Παρόλο που η σεξουαλική κακοποίηση ως έγκλημα πολέμου είναι τόσο παλιό όσο και ο ίδιος ο πόλεμος, η «ευαίσθητη» φύση του, το κοινωνικό στίγμα που το συνοδεύει αλλά και η νοοτροπία των αφρικανικών κοινωνιών οδηγούν σε συγκάλυψη και ατιμωρησία. Ετσι τα βασανιστήρια εκατοντάδων χιλιάδων γυναικών δεν καταγράφονται, δεν συνυπολογίζονται στους απολογισμούς των θυμάτων των εμφυλίων πολέμων και δεν αναφέρονται στα βιβλία ιστορίας.
Η σεξουαλική κακοποίηση στο Κονγκό, θέατρο αιματηρών συγκρούσεων, είναι τόσο διαδεδομένη που έχει χαρακτηριστεί από τον ΟΗΕ ως «η πρωτεύουσα βιασμού του κόσμου» και «το χειρότερο μέρος για να ζει μια γυναίκα».
Ανατριχιαστική εμπειρία
Το 2004, στο τέλος του πολέμου ανάμεσα στις φατρίες, στρατιώτες επιτέθηκαν στο χωριό Σαμπούντα της 28χρονης Μουκουνίνουα, η οποία περιέγραψε την ανατριχιαστική εμπειρία της στο περιοδικό «Time». Αφού βασάνισαν και σκότωσαν τους άνδρες του χωριού, στη συνέχεια έγδυσαν εκείνη, 16 χρονών τότε, και τις υπόλοιπες γυναίκες, έχωσαν τα χέρια και τα πόδια τους στο χώμα και τις άφησαν στο δρόμο να βιάζονται από όποιον στρατιωτικό περνούσε, που χρησιμοποιούσαν ακόμα και ξύλα και τις κάννες των όπλων τους ως εργαλεία βιασμού. Κάθε φορά που μια γυναίκα λιποθυμούσε από τον πόνο, οι στρατιώτες την επανέφεραν ρίχνοντας της έναν κουβά νερό.
Οι συνέπειες των βιασμών διαρκούν μια ζωή. «Με μια σφαίρα πεθαίνεις. Ομως αν έχεις βιαστεί φαίνεσαι στην κοινότητα ως καταραμένη. Μετά τον βιασμό κανείς δεν θα σου μιλάει. Κανένας άντρας δεν θα σε κοιτάξει. Είναι ένας ζωντανός θάνατος», εξομολογήθηκε η Μουκουνίνουα. Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία του ΟΗΕ, 200.000 γυναίκες και παιδιά βιάσθηκαν στη διάρκεια των συγκρούσεων στο Κονγκό, όμως ο πραγματικός αριθμός είναι υψηλότερος.
«Ο βιασμός είναι από τα λιγότερο καταγεγραμμένα εγκλήματα πολέμου. Οι γυναίκες, εάν επιβιώσουν, σπάνια το εκμυστηρεύονται. Μαθαίνουμε μόνο για τα πιο βάναυσα περιστατικά ή όσα γίνονται σε κοινή θέα», ανέφερε ο Πάμπλο Καστίγιο Ντίαζ, ειδικός του ΟΗΕ για θέματα σεξουαλικής βίας σε εμπόλεμες ζώνες.
Εκτός από τις ανεπανόρθωτες, πολλές φορές, βλάβες που προκαλούν τα σεξουαλικά εγκλήματα στον οργανισμό των γυναικών και τη μετάδοση ασθενειών, όπως AIDS, οι ψυχολογικές συνέπειες είναι ανυπολόγιστες.
Το κοινωνικό στίγμα καταστρέφει οικογένειες και διαλύει τις κοινωνίες, ενώ οι ανεπιθύμητες εγκυμοσύνες οδηγούν στη γέννηση παιδιών που υπενθυμίζουν διαρκώς στις μητέρες τους τη χειρότερη στιγμή της ζωής τους. Μόνο στο ανατολικό Κονγκό περίπου 50.000 παιδιά γεννήθηκαν από βιασμό τις δύο τελευταίες δεκαετίες. Ζουν και τα ίδια με ένα κοινωνικό στίγμα και σε πολλές χώρες της Αφρικής και της Μέσης Ανατολής δεν μπορούν να βγάλουν ούτε αστυνομική ταυτότητα, με αποτέλεσμα να μην μπορούν να πάνε σχολείο ή να λάβουν βοήθεια από το κράτος.
Συγκλονιστική είναι η μαρτυρία της 27χρονης Μέρι από το Νότιο Σουδάν, όπου ο εθνοτικός πόλεμος έχει σκοτώσει 50.000 ανθρώπους. Στρατιώτες που πέρασαν την οικογένειά της για αντάρτες σκότωσαν τον άντρα και τους γιους της, ακινητοποίησαν την ίδια και την ανάγκασαν να παρακολουθεί τον βιασμό της 10χρονης κόρης της από τρεις άντρες.
Στη συνέχεια οι άντρες βίασαν ένας ένας την ίδια τη Μέρι, ενώ λίγες ώρες αργότερα η κόρη της πέθανε. Συντετριμμένη η γυναίκα κατέφυγε σε καταυλισμό του ΟΗΕ, αλλά καθώς ο εμφύλιος συνεχιζόταν, βίωσε ξανά τη φρίκη. Στρατιώτες μπήκαν μέσα στον καταυλισμό και βίαζαν οποιαδήποτε γυναίκα μπορούσαν να πιάσουν, είτε νεαρή είτε ηλικιωμένη. «Οι κανόνες ήταν απλοί: αν είστε ήσυχες την ώρα που σας βιάζουν, δεν θα σας χτυπήσουν. Αλλά αν αντισταθείτε, θα σας χτυπήσουν τόσο πολύ που θα χρησιμοποιήσουν και το όπλο τους μέσα σας».
Ο βιασμός διώχθηκε για πρώτη φορά ως έγκλημα κατά της ανθρωπότητας το 1998 από το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο για την Πρώην Γιουγκοσλαβία, μετά την ανακάλυψη των στρατοπέδων βιασμών που χρησιμοποιούσαν οι Σέρβοι στρατιώτες στον πόλεμο της Βοσνίας. Τότε καταδικάστηκαν και αξιωματούχοι της Ρουάντα για βιασμούς κατά τη γενοκτονία του 1994. Η εκτεταμένη τους κάλυψη από τα ΜΜΕ και η διεθνής κατακραυγή βοήθησαν ώστε να γίνει λιγότερο ταμπού το να μιλάει κανείς για τους βιασμούς σε καιρό πολέμου.
Προγράμματα
Διεθνή και τοπικά προγράμματα προσπαθούν να μετατρέψουν τα θύματα βιασμού σε επιζώντες βιασμού που θα μιλούν ανοιχτά για τις εμπειρίες τους με στόχο να βοηθήσουν κι άλλες γυναίκες, ενώ κέντρα αποκατάστασης προσφέρουν ψυχολογική υποστήριξη και εκπαίδευση στις γυναίκες αλλά και στους συζύγους τους που συχνά αισθάνονται «ευνουχισμένοι» και αντιδρούν και οι ίδιοι βίαια.
Κλινικές περιθάλπουν τα θύματα και προσπαθούν να επουλώσουν τις σωματικές πληγές τους. Η γυναικολόγος Νέεμα Ρουκούνγκου έχει χειρουργήσει πολλές γυναίκες στο νοσοκομείο για θύματα σεξουαλικής βίας του Μπουκάβου στο Κονγκό, όμως αυτό που την έχει συγκλονίσει είναι ο αυξανόμενος αριθμός βρεφών που φτάνουν τους τελευταίους μήνες. Πριν από μερικούς μήνες ένα κοριτσάκι μόλις τριών μηνών, το οποίο είχε απαχθεί από το σπίτι του και το επέστρεψαν την επόμενη μέρα κακοποιημένο σε βαθμό που παραλίγο να πεθάνει.
ΕΡΗ ΠΑΝΣΕΛΗΝΑ
ΕΘΝΟΣ