Οι φόβοι για το Brexit καταδιώκουν τις παγκόσμιες αγορές; Μόνο ως ένα σημείο. Από τη στιγμή που οι δημοσκοπήσεις γύρισαν υπέρ της εξόδου, ο δείκτης FTSE 100 έχει χάσει 370 μονάδες, ή 5,8%, όμως συνεχίζει να βρίσκεται αρκετά πάνω από τα χαμηλά του Φεβρουαρίου. Η λίρα έχει πέσει από το 1,45 σε 1,41 σε σχέση με το δολάριο, και από το 1,28 στο 1,26 σε σχέση με το ευρώ. Αυτές είναι αξιοσημείωτες κινήσεις, όμως δεν είναι αρκετά μεγάλες για να θεωρηθούν πανικός.
Την ίδια στιγμή, η πρωτοφανής κίνηση στις αγορές την Τρίτη – η στροφή των 10ετών γερμανικών ομολόγων σε αρνητικές αποδόσεις – επίσης αποδόθηκε στους φόβους για το Brexit και την πανευρωπαϊκή αναταραχή για την οικονομική ανάπτυξη που αυτό θα προκαλέσει.
Όμως και πάλι, θα πρέπει να είναι κανείς προσεκτικός. Οι γερμανικές αποδόσεις βρίσκονται σε πτώση από τη χρηματοπιστωτική κρίση του 2008. Η πορεία από το 1% ως το μηδέν ξεκίνησε πριν έναν χρόνο και (πέραν της χαμηλής ανάπτυξης και του χαμηλού πληθωρισμού στην ευρωζώνη) οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στο τεράστιο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, ή την αγορά ομολόγων ασχέτως τιμής.
Το Brexit, για να είμαστε δίκαιοι, μπορεί να έχει συμβάλει στην τελευταία πτώση των αποδόσεων των γερμανικών ομολόγων. Όμως ας μην υπερβάλουμε. Έναν μήνα πριν, όταν η νίκη του «remain» έδειχνε να έχει πιθανότητες 80%, οι επενδυτές φαίνονταν πρόθυμοι να λάβουν 0,2% για 10 χρόνια για να δανείσουν στη γερμανική κυβέρνηση, τώρα είναι πρόθυμοι να πληρώσουν 0,05% για αυτό το προνόμιο. Η γραμμή έχει περαστεί, όμως μιλάμε για μικρές μεταβολές στις τιμές.
Συνεπώς, εάν κάνει κανείς ένα βήμα πίσω από το ανύπαρκτο πανδαιμόνιο, είναι δυνατά δύο συμπεράσματα. Πρώτον, οι επενδυτές ανησυχούν ελαφρώς για το Brexit και θεωρούν πως οι βραχυπρόθεσμες οικονομικές συνέπειες είναι είτε δύσκολο να προβλεφθούν είτε παραφουσκωμένες. Εναλλακτικά, οι αγορές δεν πιστεύουν πως θα συμβεί.
Το πιο πιθανό εδώ είναι το δεύτερο. Γιατί; Θυμηθείτε το περσινό καλοκαίρι, όταν η επιβίωση της Ελλάδας στην ευρωζώνη βρισκόταν υπό πραγματική αμφισβήτηση. Οι τράπεζες της χώρας έκλεισαν και οι χρηματοπιστωτικές αγορές έχασαν τις αισθήσεις τους. Ωστόσο – σε χρηματοπιστωτικούς και οικονομικούς όρους - η Ελλάδα ήταν και παραμένει σπόρος. Το Brexit, και όχι Grexit, θα αντιπροσωπεύσει ένα πολύ μεγαλύτερο σοκ για το σχέδιο της ευρωζώνης και της ΕΕ.
Δεν προκαλεί έκπληξη που το πολιτικό και χρηματοπιστωτικό καθεστώς της Γερμανίας καλεί το Ηνωμένο Βασίλειο να παραμείνει. Θα προτιμούσε να αναβάλει την ημερομηνία που η ευρωζώνη θα υπογράψει για τις δημοσιονομικές μεταφορές – με τις πλούσιες χώρες να πληρώνουν για τα φτωχότερα μέλη – για να εξασφαλίσει τη μακροπρόθεσμη επιβίωση. Οι αλλαγές στις συνθήκες θα είναι απαραίτητες και οι απαιτήσεις για δημοψηφίσματα θα ενθαρρυνθούν από το παράδειγμα του Ηνωμένου Βασιλείου. Ενώ μία υπερψήφιση εξόδου από την ΕΕ μπορεί να είναι ανεκτή, δύο μπορούν να οδηγήσουν σε βαθύτερη αποσύνθεση, ιδιαίτερα εάν ο επόμενος που θα θελήσει να φύγει είναι μέλος της ευρωζώνης, όπως ας πούμε η Ολλανδία.
Έχουν οι αγορές υπολογίσει αυτού του είδους τους πολιτικούς κινδύνους; Σχεδόν σίγουρα όχι. Έχει υπάρξει μια μικρή διεύρυνση στα spreads μεταξύ της Γερμανίας και των λεγόμενων περιφερειακών μελών της ευρωζώνης, όπως η Ισπανία και η Πορτογαλία, όμως παραμένει έντονη η πίστη στη δυνατότητα της ΕΚΤ να κάνει «ό,τι χρειαστεί» για να συγκρατήσει τα πράγματα.
Πιθανώς, μακροπρόθεσμα, η έξοδος του Ηνωμένου Βασιλείου από την ΕΕ θα έχει μια τονωτική επίδραση στις προσπάθειες της ευρωζώνης να θεραπεύσει τις βαθιές οικονομικές τις ασθένειες. Αυτό είναι ένα πιθανό σενάριο από τη στιγμή που οι πολιτικοί της ευρωζώνης φαίνονται ικανοί για συλλογικές ενέργειες μόνο όταν βρίσκονται αντιμέτωποι με μια κρίση.
Αλλά μην περιμένετε από τις αγορές να δείξουν μια τέτοια ανάλαφρη εμπιστοσύνη εάν ξυπνήσεις με ένα αποτέλεσμα υπέρ της εξόδου στις 24 Ιουνίου. Εάν το Grexit φαινόταν τρομακτικό, το Brexit δημιουργεί μεγαλύτερη αβεβαιότητα. Οι κινήσεις στις αγορές της περασμένης εβδομάδες, υποψιάζεται κανείς, θα μοιάζουν με πάρτι με τσάι.