπου 10 εκατομμύρια βαρέλια ημερησίως. Από αυτά, η Ρωσία εξάγει περίπου 7 εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα. Εάν οι εξαγωγές της μειωθούν, η προκύπτουσα αναντιστοιχία ζήτησης-προσφοράς θα αναγκάσει τους κερδοσκόπους (κυρίως διεθνή χρηματοοικονομικά) να υποβάλουν προσφορές για τις τιμές του πετρελαίου σε αστρονομικά επίπεδα. Κατά συνέπεια, το προτεινόμενο ανώτατο όριο τιμών, σύμφωνα με τις προθέσεις των ΗΠΑ και των συμμάχων τους, προορίζεται να λειτουργήσει με τη μείωση των κερδών από τις εξαγωγές πετρελαίου της Ρωσίας χωρίς να μειώσει το μέγεθός τους.
Ας εξετάσουμε λεπτομερώς το σχέδιο των ΗΠΑ και των «συμμάχων» τους. Πρώτον, το ανώτατο όριο των εξαγωγών πετρελαίου της Ρωσίας θα είναι σε επίπεδο που θα υπερβαίνει το κόστος παραγωγής του πετρελαίου αλλά κάτω από τις παγκόσμιες τιμές του πετρελαίου. Δεύτερον, το ανώτατο όριο προορίζεται να επιβληθεί κυρίως μέσω ελέγχων στην ασφάλιση ναυτιλίας που κυριαρχείται από εταιρείες που εδρεύουν στις ΗΠΑ ή τους συμμάχους τους. Θα ήταν με την ελπίδα πως εάν το ανώτατο όριο τιμών είναι επιτυχές, οι παγκόσμιες τιμές του πετρελαίου και οι όγκοι του πετρελαίου που διακινούνται θα παραμείνουν σχετικά σταθεροί, αλλά τα κέρδη της Ρωσίας από τις εξαγωγές πετρελαίου θα μειωθούν.
Εάν αυτή η πτώση είναι αρκετά μεγάλη, οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους μπορούν να περιμένουν από τη Ρωσία να αλλάξει την στάση της στη σύγκρουση με τρόπο που θεωρούν αποδεκτό. Ωστόσο, αυτές οι ελπίδες είναι απίθανο να πραγματοποιηθούν για διάφορους λόγους.
Οι ΗΠΑ δεν κατάφεραν να πείσουν τον ΟΠΕΚ να αυξήσει την παραγωγή πετρελαίου, εν μέρει λόγω των περιορισμών της παραγωγικής ικανότητας τα επόμενα χρόνια. Επιπλέον, οι ΗΠΑ δε διαθέτουν επί του παρόντος στρατηγικά μέσα (η «μονοπολική στιγμή» έχει παρέλθει) για να «πείσουν» τα μέλη του ΟΠΕΚ όπως η Σαουδική Αραβία να ενεργοποιήσουν την περιορισμένη εφεδρική ικανότητα παραγωγής πετρελαίου τους. Τώρα, οι εξαγωγές πετρελαίου του Ιράν αποτελούν μέρος του παγκόσμιου εμπορίου, αλλά εκτός του πλαισίου της λεγόμενης διεθνούς τάξης που βασίζεται σε κανόνες λόγω μονομερών κυρώσεων των ΗΠΑ. Η παραγωγή πετρελαίου της Βενεζουέλας περιορίζεται επίσης από χρόνια μονομερών κυρώσεων των ΗΠΑ. Και στις δύο χώρες, η αξιοσημείωτη αύξηση της παραγωγικής ικανότητας θα απαιτήσει χρόνια επενδύσεων. Επιπλέον, οι εξαγωγές πετρελαίου τους θα είναι ακριβότερες για τους ευρωπαίους αγοραστές από το ρωσικό πετρέλαιο λόγω του υψηλότερου κόστους μεταφοράς.
Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο οι ρωσικές εξαγωγές πετρελαίου είναι αναντικατάστατες στο παγκόσμιο εμπόριο για τα επόμενα χρόνια.
Ας εξετάσουμε επίσης τις πιθανές συνέπειες των προσπαθειών των ΗΠΑ και των συμμάχων τους να επιβάλουν ανώτατο όριο τιμών στις ρωσικές εξαγωγές πετρελαίου. Πρώτον, θα απαιτήσει ένα καρτέλ από τους περισσότερους πραγματικούς και δυνητικούς εισαγωγείς ρωσικού πετρελαίου. Η Κίνα και η Ινδία έχουν ουσιαστικά αποκλείσει τη συμμετοχή σε οποιαδήποτε τέτοια κίνηση, χρησιμοποιώντας διαφορετικούς ιδιωματισμούς για να διατυπώσουν το σκεπτικό τους. Η Κίνα είναι απίθανο να δεχτεί μια διαπραγμάτευση που αποδυναμώνει στρατηγικά τη Ρωσία (το πιθανό αποτέλεσμα εάν είναι αποτελεσματικό ένα ανώτατο όριο τιμών), καθώς αυτό θα ήταν επιζήμιο για την στρατηγική θέση της Κίνας έναντι των ΗΠΑ.
Εάν η Ινδία συμφωνήσει να συμμετάσχει στο καρτέλ, θα μπορούσαν να υπάρξουν τουλάχιστον δύο δυσμενείς συνέπειες ακόμη και αν το ανώτατο όριο τιμής είναι αποτελεσματικό. Πρώτον, θα μπορούσε να υπονομεύσει την αμυντική ικανότητα της Ινδίας, η οποία εξαρτάται δυσανάλογα από τις ρωσικές εισαγωγές. Δεύτερον, θα μπορούσε να ενισχύσει τη στρατηγική εγγύτητα μεταξύ Κίνας και Ρωσίας. Αυτή η εγγύτητα θα μπορούσε να γίνει ανταγωνιστική προς τα συμφέροντα της Ινδίας. Η στρατηγική εγγύτητα με τις ΗΠΑ μπορεί να μην την αντισταθμίσει στο μέλλον.
Δεύτερον, η Ρωσία θα μπορούσε να ανταποκριθεί στις προσπάθειες επιβολής ανώτατου ορίου τιμών με τη μερική παρακράτηση των εξαγωγών πετρελαίου της, οδηγώντας σε άνοδο των παγκόσμιων τιμών του πετρελαίου. Εάν οι τιμές του ρωσικού πετρελαίου είναι χαμηλότερες από τις τιμές της παγκόσμιας αγοράς αλλά πάνω από το προτεινόμενο ανώτατο όριο, ορισμένες χώρες θα θεωρούσαν ότι αξίζει τον κόπο να εισάγουν ρωσικό πετρέλαιο. Έχει υποστηριχθεί ότι η διακοπή της παραγωγής πετρελαίου μπορεί να απαιτεί επισκευές κατά την επανεκκίνηση της παραγωγής. Αυτά τα έξοδα μπορεί να αποτρέψουν τη Ρωσία από τον μερικό περιορισμό της παραγωγής πετρελαίου.
Ωστόσο, αυτό θα ίσχυε μόνο εάν η διαφορά μεταξύ των εσόδων της Ρωσίας από τις εξαγωγές πετρελαίου (όταν πωλούνται σε ενδιάμεση τιμή μεταξύ των παγκόσμιων και των ανώτατων τιμών) και του κόστους επανεκκίνησης των προσωρινά αχρησιμοποίητων πετρελαιοπηγών είναι χαμηλότερη από τα κέρδη από το πετρέλαιο που πωλείται στο ανώτατο όριο τιμής. Εάν οι παγκόσμιες τιμές του πετρελαίου αυξηθούν επαρκώς λόγω της μερικής διακοπής της παραγωγής πετρελαίου, θα άξιζε τον κόπο για τη Ρωσία να αρνηθεί να εξάγει πετρέλαιο στην ανώτατη τιμή.
Τρίτον, άλλες χώρες που εξάγουν πετρέλαιο ή συναφή εμπορεύματα θα κατανοήσουν δικαίως την επιτυχία του ανώτατου ορίου τιμών ως στρατηγική που μπορούν να χρησιμοποιήσουν οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους εναντίον τους εάν απομακρυνθούν από τη «διεθνή τάξη που βασίζεται σε κανόνες». Επομένως, είναι απίθανο να θέλουν να συνεργαστούν με την ιδέα του ανώτατου ορίου τιμών. Επιπλέον, εάν η Ρωσία εξάγει όλο της το πετρέλαιο στην ανώτατη τιμή, εφόσον είναι χαμηλότερη από τις παγκόσμιες τιμές του πετρελαίου, οποιαδήποτε προσαρμογή της προσφοράς πετρελαίου προς τη ζήτηση θα αφορά μόνο μη Ρώσους παραγωγούς πετρελαίου.
Η αυξημένη αστάθεια στα κέρδη των μη ρωσικών χωρών εξαγωγής πετρελαίου θα τις έκανε να μην θέλουν να συνεργαστούν με το προτεινόμενο ανώτατο όριο τιμών.
Τέταρτον, δεν είναι σαφές πώς οι ναυτιλιακές ασφαλιστικές εταιρείες με έδρα τις ΗΠΑ (και τους συμμάχους τους) μπορούν να παρακολουθούν την πραγματική τιμή στην οποία εξάγεται το ρωσικό πετρέλαιο. Ας υποθέσουμε ότι μια χώρα εισάγει λίπασμα και λάδι από τη Ρωσία. Η διαφορά μεταξύ της πραγματικής τιμής του ρωσικού πετρελαίου και της τιμής του ανώτατου ορίου θα μπορούσε να καταγραφεί στα έγγραφα ως μέρος της συναλλακτικής αξίας των εξαγωγών λιπασμάτων. Επιπλέον, ασφαλιστικές εταιρείες στη Ρωσία ή χώρες που εισάγουν λάδι από αυτήν μπορούν να παρέχουν ασφάλιση. Δεν θα πρέπει να είναι πολύ περίπλοκο, καθώς οι ασφαλιστικές εταιρείες ναυτιλίας στις ΗΠΑ ή τους συμμάχους τους παρέχουν κατά κύριο λόγο «τεχνογνωσία» και δεν αποτελούν την πηγή των ασφαλίστρων. Είναι επίσης δυνατό ότι οι έμποροι πετρελαίου θα μπορούσαν να «αναμειγνύουν» πετρέλαιο από ρωσικές και άλλες πηγές και να το χαρακτηρίζουν ως μη ρωσικό για να λειτουργούν εκτός του πλαισίου οποιουδήποτε ανώτατου ορίου τιμής. Επιπλέον, θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν μεταφορές πετρελαίου από πλοίο σε πλοίο από τη μέση του ωκεανού για να επισημάνουν το ρωσικό πετρέλαιο ως προέλευσης από άλλες τοποθεσίες, καθιστώντας το ανώτατο όριο τιμής ανεφάρμοστο για τέτοιο φορτίο.
Πέμπτον, δεν είναι στρατιωτικά εφικτό για τις ένοπλες δυνάμεις των ΗΠΑ να δεσμεύουν πλοία που μεταφέρουν ρωσικές εξαγωγές πετρελαίου, καθώς θα προκαλούσε μαζικά αντίποινα από τις ένοπλες δυνάμεις της Ρωσικής Ομοσπονδίας.
Έκτον, η Ρωσία θα μπορούσε να ανταποκριθεί στις προσπάθειες επιβολής ανώτατου ορίου τιμών στις εξαγωγές πετρελαίου της με πολλούς άλλους τρόπους εκτός από τη μείωση της παραγωγής. Για παράδειγμα, σε αντίθεση με τις αναφορές στα κυρίαρχα μέσα ενημέρωσης, η Ρωσία θα μπορούσε να κλιμακώσει στρατιωτικά στην Ουκρανία χωρίς να χρησιμοποιήσει πυρηνικά, χημικά ή βιολογικά όπλα. Η κυβέρνηση της Ρωσικής Ομοσπονδίας μπορεί να συμπεράνει ότι η αρνητική επίπτωση της στρατιωτικής ήττας της Ουκρανίας με τη χρήση συντριπτικής συμβατικής δύναμης είναι μικρότερη από ό,τι εάν επιτρέψει στον εαυτό της να δεσμευτεί από ένα ανώτατο όριο τιμών.
Η αντίσταση στις προσπάθειες επιβολής του ανώτατου ορίου τιμών με την εγκατάλειψη του σχετικού περιορισμού των ενόπλων δυνάμεών της θα οδηγούσε σε απότομη αύξηση των θυμάτων και των εισροών προσφύγων από την Ουκρανία στην Ευρώπη και τη Ρωσική Ομοσπονδία. Η τελευταία μπορεί να υπολογίσει ότι ένας γρήγορος τερματισμός της ένοπλης σύγκρουσης θα αλλάξει τους υπολογισμούς «κόστους-οφέλους» των ΗΠΑ και των συμμάχων τους, κάνοντας το προτεινόμενο ανώτατο όριο τιμής να χάσει τον λόγο ύπαρξής του.
Έβδομο, η Ρωσία είναι ο κορυφαίος εξαγωγέας πρωτογενών εμπορευμάτων. Θα μπορούσε να θεσπίσει επιλεκτικούς περιορισμούς εξαγωγών πρωτογενών εμπορευμάτων έναντι χωρών που επιδιώκουν να επιβάλουν το ανώτατο όριο τιμών. Εάν αυτοί οι περιορισμοί αφορούν δημητριακά, λιπάσματα κ.λπ., θα μπορούσε να επιδεινώσει σημαντικά την παγκόσμια επισιτιστική κρίση.
Έχουμε λοιπόν μεγάλη πιθανότητα ρωσικών αντιποίνων, μια απρόθυμη Ινδία και Κίνα, την αδυναμία αντικατάστασης του ρωσικού αργού και φυσικού αερίου και μονομερείς κυρώσεις που θα αυξήσουν αντί να μειώσουν τα κέρδη της Ρωσίας. Το προτεινόμενο ανώτατο όριο της τιμής του πετρελαίου δε φαίνεται να αξίζει τον κόπο για όσους το προτείνουν. Θα είναι πιθανότατα μια στρατηγική οπισθοδρόμηση για τις ΗΠΑ, που αντικατοπτρίζει κυρίως ένα θεμελιώδες χαρακτηριστικό της σύγχρονης διεθνούς πολιτικής οικονομίας - δεν είναι στρατηγικά δυνατό για τις ΗΠΑ να αντιμετωπίσουν επιτυχώς ταυτόχρονα την Κίνα και τη Ρωσία.
* Η Shirin Akhter είναι αναπληρώτρια καθηγήτρια στο Τμήμα Οικονομικών Επιστημών του Zakir Husain Delhi College, Πανεπιστήμιο του Δελχί.
Ο C. Saratchand είναι καθηγητής, Τμήμα Οικονομικών Επιστημών στο Κολλέγιο Satyawati, Πανεπιστήμιο του Δελχί.