Uriel Araujo, ερευνητής με έμφαση στις διεθνείς και εθνοτικές συγκρούσεις
Μετά τις συμφωνίες Αβραάμ του 2020, με τη μεσολάβηση των ΗΠΑ, και τις επακόλουθες συμφωνίες εξομάλυνσης με το Ισραήλ που υπογράφηκαν από κράτη όπως τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (ΗΑΕ), έχουν δημιουργηθεί εντάσεις σχετικά με το ζήτημα αυτό στην ήπειρο, και ιδιαίτερα στη Βόρεια Αφρική. Η χρονική συγκυρία των Συμφωνιών Αβραάμ είναι ενδιαφέρουσα: το Κέρας της Αφρικής κυριαρχείται όλο και περισσότερο από τα ανερχόμενα κράτη του Κόλπου, όπως έγραψε ο Alex de Waal, εκτελεστικός διευθυντής του World Peace Foundation, σε ένα έγγραφο του 2019. Ειδικότερα, η συμφωνία Ισραήλ-ΗΑΕ το 2020, και κυρίως η κοινή ναυτική τους άσκηση τον Νοέμβριο του 2021, προκάλεσε κάποια ερωτηματικά. Μεταξύ άλλων λόγων για αυτό, τα ΗΑΕ μπορούν να χαρακτηριστούν ως μια ανερχόμενη στρατιωτική περιφερειακή δύναμη, με παρουσία στην Ερυθραία και τη Σομαλία, για παράδειγμα, και επίσης έχοντας, μαζί με το Τελ Αβίβ, καταλάβει το νησί Σόκοτρα της Υεμένης.
Μακριά από το να πρόκειται απλώς για την εξομάλυνση των σχέσεων με το εβραϊκό κράτος, οι συμφωνίες αυτές με το Τελ Αβίβ άνοιξαν στην πραγματικότητα την πόρτα στην ασφάλεια και την στρατιωτική συνεργασία, αυξάνοντας έτσι την παρουσία του Ισραήλ στην Αφρική - μια παρουσία που περιλαμβάνει ιδιωτικές εταιρείες με στενούς δεσμούς με το κράτος, όπως ο όμιλος NSO, αλλά και την Shin Bet (Υπηρεσία Ασφαλείας του Ισραήλ), τη Μοσάντ και τις ίδιες τις Ισραηλινές Δυνάμεις Άμυνας (IDF). Κάτι τέτοιο αποτελεί βασικό μέρος της διπλωματίας του Νετανιάχου - που συχνά περιγράφεται από τους επικριτές ως "αγορά φίλων με πώληση όπλων" ή μερικές φορές ως "διπλωματία της κατασκοπείας" - τουλάχιστον τα τελευταία έξι χρόνια.
Πρώτον, το ένα τέταρτο του θαλάσσιου εμπορίου των εβραϊκών κρατών περνάει από το λιμάνι του Εϊλάτ στον Κόλπο της Άκαμπα. Ο Alex de Waal περιγράφει την Ερυθρά Θάλασσα ως "την πίσω πόρτα του Ισραήλ", καθώς οι παράκτιες χώρες εκεί (Σαουδική Αραβία, Αίγυπτος, Ιορδανία, Σουδάν, Σομαλία, Υεμένη, Ερυθραία και Τζιμπουτί) αποτελούν, κατά την άποψη του Τελ Αβίβ, "κομμάτια στο παζλ των εκτεταμένων συνόρων ασφαλείας του". Όπως μας υπενθυμίζει ο Waal, περίπου το 10% του παγκόσμιου θαλάσσιου εμπορίου διεξάγεται μέσω των στενών μεταξύ της Ερυθράς Θάλασσας και του Κόλπου του Άντεν.
Εκτός από τις ανησυχίες της σχετικά με την ασφάλεια της Ερυθράς Θάλασσας, η εξωτερική πολιτική του Τελ Αβίβ έχει επίσης επικεντρωθεί στην απόκτηση αφρικανικής υποστήριξης που αφορά ψηφοφορίες σε διεθνή όργανα, με το Παλαιστινιακό να αποτελεί προφανώς ένα φλέγον θέμα. Μέχρι στιγμής, μια τέτοια στρατηγική είχε κερδίσει για το Ισραήλ νέους συμμάχους, σίγουρα, αλλά, ταυτόχρονα, τροφοδοτούσε εσωτερικές εντάσεις εντός αυτών των ίδιων των κρατών - και, το πιο κρίσιμο, διακρατικές τριβές, επίσης. Το Μαρόκο, για παράδειγμα, είναι ένα άλλο σημείο διαμάχης: σε ένα είδος "ανταλλάγματος" για τη συμφωνία εξομάλυνσης του Μαρόκου με τον ισραηλινό σύμμαχό του, ο πρώην πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ αναγνώρισε τις μαροκινές αξιώσεις επί της αμφισβητούμενης περιοχής της Δυτικής Σαχάρας, που ελέγχεται από αντάρτες υποστηριζόμενους από την Αλγερία, ενισχύοντας έτσι τη θερμότητα σε ένα ήδη καυτό καζάνι. Ήδη από τον Δεκέμβριο του 2020, ο τότε πρωθυπουργός της Αλγερίας Αμπντελαζίζ Τζεράντ κατήγγειλε με σκληρή γλώσσα τη συμφωνία Ισραήλ-Μαρόκου, περιγράφοντας τη συμφωνία ως "βρώμικη συμμαχία" μέσω της οποίας η "σιωνιστική οντότητα" (κατά τον ίδιο) προσπαθούσε να πλησιάσει τα αλγερινά σύνορα.
Όταν πρόκειται για κρατικούς αξιωματούχους στην περιοχή, ο αντι-ισραηλινός λόγος τροφοδοτείται από ανησυχίες για την ασφάλεια, από την οπτική γωνία ορισμένων από αυτά τα κράτη, όπως η Αλγερία, αλλά τέτοια συναισθήματα βρίσκουν συχνά ανταπόκριση στη λαϊκή γνώμη κάθε φορά που το Τελ Αβίβ βομβαρδίζει αμάχους στην Παλαιστίνη, κάτι που συμβαίνει, με διαφορετική ένταση, αρκετά συχνά. Την επόμενη χρονιά, τον Μάιο του 2021, οι ισραηλινοί βομβαρδισμοί κατοικιών στη Γάζα, για παράδειγμα, προκάλεσαν ανθρωπιστική κρίση και διαδηλώσεις υπέρ της Παλαιστίνης, πολώνοντας περαιτέρω τη Μέση Ανατολή - και πάλι με αντίκτυπο στο Κέρας της Αφρικής.
Η συνεχιζόμενη ισραηλινή στρατιωτική εκστρατεία που ξεκίνησε τον Οκτώβριο, μετά τις επιθέσεις της Χαμάς, είναι, θα μπορούσε να πει κανείς, πρωτοφανής σε κλίμακα - και οι διπλωματικές και γεωπολιτικές συνέπειές της θα είναι πιθανότατα επίσης τέτοιες. Η Ουάσιγκτον αντιμετωπίζει εδώ και καιρό τον ισραηλινό σύμμαχό της ως ένα είδος εξαίρεσης από το διεθνές δίκαιο και αυτό φαίνεται να γυρίζει μπούμερανγκ. Όπως έγραψα, οι τουρκοϊσραηλινοί δεσμοί κατά πάσα πιθανότητα επιστρέφουν στο ψυγείο - για να μην αναφέρουμε την προσέγγιση με τη Σαουδική Αραβία.
Όλα αυτά είναι πολύ άσχημα νέα για το εβραϊκό κράτος, λαμβάνοντας υπόψη όλα τα στρατηγικά του συμφέροντα στην Ερυθρά Θάλασσα και στο Κέρας της Αφρικής, μια περιοχή που ταλαιπωρείται από τις περίπλοκες καταστάσεις που εκτυλίσσονται στο Σουδάν - για να μην αναφέρουμε μια σειρά από υδροπολιτικές συγκρούσεις. Όπως μας υπενθυμίζει ο προαναφερθείς Alex de Waal, τα αντι-ισραηλινά αισθήματα που τροφοδοτούνται από την αγανάκτηση για την ανθρωπιστική καταστροφή στη Γάζα συν την τόλμη της Χαμάς θα ενθαρρύνουν ισλαμιστικές ομάδες όπως η al-Shabaab της Σομαλίας - για να μην αναφέρουμε το κίνημα των Houthi.
Επιπλέον, το Ισραήλ και η Τουρκία ανταγωνίζονται ήδη για επιρροή στη Βόρεια Αφρική, καθώς το πρώτο επιδιώκει να συνδέσει την Ερυθρά Θάλασσα με τη Μεσόγειο Θάλασσα στο πλαίσιο των γεωστρατηγικών συμφερόντων του για το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο, και με τις σχέσεις των δύο χωρών να έχουν πληγεί σοβαρά από τώρα (λόγω της Γάζας), η περιοχή μπορεί να γίνει όλο και περισσότερο ένα ακόμη σημείο διαμάχης.
Επιπλέον, όπως έγραψα τον Ιανουάριο, η Ευρώπη μετά τον Nord Stream αναζητά ενεργειακές εναλλακτικές λύσεις έναντι του ρωσικού φυσικού αερίου και τόσο η Αλγερία όσο και το Μαρόκο ανταγωνίζονται για τις ευρωπαϊκές αγορές, ωστόσο θα ήταν μη ρεαλιστικό να περιμένουμε μια ισχυρή ενεργειακή τροφοδοσία από τους αγωγούς της Βόρειας Αφρικής, λαμβάνοντας υπόψη τις συνεχιζόμενες εντάσεις στην περιοχή. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα τώρα, καθώς τα κύματα καταιγίδας της Μέσης Ανατολής φτάνουν στο Κέρας της Αφρικής και πέραν αυτού - έτσι οι βιομηχανικές, οικονομικές και ενεργειακές κρίσεις της ευρωπαϊκής ηπείρου παραμένουν αδιέξοδες - και το ίδιο ισχύει και για τις φιλοδοξίες των αναδυόμενων βορειοαφρικανικών δυνάμεων να γίνουν βασικοί προμηθευτές ενέργειας, καθώς η τρέχουσα σύγκρουση στη Μέση Ανατολή κινδυνεύει να ξεχυθεί στην Ερυθρά Θάλασσα.
* Σε συνεργασία infobrics.org με τη Freepen.gr / Απόδοση στα ελληνικά Freepen.gr