 |
| president.gov.ua |
Ο πόλεμος έχει κλιμακωθεί σε εφιάλτη για τον λαό της Ουκρανίας. Εκατοντάδες χιλιάδες στρατιώτες τους έχουν σκοτωθεί ή τραυματιστεί, οι υποδομές και το περιβάλλον έχουν καταστραφεί. Οι πιθανότητες της Ουκρανίας να επιτύχει οποιονδήποτε από τους προσδοκώμενους στόχους της απομακρύνονται και κάθε μέρα χάνονται και άλλα εδάφη.
Τεντ Σνάιντερ - responsiblestatecraft.org / Παρουσίαση Freepen.gr
Επιπλέον, πολλές από τις δυναμικές που οδήγησαν στην έναρξη και τη συνέχιση του πολέμου καθιστούν ιδιαίτερα δύσκολη την έξοδο από αυτόν.
Έχοντας θρέψει τον λαό της Ουκρανίας κατά τη διάρκεια του πολέμου με υποσχέσεις για μαξιμαλιστικά επιτεύγματα, θα είναι πολύ δύσκολο για τον Ουκρανό πρόεδρο Volodymyr Zelensky να διαπραγματευτεί ένα τέλος του πολέμου με λιγότερο από μαξιμαλιστική επιτυχία.
Έχοντας οδηγήσει την Ουκρανία μέσα στον πόλεμο, ο Zelensky μπορεί να μην είναι σε θέση να την οδηγήσει έξω από αυτόν. Για να ενθαρρύνει τόσο τους Ουκρανούς όσο και τους συμμάχους της Ουκρανίας, ο Ζελένσκι υποσχέθηκε όχι μόνο πως η Ουκρανία θα ανακτήσει εδάφη μέχρι τα προπολεμικά της σύνορα, αλλά και ότι θα ανακαταλάβει όλα τα εδάφη της μέχρι τα σύνορα του 2014, συμπεριλαμβανομένων του Ντονμπάς και της Κριμαίας. Το να διαπραγματευτεί τον τερματισμό του πολέμου χωρίς να ανακτήσει αυτά τα εδάφη, αλλά έχοντας χάσει ακόμη περισσότερα, θα ήταν δύσκολο για τον Ζελένσκι.
Ακόμα χειρότερα, θα ήταν δύσκολο για τον Ζελένσκι να επιχειρήσει να διαπραγματευτεί τον τερματισμό του πολέμου, αφού έχει αποφασίσει ότι η Ουκρανία δεν θα διαπραγματευτεί με τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν.
Και ακόμη και αν ο Ζελένσκι ανασυγκροτηθεί και ανακαλέσει την απαγόρευση των διαπραγματεύσεων και διατηρήσει το καλύτερο σενάριο για την Ουκρανία, θα αποθαρρυνθεί από τους ίδιους ακροδεξιούς εθνικιστές που τον έπεισαν να εγκαταλείψει την ειρηνευτική πλατφόρμα της προεκλογικής του εκστρατείας πριν από τον πόλεμο.
Ο Ζελένσκι νίκησε τον Πέτρο Ποροσένκο σε μια συντριπτική νίκη το 2019 κυρίως λόγω της υπόσχεσης να εφαρμόσει τη συμφωνία του Μινσκ και να αρχίσει να κινείται προς την ειρήνη με τη Ρωσία. Αλλά απωθήθηκε από αυτή την πλατφόρμα λόγω των αντιδράσεων στην Ουκρανία και της έλλειψης υποστήριξης από την πολιτική Δύση.
Οι υπερεθνικιστές ηγέτες αψήφησαν τον Ζελένσκι και προειδοποίησαν πως η κατάπαυση του πυρός και η εκπλήρωση των προεκλογικών του υποσχέσεων θα οδηγούσε σε διαδηλώσεις και ταραχές. Πιο σοβαρά, απείλησαν τη ζωή του. Ο Dmytro Yarosh, ιδρυτής της παραστρατιωτικής οργάνωσης fRight Sector απείλησε ότι, αν ο Zelensky εκπληρώσει την προεκλογική του υπόσχεση, «θα χάσει τη ζωή του. Θα κρεμαστεί σε κάποιο δέντρο στη λεωφόρο Khreshchatyk, αν προδώσει την Ουκρανία και εκείνους τους ανθρώπους που πέθαναν στην Επανάσταση και τον Πόλεμο. Και είναι πολύ σημαντικό να το καταλάβει αυτό».
Κατά τη διάρκεια μιας παρουσίασης που ανακοίνωσε τη δημιουργία μιας Εθνικής Πλατφόρμας για τη Συμφιλίωση και την Ενότητα από τον Ζελένσκι στις 12 Μαρτίου 2020, ο σύμβουλος του Ζελένσκι, Σεργκέι Σιβόχο, πετάχτηκε στο έδαφος από μια μεγάλη συμμορία του τάγματος Αζόφ.
Αν ο Ζελένσκι επέστρεφε στην προπολεμική του πλατφόρμα μετά το θάνατο και την καταστροφή του πολέμου, θα μπορούσε να αντιμετωπίσει την ίδια αντίσταση από τις ίδιες ομάδες που τώρα έχουν μεγεθυνθεί από αυτή την καταστροφή.
Ο Ζελένσκι θα μπορούσε να αντικατασταθεί από έναν πρόεδρο εν καιρώ ειρήνης με λιγότερες αποσκευές. Αλλά οι εκλογές απαγορεύονται από τον ουκρανικό νόμο κατά τη διάρκεια του στρατιωτικού νόμου, ο οποίος εξακολουθεί να ισχύει. Ο Ζελένσκι έχει αποκλείσει τη διεξαγωγή τους. Οι συνθήκες στο πεδίο της μάχης θα το καθιστούσαν δύσκολο, ενώ πολλοί Ουκρανοί έχουν ήδη εγκαταλείψει τη χώρα. Επιπλέον, μια δημοσκόπηση που διεξήχθη τον Φεβρουάριο του 2024 διαπίστωσε ότι το 49% των Ουκρανών είναι σίγουρα αντίθετο στις εκλογές αυτή την στιγμή και το 18% μάλλον αντίθετο, αν και η δημοσκόπηση πάσχει από το μεθοδολογικό πρόβλημα πως πιθανότατα αποκλείει όσους βρίσκονται στις ανατολικές περιοχές και όσους έχουν εγκαταλείψει την Ουκρανία.
Το συμπέρασμα είναι ότι: Ο Ζελένσκι δεν πάει πουθενά αυτή την στιγμή, αλλά θα δυσκολευτεί να διαπραγματευτεί τον τερματισμό του πολέμου χωρίς βοήθεια. Η βοήθεια αυτή θα μπορούσε να έρθει, ωστόσο, από τις ΗΠΑ και τους εταίρους τους στη Δύση. Αν και ο Ζελένσκι μπορεί να μην έχει την πολιτική δύναμη να ανατρέψει ρεαλιστικά τις μαξιμαλιστικές υποσχέσεις του ούτε να επιβιώσει από την υπερεθνικιστική τιμωρία, θα είχε περισσότερες πιθανότητες να το πουλήσει αν μπορούσε να πει ότι οι δυτικές δυνάμεις που υποσχέθηκαν να υποστηρίξουν την επιδίωξη αυτών των στόχων για όσο διάστημα χρειαστεί, τον πιέζουν να διαπραγματευτεί τον τερματισμό του πολέμου. Η ευθύνη θα μπορούσε να μεταφερθεί στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Αλλά θα αναλάβουν οι ΗΠΑ αυτή την ευθύνη; Ο πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν, από την αρχή, διατύπωσε τον πόλεμο στην Ουκρανία ως «τη μεγάλη μάχη για την ελευθερία: μια μάχη μεταξύ δημοκρατίας και απολυταρχίας». Οι ΗΠΑ επέμειναν στην υποστήριξη του πολέμου κατά της Ρωσίας για την υπεράσπιση «βασικών αρχών», μεταξύ των οποίων ότι κάθε χώρα έχει «το κυρίαρχο δικαίωμα να καθορίζει η ίδια με ποιον θα επιλέξει να συνδεθεί όσον αφορά τις συμμαχίες της, τις συνεργασίες της».
Μπορεί να εκληφθεί ως πλήγμα στην αξιοπιστία του Μπάιντεν, στην ηγεμονία των ΗΠΑ και στο ΝΑΤΟ η παραδοχή της αδυναμίας εκδίωξης της Ρωσίας από την Ουκρανία και η υπεράσπιση του δικαιώματος του ΝΑΤΟ να επεκταθεί και του δικαιώματος της Ουκρανίας να ενταχθεί.
Οι διαπραγματεύσεις για τον τερματισμό του πολέμου θα ήταν ένας επιθυμητός δρόμος για την έξοδο από την Ουκρανία. Οι διπλωματικές συνομιλίες είναι δυνατές, όπως αποδείχθηκε από τις σχεδόν επιτυχείς διαπραγματεύσεις στην Κωνσταντινούπολη τις πρώτες εβδομάδες του πολέμου. Η ύπαρξη του υπογεγραμμένου σχεδίου συνθήκης που παρήγαγαν αυτές οι συνομιλίες έχει επιβεβαιωθεί από ανεξάρτητες πηγές που το έχουν δει, όπως η Wall Street Journal, η Die Welt και οι Samuel Charap του RAND και Sergey Radchenko του Πανεπιστημίου John Hopkins.
Οι συνομιλίες αυτές «σχεδόν οριστικοποίησαν μια συμφωνία που θα τερμάτιζε τον πόλεμο», σύμφωνα με την ανάλυση του κειμένου της συνθήκης από τους Charap και Radchenko. «Το Κίεβο και η Μόσχα συμφώνησαν σε μεγάλο βαθμό στους όρους για τον τερματισμό του πολέμου», αναφέρει η Die Welt. «Μόνο μερικά σημεία παρέμειναν ανοιχτά».
Ο Oleksiy Arestovych, ο οποίος ήταν μέλος της ουκρανικής διαπραγματευτικής ομάδας στην Κωνσταντινούπολη, λέει ότι οι συνομιλίες στην Κωνσταντινούπολη ήταν επιτυχείς και θα μπορούσαν να έχουν λειτουργήσει. Λέει πως η συμφωνία της Κωνσταντινούπολης ήταν κατά 90% προετοιμασμένη. «Ανοίξαμε το μπουκάλι με τη σαμπάνια», δήλωσε.
Αλλά είναι η ίδια η επιτυχία των διπλωματικών συνομιλιών που καθιστά δύσκολες τις μελλοντικές διαπραγματεύσεις. Θα είναι πολύ δύσκολο για την Ουκρανία - και τις Ηνωμένες Πολιτείες - μετά από πάνω από δύο χρόνια πολέμου, θανάτου, καταστροφής, αναστάτωσης ζωών και απώλειας εδαφών να συμφωνήσουν σε όρους που είναι ουσιαστικά οι ίδιοι με τους όρους που είχαν κερδίσει πριν από τον πόλεμο.
Υπάρχει όμως ένας άλλος τρόπος που ξεπερνά πολλά από αυτά τα εμπόδια υπερβαίνοντάς τα. Οι διπλωματικές διαπραγματεύσεις θα μπορούσαν να είναι ευρύτερες από τις διαπραγματεύσεις μεταξύ της Ρωσίας και της Ουκρανίας.
Ενώ αρκετές πτυχές οποιασδήποτε διπλωματικής λύσης πρέπει να αντιμετωπίζουν ρωσο-ουκρανικά ζητήματα, όπως το έδαφος, τα ανώτατα όρια των ουκρανικών ενόπλων δυνάμεων και η προστασία των εθνικών μειονοτήτων και στις δύο χώρες, σημαντικά τμήματα θα μπορούσαν, αντίθετα, να αντιμετωπιστούν σε μια ευρύτερη παγκόσμια λύση. Ο Πούτιν πρότεινε πρόσφατα ότι οι μελλοντικές συνομιλίες θα περιλαμβάνουν, όχι μόνο μια ρύθμιση ασφαλείας Ουκρανίας-Ρωσίας, αλλά μια συνολική ευρωπαϊκή δομή ασφαλείας.
«Είμαστε ανοιχτοί σε διάλογο για την Ουκρανία», δήλωσε ο Πούτιν τον Μάιο, «αλλά οι διαπραγματεύσεις αυτές πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τα συμφέροντα όλων των χωρών που εμπλέκονται στη σύγκρουση, συμπεριλαμβανομένων των συμφερόντων της Ρωσίας. Πρέπει επίσης να περιλαμβάνουν μια ουσιαστική συζήτηση για την παγκόσμια σταθερότητα και τις εγγυήσεις ασφαλείας για τους αντιπάλους της Ρωσίας και, φυσικά, για την ίδια τη Ρωσία».
Αντ' αυτού, η επέκταση μιας εχθρικής προς τη Ρωσία στρατιωτικής συμμαχίας υπό την ηγεσία των ΗΠΑ φαίνεται να κινείται προς την κατεύθυνση να καταλάβει την Ευρώπη μέχρι το κατώφλι της Ρωσίας. Η επιμονή στην υπεράσπιση αυτής της αποκλειστικής δομής ασφαλείας συνέβαλε στον πόλεμο στην Ουκρανία. Η αντιμετώπισή της θα μπορούσε να προσφέρει μια πιο λειτουργική και διαρκή διέξοδο από αυτόν.
Αντί να οικοδομήσουμε ένα μεγαλύτερο ΝΑΤΟ που θα επεκτείνεται στα σύνορα της Ρωσίας και θα την αποκλείει και θα ανταγωνίζεται σε συγκρούσεις, η διπλωματική ενέργεια θα μπορούσε να πάει στην οικοδόμηση μιας νέας περιεκτικής ευρωπαϊκής δομής ασφάλειας που θα περιλαμβάνει τη Ρωσία σε συνεργασία.
Αυτή η νέα δομή θα μπορούσε να εξαλείψει την ανάγκη ένταξης της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ και την παραχώρηση του δικαιώματος ένταξης στο ΝΑΤΟ από την Ουκρανία και τις ΗΠΑ. Θα μπορούσε να εξαλείψει την ανάγκη για τις ΗΠΑ να δεσμευτούν σε διμερείς εγγυήσεις ασφαλείας, τις οποίες είναι απρόθυμες να υπογράψουν με την Ουκρανία, επειδή θα μπορούσαν να παρασύρουν τις ΗΠΑ σε πόλεμο με τη Ρωσία, εάν η Ρωσία επιτεθεί ξανά στην Ουκρανία. Θα μπορούσε, επιτέλους, να φέρει την ελπίδα της ειρήνης στην Ευρώπη και των καλύτερων σχέσεων στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού.
Τέτοιες παγκόσμιες συνομιλίες θα μπορούσαν να απαλλάξουν τον Ζελένσκι από την προσωπική του ευθύνη. Θα μπορούσαν να φέρουν επαρκή δύναμη για να υπερασπιστούν τις υπερεθνικιστικές αντιρρήσεις. Θα μπορούσαν να παρουσιαστούν με ειλικρίνεια ως νίκη των ΗΠΑ και όχι ως παράδοση «βασικών αρχών». Και θα μπορούσαν να αποφύγουν τον ανταγωνισμό και τη σύγκριση με τις προηγούμενες συνομιλίες στην Κωνσταντινούπολη, υπερβαίνοντάς τες.
Το πώς θα φτάσουμε εκεί είναι το δύσκολο μέρος. Αλλά ίσως υπάρχει ένας τρόπος που προσφέρεται για την έξοδο από τον πόλεμο στην Ουκρανία, ο οποίος παραδίδει σε κάθε μία από την Ουκρανία, τη Ρωσία, τις ΗΠΑ και την Ευρώπη αυτό που θέλει. Ίσως η διέξοδος να είναι η υπέρβαση των διαπραγματεύσεων για τον πόλεμο Ρωσίας-Ουκρανίας με συνομιλίες που περιλαμβάνουν αυτό το θέμα αλλά επεκτείνονται ώστε να συμπεριλάβουν μια παγκόσμια αρχιτεκτονική ασφάλειας χωρίς αποκλεισμούς.