Καθώς το πλέγμα ζωής του μέσου Ελληνα με τη ραγιάδικη νοοτροπία του, που δεν καθορίζει καμία συγκεκριμένη στάση εγκλωβίζεται στο στημένο Οργουελικό σκηνικό, με τον ανεγκεφαλισμό και την αποχαύνωση να επικρατούν, χάνεται η προοπτική θεώρησης των πραγμάτων, ο έλεγχος, η κριτική σκέψη και ο καθορισμός μιας ελεύθερης στάσης ζωής.
Κι όμως είναι ο ίδιος αβούλευτος και άβουλος Ελληνας, ο οποίος αρέσκεται να μιλάει περί ελευθερίας και ό,τι απορρέει από την ιδέα της ελευθερίας. Πρόκειται για ονειροπληξία και ενίοτε "ονείρωξη" περί ελευθερίας!
Αν ήταν δυνατόν όλοι οι άνθρωποι να καλλιεργηθούν κατά τον ίδιο τρόπο, όπως καλλιεργούνται οι αγροί, τότε τα αποτελέσματα θα ήταν διάφορα από εκείνα που συμβαίνουν με το σημερινό καθεστώς της παιδείας και της ελευθερίας. Αν οι άνθρωποι δεν χρησιμοποιούσαν την παιδεία για να γίνουν δυνατοί, αλλά για να εκτιμούν την αλήθεια, τότε θα κυριαρχούσε άλλης μορφής καθεστώς ελευθερίας και δεν θα ήταν μακριά οι άνθρωποι από τους σκοπούς που επιδιώκουν να πραγματοποιήσουν.
Η ιδέα της ελευθερίας που έχει υποστεί τόσο βαθιά μεταβολή, επηρεάζει τη θέση του πολιτισμού, δηλαδή των ανθρώπων, με κάποιο ασυνείδητο τρόπο, γιατί ενώ λείπει και δεν λειτουργεί, ο πολιτισμός στηρίζεται και λειτουργεί σαν να υπήρχε. Η ιδέα της ελευθερίας υποβάλλεται από το σχολείο, από το κοινωνικό περιβάλλον. Και είναι μια μορφή πλάνης για τον άνθρωπο να πιστεύει ότι είναι ελεύθερος, ενώ κάθε μέρα παγιδεύεται σε αντιελεύθερα βιώματα, που τον δεσμεύουν και τον εξαρτούν περισσότερο.
Η ελευθερία ακολουθεί την τύχη της ατομικότητας που πιεζόμενη από τις ανεξέλεγκτες δυνάμεις διαρκώς εξαφανίζεται, γιατί αναπτύσσεται η ομάδα, η ομαδική ενέργεια, η ομαδική πρωτοβουλία, η ομαδική ευθύνη. Σημειώνεται ότι η ιδέα της ομάδας και των λειτουργιών της είναι αποτέλεσμα εξέλιξης και πνευματικής προσαρμογής. Και ό,τι η έννοια της φειδούς, της λογικής λειτουργίας είναι συνδεδεμένη κατ' αναγκαίο λόγο με την οργάνωση και τη λειτουργία της ομάδας.
Ετσι, η ιδέα της ελευθερίας σαν εξάρτημα της ατομικότητας, ανήκει πλέον στο παρελθόν σαν περιεχόμενο της έννοιας της προσωπικής δύναμης, που ίσχυσε περισσότερο σε παλαιότερες εποχές. Και γι' αυτό μπορεί να χαρακτηριστεί σαν αντίληψη παρωχημένης εποχής.
Η προοπτική είναι ότι αργά μεν, αλλά με βεβαιότητα θα παύσει να επηρεάζει την ανθρώπινη υπόσταση, γιατί όλοι οι άνθρωποι που θα έχουν χάσει την ελευθερία τους,η απουσία της δεν θα γίνεται αισθητή. Θα έχουν σκλαβωθεί καθ' ομοιόμορφο τρόπο και δεν θα υπάρχει σημείο για να μπορούν να συγκρίνουν μια ελεύθερη κατάσταση από μια μη ελεύθερη. Κι αυτό συμβαίνει κατά κόρον στην ελληνική κοινωνία...
Η εξέλιξη αυτή μοιάζει με την εξαφάνιση των βιολογικών ειδών που οι συνθήκες δεν επιτρέπουν τη διατήρησή τους. Η εξαφάνιση ηθικών ιδεών δεν αποτελεί σπάνιο φαινόμενο, όταν οι συνθήκες μεταβάλλονται. Η εξαφάνιση της ιδέας της ελευθερίας δεν θα περιοριστεί βέβαια στις λίγες κοινωνικές κατηγορίες, αλλά θα εξαπλωθεί σ' όλο τον κοινωνικό ιστό και πολύ πιθανόν μόνο σε γεωγραφικά σημεία, που είναι καθυστερημένα πνευματικά.
Η υποχώρηση είναι καθολικό φαινόμενο. Ο μεγάλος αριθμός έπνιξε τη μονάδα και η σκηνή του ανθρώπινου βίου άλλαξε. Η άλλη έννοια που εξετάζεται αφηρημένα έξω από κάθε σχέση, η ελευθερία της συνείδησης, είναι φαινόμενο που δεν έχει σχέση με την ελευθερία που ασκείται στα διάφορα κοινωνικά περιβάλλοντα.
Αντίθετα προς ό,τι συμβεί με τον περιορισμό της ελευθερίας στις σχέσεις και στις αποφάσεις επάνω στα κοινωνικά πράγματα, η πνευματική εξέλιξη θα αναπτύξει την ελευθερία της ατομικής συνείδησης, γιατί όσο θα φωτίζεται η συνείδηση αυτή, τόσο και θα ανέρχεται και θα αποτελέσει στο μέλλον το βάθρο που θα είναι δυνατόν να οικοδομηθεί μια καινούργια κοινωνική περίοδος.