Επιγραμματικά οι διάφοροι βασικοί
δείκτες της οικονομίας μας που τεκμηριώνουν ότι, δυστυχώς η προηγούμενη
κυβερνητική περίοδος ήταν καταστροφική – τόσο για τους Έλληνες, όσο και
για την Ελλάδα. Εν τούτοις, η χειραγώγηση των Πολιτών μέσω των ΜΜΕ των
λιστών Πέτσα κοκ. (πρόσφατα δόθηκαν ακόμη 9 εκ. € σε κάποια κανάλια για
την πανδημία!) ήταν αριστοτεχνική εκ μέρους της ΝΔ – καλύτερη ακόμη και
από του Γκέμπελς, με αποτέλεσμα να μη γίνουν γνωστά τα θλιβερά της
αποτελέσματα, στην κοινή γνώμη. Μεγάλη ευθύνη όμως έχει και το κόμμα της
αξιωματικής αντιπολίτευσης που ήταν σε σημαντικό βαθμό απών – οπότε δεν
εκπλήρωσε την υποχρέωση του να ελέγχει κοινοβουλευτικά την κυβέρνηση
και να ενημερώνει τους Πολίτες.
Από: analyst.gr - Βασίλης Βιλιάρδος
Ανάλυση
Εισαγωγικά, στη μονοκαλλιέργεια του τουρισμού που αποτελεί τη βασικότερη πηγή εσόδων της χώρας μας, χωρίς να έχει συνδεθεί καθόλου με την εγχώρια παραγωγή, τα πράγματα δεν είναι καθόλου ρόδινα από πλευράς τζίρου – δεν είναι απολύτως τίποτα εξασφαλισμένο, ενώ οι περισσότεροι δεν τολμούν να μιλήσουν από τώρα για τα αποτελέσματα στο ταμείο τους (τα κέρδη μετρούν και όχι ο τζίρος), στα τέλη του χρόνου.
Στην παραγωγή και στις επενδύσεις, πολύ περισσότερο στις επενδύσεις που έχουν στόχο τον εκσυγχρονισμό και την ανταγωνιστικότητα, είναι ακόμη χειρότερα τα πράγματα – παρά τις προεκλογικές θριαμβολογίες της κυβέρνησης.
Ο φόβος τώρα για τα νέα δανεικά των τραπεζών, αυξάνεται και τρομάζει – έως ότου πάρει τις τελικές αποφάσεις της η ΕΚΤ. Η επιστροφή του συμφώνου σταθερότητας δε που προετοιμάζει η Κομισιόν, ειδικά για εκείνα τα κράτη που έχουν μεγάλα χρέη, με πρωταθλήτρια την Ελλάδα, είναι πιθανόν να εξελιχθεί σε εφιάλτη – ακόμη και αν εξασφαλισθεί η επενδυτική μας βαθμίδα ή δεν επιδεινωθεί η αμερικανική τραπεζική κρίση.
Τέλος, όσον αφορά τα ελληνικά νοικοκυριά, η κατακόρυφη πτώση της αγοραστικής αξίας των εισοδημάτων τους, 6,7% το 2022 κατά την Κομισιόν ή 7,4% κατά τον ΟΟΣΑ, συν τον πληθωρισμό του 2023, είναι τρομακτική – κυρίως (α) για τους δανειολήπτες που υποχρεώνονται σε αυξημένες δόσεις και τόκους, (β) για τα 4 εκ. Έλληνες που χρωστούν στην εφορία και (γ) για τους υπόλοιπους στα ασφαλιστικά ταμεία. Όσον αφορά τώρα τους δείκτες του παρελθόντος (2019/2022), τα παρακάτω:
ΑΕΠ
Το ΑΕΠ (σε σταθερές τιμές του 2015) ήταν 183,8 δις € το 2019 – ενώ διαμορφώθηκε στα 193,1 δις € το 2022. Η μεταβολή αυτή ισοδυναμεί με μία αύξηση του κατά 4,5% στα τρία χρόνια μαζί – οπότε κατά 1,5% ετήσια, όταν το 2019 ήταν στο 1,9%, παρά την τότε επιβράδυνση του στα δύο τελευταία τρίμηνα.
Η σύγκριση με τους μέσους όρους ανάπτυξης της ΕΕ είναι ανόητοι – αφού στην Ελλάδα προηγήθηκε η σωρευτική μείωση του ΑΕΠ κατά 25%, ενώ οι χώρες της ΕΕ είχαν ανάπτυξη.
Εδώ θα μπορούσε κανείς να επικαλεσθεί την πανδημία, την ενεργειακή κρίση ή ότι άλλο για την πτώση του ρυθμού ανάπτυξης στο 1,5% ετήσια – κάτι που όμως δεν θα ήταν σωστό, αφού η οικονομία μας στηρίχθηκε με 50 δις € δανεικά, έχοντας παρ’ όλα αυτά επιτύχει τα παραπάνω πενιχρά αποτελέσματα.
Με απλά λόγια, σπαταλήθηκαν 50 δις € με δανεικά, για να επιτευχθεί ένα επί πλέον ΑΕΠ 9,3 δις € – οπότε το κάθε ένα € απέφερε λιγότερο από 0,20 €. Ποιος αλήθεια θα δαπανούσε στην επιχείρηση του 100 € με δανεικά, για να αυξήσει το τζίρο του λιγότερο από 20 €, με επί πλέον ζημίες;
Εκτός αυτού, οι κρίσεις είναι πάντοτε ευκαιρίες – όπως (1) η πανδημία εάν δεν είχαν επιβληθεί lockdowns (επειδή α) διευκόλυνε το δανεισμό μας, β) επέτρεψε τη στήριξη κρατικών επιχειρήσεων, γ) εφαρμόσθηκε η ρήτρα διαφυγής αντί του συμφώνου σταθερότητας, δ) δρομολογήθηκε το ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας και ε) επετράπη στις ελληνικές τράπεζες να τοποθετούν ως εγγύηση στην ΕΚΤ τα κρατικά ομόλογα, παρά το ότι δεν έχουμε επενδυτική βαθμίδα ), (2) η ενεργειακή κρίση εάν δεν είχαμε κλείσει τους λιγνίτες ενώ η εξάρτηση της Ελλάδας από το φυσικό αέριο δεν είναι μεγάλη, (3) ο πληθωρισμός που αυξάνει το ΑΕΠ και τα έσοδα του δημοσίου, ενώ μειώνει τη σχέση χρέος/ΑΕΠ, (4) η άνοδος των επιτοκίων επειδή έχουμε σταθερά κοκ.
Ανεργία
Η συνολική απασχόληση, σύμφωνα με το γραφείο προϋπολογισμού της Βουλής, από 3,9 εκ. εργαζομένους το 2019 αυξήθηκε στα 4,1 εκ. το 2022 – οπότε κατά 6%. Στην ίδια χρονική περίοδο, το ποσοστό ανεργίας μειώθηκε από 17,3% στο 12,4% – οπότε βελτιώθηκε, αν και παραμένουμε πρωταθλητές Ευρώπης μαζί με την Ισπανία στην ανεργία των νέων και γενικότερα στην ανεργία, μετά την Ισπανία.
Όμως, ο μέσος μισθός στην Ελλάδα ήταν το 2021 στις 15.800 € ετήσια, όταν ο μέσος στην ΕΕ ήταν 33.500 € – οπότε στην ουσία εργάζονται δύο Έλληνες, με το μισθό ενός μέσου Ευρωπαίου. Επί πλέον, το 55% των προσλήψεων είναι μερικής απασχόλησης, με 300 € και 400 € – ενώ οι νέοι στον τουρισμό εργάζονται σε συνθήκες γαλέρας.
Κατά συνέπεια, η συγκριτική ανεργία στη χώρα μας είναι πλασματική – ενώ, εκτός αυτού, πρόκειται για τα επίσημα στατιστικά της ΕΛΣΤΑΤ. Ειδικότερα, εάν ληφθούν υπ’ όψιν τα στοιχεία της ΔΥΠΑ (πρώην ΟΑΕΕ), ο αριθμός των ανέργων διπλασιάζεται σε πάνω από 1 εκ. Έλληνες – πλησιάζοντας το 24%.
Την ίδια στιγμή, το κατά κεφαλήν εισόδημα των Ελλήνων, σε όρους αγοραστικής αξίας είναι τρίτο από το τέλος στην ΕΕ – ενώ έχουν φύγει περί τους 700.000 Έλληνες στο εξωτερικό, μειώνοντας έτσι την ανεργία.
Ενεργειακή φτώχεια
Τρίτη από την αρχή είναι η Ελλάδα, όσον αφορά την ενεργειακή φτώχεια, ξεπερνώντας μόνο τη Βουλγαρία και τη Λιθουανία – ενώ ανακηρύχθηκε πρωταθλήτρια από το ΔΝΤ στις αυξήσεις των τιμών του ηλεκτρικού ρεύματος το πρώτο εξάμηνο του 2022, με 120% στα εμπορικά ακίνητα και 80% στις κατοικίες.
Πληθωρισμός
Ο γενικός δείκτης τιμών καταναλωτή από 102,2 το Δεκέμβριο του 2019, εκτοξεύθηκε στα 112,5 το Δεκέμβριο του 2022 – οπότε αυξήθηκε κατά 10,1%. Με κριτήριο αυτήν την άνοδο των τιμών, οι Πολίτες έχασαν αντίστοιχα εισοδήματα και καταθέσεις σε όρους αγοραστικής αξίας – ενώ πλήρωσαν παραπάνω φόρους, αφού οι φορολογικοί συντελεστές δεν μειώθηκαν ανάλογα με την άνοδο των τιμών όπως, για παράδειγμα, ο ΦΠΑ που σε άλλα κράτη μηδενίσθηκε για ορισμένα βασικά αγαθά.
Στα τρόφιμα, ο δείκτης αυξήθηκε από 110,47 τον Απρίλιο του 2022 στο 123,05 τον Απρίλιο του 2023, – δηλαδή κατά 13% περίπου από 10,5% πριν, οπότε συνεχίζεται η ανοδική πορεία του ρυθμού αύξησης του.
Στην ίδια χρονική περίοδο, οι αποδόσεις των δεκαετών ομολόγων, αυξήθηκαν από 1,4% στο 4,1%, αν και τα spreads μειώθηκαν – ενώ επίσης μεγάλη αύξηση είχαν τα επιτόκια των εντόκων γραμματίων του δημοσίου.
Ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών
Το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών, από έλλειμμα 1,5% του ΑΕΠ το 2019, πλησίασε το 11% το 2022 – ενώ το εμπορικό μας έλλειμμα, από 21,7 δις € το 2019 ή 11,8% του πραγματικού ΑΕΠ, εκτοξεύθηκε στα 38,3 δις το 2022 ή στο 19,8% του ΑΕΠ.
Πρωτογενές αποτέλεσμα προϋπολογισμού
Όσον αφορά το πρωτογενές αποτέλεσμα του προϋπολογισμού, από 3,9% του ΑΕΠ πλεόνασμα το 2019 έκλεισε με πλεόνασμα 0,1% το 2022, με τη βοήθεια των αυξημένων εσόδων λόγω του πληθωρισμού – με έλλειμμα όμως ενδιάμεσα 7% το 2020 και 5% το 2021. Το πρωτογενές πλεόνασμα βέβαια του 2019 επιτεύχθηκε με φόρους – επίσης όμως το οριακό πλεόνασμα του 2022, επειδή ο πληθωρισμός είναι φόρος και μάλιστα από τους χειρότερους (αφού είναι οριζόντιος, επιβαρύνοντας εξίσου πλούσιους και φτωχούς).
Δημοσιονομικό αποτέλεσμα προϋπολογισμού
Το δημοσιονομικό αποτέλεσμα, από πλεόνασμα 0,9% του ΑΕΠ το 2019, έκλεισε με έλλειμμα 2,3% το 2022 ή κατά 4,7 δις – όπου όμως ενδιάμεσα είχαμε έλλειμμα 9,7% το 2020 και 7,3% το 2021.
Δημόσιο χρέος
(α) Στην ίδια χρονική περίοδο, το δημόσιο χρέος του Κεντρικού Κράτους, παρά το ξεπούλημα, αυξήθηκε από 356 δις € το 2019 ή στο 194,5% του ΑΕΠ, στα 400 δις € το 2022 ή στο 207% του πραγματικού ΑΕΠ (στο 192% του ονομαστικού ΑΕΠ των 208 δις € με τον πληθωρισμό) – ή κατά 44 δις € (πραγματικό ΑΕΠ 194 δις € – Ονομαστικό 208 δις €).
(β) Το δημόσιο χρέος της Γενικής Κυβέρνησης αυξήθηκε από 331 δις το 2019 στα 356 δις το 2022 κατά 25 δις € – ή από 180,6% του ΑΕΠ το 2019 στα 181,9% του πραγματικού ΑΕΠ το 2022. Σε όρους ονομαστικού ΑΕΠ, μειώθηκε στο 171,5% το 2022 ή μόλις κατά 9,1 μονάδες σε σχέση με το 2019. Πώς ισχυρίζεται η κυβέρνηση ότι μειώθηκε κατά 40 ή 50 μονάδες; Η διαφορά πάντως μεταξύ του χρέους της Γενικής Κυβέρνησης και του κεντρικού κράτους είναι ύποπτη – δίνοντας την εντύπωση νέων «Greek Statistics».
(γ) Ο ΟΔΔΗΧ είχε δανεισθεί στις 31.12.22 από την ΤτΕ με συμφωνίες επαναγοράς (repos) διαθέσιμα των φορέων της Γενικής κυβέρνησης ύψους 46,7 δις € – ποσόν που δεν προσμετράται στο δημόσιο χρέος. Το 2019 το ποσόν αυτό ήταν 25 δις € – οπότε πρόκειται για έναν επί πλέον δανεισμό 21,7 δις €.
Αφού η κυβέρνηση τώρα έχει δανεισθεί και δαπανήσει όλα τα διαθέσιμα των φορέων, δεν υπάρχει μαξιλάρι για την αντιμετώπιση έκτακτων δαπανών – ενώ πρόκειται για κρυφό χρέος, μαζί με τις εκκρεμείς επιστροφές φόρων (658 εκ.), τις απλήρωτες ληξιπρόθεσμες υποχρεώσεις (1.710 εκ. – 2.502 στις 31.3), τις ετεροχρονισμένες πληρωμές δαπανών (1.383 εκ.), τις εκκρεμείς καταπτώσεις εγγυήσεων (1.300 εκ.) κοκ.
Στο δημόσιο χρέος δεν συμπεριλάβαμε τις κρατικές εγγυήσεις, αν και θα έπρεπε – οι οποίες ήταν κάτω από 10 δις € το 2019, ενώ το 2022 ήταν περί τα 30 δις €. Οι παρακάτω δηλώσεις πάντως είναι πολύ σοβαρές:
Ρυθμός ανάπτυξης, Γιαννίτσης: «Για να ξαναπιάσουμε το ΑΕΠ του 2019, ξοδέψαμε 55 δις €, δηλαδή το 33% του ΑΕΠ μίας χρονιάς. Εκτός αυτού, η οικονομική μεγέθυνση συνδέεται με ένα ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών, το έλλειμμα του οποίου αυξήθηκε κατά 60%. Δεν είναι δυνατόν να μετατρέπουμε αυτήν την τραγική κατάσταση σε υμνολόγιο».
Κρατικές εγγυήσεις, Προβόπουλος: «Η κυβέρνηση επιμένει να εξαιρεί τις εγγυήσεις του δημοσίου από το χρέος – ενώ ανέρχονται κάπου στο 10% του ΑΕΠ (στο 15% τελικά). Ως εκ τούτου, ο λόγος χρέους/ΑΕΠ, ακόμη και αν αφαιρέσει κανείς τα περιβόητα διαθέσιμα, θα
Ιδιωτικό χρέος
Το ιδιωτικό χρέος, αυξήθηκε κατά 40 δις € – στα 406 δις € τον Ιούνιο του 2022, εκ των οποίων τα 258 δις € περίπου ληξιπρόθεσμο (κόκκινο). Και τα δύο μαζί, δημόσιο και ιδιωτικό, πάνω από τα 810 δις € – ενώ το εξωτερικό μας χρέος, από περίπου 410 δις € το 2019 ή στο 224% του ΑΕΠ στα 546,7 δις € ή στο 283% του πραγματικού ΑΕΠ (263% του πληθωριστικού) το 2022.
Καταθέσεις
Όσον αφορά την αύξηση των καταθέσεων, κανένας δεν γνωρίζει από πού προέρχεται – ενώ θα μπορούσε να οφείλεται στην πώληση ακινήτων, στις επιστρεπτέες που δεν επιστράφηκαν, στις καταθέσεις χρημάτων που διατηρούσαν οι Έλληνες στα σπίτια τους, σε τραπεζικά δάνεια που μετατρέπονται σε καταθέσεις κοκ. Εκτός αυτού, η αύξηση των καταθέσεων δεν είναι θετική – επειδή σημαίνει πως δεν επενδύουν οι Πολίτες. Σε κάθε περίπτωση, είναι οξύμωρο να μειώνεται το διαθέσιμο εισόδημα των Πολιτών και να αυξάνονται οι καταθέσεις τους.
Εξαγωγές
Παρά τα όσα ακούγονται τώρα για τις εξαγωγές από την κυβέρνηση, οι εξαγωγές αγαθών και υπηρεσιών (μαζί με τον τουρισμό) σε σταθερές τιμές του 2015, ήταν της τάξης των 70 δις € το 2019 – ενώ αυξήθηκαν μόλις στα 71,6 δις € το 2022. Αντίθετα, οι εισαγωγές αγαθών και υπηρεσιών, από 71,3 δις το 2019, εκτινάχθηκαν στα 85,8 δις € το 2022 – γεγονός που σημαίνει πως η ανταγωνιστικότητα της Ελλάδας γκρεμίσθηκε.
Άμεσες ξένες επενδύσεις
Αναφορικά με τις άμεσες ξένες επενδύσεις, όπου επίσης θριαμβολογεί η κυβέρνηση, σύμφωνα με την πρόσφατη έκθεση της Τράπεζας της Ελλάδος (ΤτΕ) τα εξής: «Οι επενδύσεις με σκοπό τη δημιουργία νέων άμεσων παραγωγικών επιχειρήσεων η νέων εγκαταστάσεων στην Ελλάδα, παραμένουν σε πολύ χαμηλό επίπεδο, σε όρους αξίας – ενώ ο αριθμός των νέων έργων που αναγγέλλονται για την Ελλάδα, δεν παρουσιάζει αξιόλογη ανοδική τάση».
Πράγματι εδώ, εάν αφαιρέσει κανείς το ξεπούλημα, με το οποίο απλά αλλάζουν χέρια οι ελληνικές εταιρίες και τα ακίνητα, με πιστώσεις από τις ελληνικές τράπεζες, οι άμεσες ξένες επενδύσεις του 2021, ήταν χαμηλότερες από το 2020 – ενώ εάν αφαιρέσει επί πλέον τις επιχειρήσεις που έφυγαν, τότε τα νούμερα είναι εντελώς απογοητευτικά.
Ειδικότερα, οι άμεσες ξένες επενδύσεις που αφορούν εντελώς νέες, όχι δηλαδή εξαγορά υφισταμένων επιχειρήσεων αλλά εγκατάσταση νέων επιχειρήσεων ή επέκταση με νέες επενδύσεις (greeinfield Investment‘s) διαμορφώθηκαν το 2021 στα 2,767 δις $ – μειωμένες κατά 14,2% σε σύγκριση με το 2020, όπου ήταν 3,22 δις $, ενώ η κατάσταση δεν άλλαξε το 2022.
Ακαθάριστος σχηματισμός παγίου κεφαλαίου
Ο ακαθάριστος σχηματισμός παγίου κεφαλαίου βελτιώθηκε μεν, στα 26,72 δις το 2022 από 23,93 δις το 2021 σε αλυσωτούς δείκτες όγκου του 2015, αλλά παραμένει πολύ κάτω από τα προ κρίσης επίπεδα (12,5% από 23,8% το 2007) – επίσης πολύ κάτω από το μέσον όρο της ΕΕ (22,5%), παρά το τεράστιο επενδυτικό κενό που έχει η Ελλάδα. Εκτός αυτού βελτιώθηκε κυρίως στα ακίνητα και στις κατασκευές – όπως φαίνεται από την ανάλυση της ΤτΕ.
Φτώχεια
Η ΤτΕ προειδοποίησε επί πλέον έντονα για τον κίνδυνο φτώχειας των Ελλήνων – για την επιδείνωση των στοιχείων που αφορούν την ανισότητα, τον κοινωνικό αποκλεισμό και τις συνθήκες διαβίωσης στην Ελλάδα, τα τελευταία δυο χρόνια.
Ο δείκτης φτώχειας μειώθηκε στο 26% από 28% προηγουμένως το 2021, λόγω των επιδομάτων – τα οποία όμως έχουν ημερομηνία λήξης.
Τράπεζες
Σε σχέση με τις τράπεζες που δήθεν επιβραβεύουν τους συνεπείς δανειολήπτες με το πάγωμα του Euribor για ένα έτος (χρεώνουν Euribor συν περιθώριο κέρδους), πρόκειται για μία μεγάλη κοροϊδία – επειδή αφενός μεν το Euribor είναι ήδη σε υψηλά επίπεδα, αφετέρου μπορούν να αυξήσουν το περιθώριο κέρδους τους.
Οφείλουμε βέβαια να τονίσουμε πως έχουν στηριχθεί με τρεις ανακεφαλαιοποιήσεις από τους Έλληνες, ύψους σχεδόν 44 δις €, με αναβαλλόμενο φόρο περί τα 17 δις € και με το πρόγραμμα Ηρακλής των 23 δις – ενώ δίνουν μηδενικά επιτόκια καταθέσεων, υπέρογκα χορηγήσεων και χρεώνουν τις μακράν υψηλότερες προμήθειες στην ΕΕ. Με δεδομένο δε το ότι, οι καταθέσεις των 183 δις είναι στο παθητικό τους, κέρδισαν έμμεσα από τον πληθωρισμό μόνο το 2022 περί τα 18 δις – τα οποία έχασαν οι Έλληνες.
Τέλος, όπως σωστά έχει γραφτεί, ακούγεται μεν ωραία ότι μειώθηκαν τα κόκκινα δάνεια που έχουν στο ενεργητικό τους οι ελληνικές τράπεζες στο 8,2% του συνόλου των δανείων τους, αλλά η επιβάρυνση τους παραμένει μεγάλη – αφού ο μέσος όρος των κόκκινων δανείων στο σύνολο των δανείων στις τράπεζες της ΕΕ είναι μόλις 1,79%.
Εκτός αυτού, τα κόκκινα δάνεια δεν εξαφανίστηκαν – μεταφέρθηκαν απλά από τους ισολογισμούς των τραπεζών σε συγγενικά funds και servicers, επιβαρύνοντας τους δανειολήπτες και την οικονομία. Με δεδομένο δε το ότι, ένα πολύ μεγάλο μέρος των κεφαλαίων τους είναι ο αναβαλλόμενος φόρος, δηλαδή ο φόρος που δεν θα πληρώσουν όταν έχουν κέρδη, οπότε αέρας, εύλογα θεωρούνται από τις πλέον επικίνδυνες στην ΕΕ – ειδικά εάν διευρυνθεί η παγκόσμια τραπεζική κρίση.
Φορολογική επιβάρυνση μισθωτών ΟΟΣΑ
Ο μέσος μισθός το 2022 αυξήθηκε κατά 1,5% αλλά ο πραγματικός μισθός μειώθηκε κατά 7,4% – λόγω πληθωρισμού 9,7%.
Η συνολική φορολογική επιβάρυνση δε των μισθωτών (=φόρος εισοδήματος και ασφαλιστικές εισφορές μείον τα επιδόματα), ως ποσοστό στο συνολικό κόστος εργασίας, διαμορφώθηκε ως εξής:
(α) Άγαμοι χωρίς παιδιά με μέσο εισόδημα -0,02 στο 37,1%
(β) Ζευγάρια με 2 παιδιά και έναν εργαζόμενο +0,03 στο 33,7%
(γ) Παντρεμένοι με 2 παιδιά και δύο εργαζομένους +1,52 στο 35,7%
Παράρτημα
Οικονομικό Μοντέλο
Η Ελλάδα είναι μια πολύ πλούσια χώρα – οπότε μπορεί να καταφέρει θαύματα. Χρειάζεται όμως 6 βασικά πράγματα – συν μια ικανή κυβέρνηση που να μπορεί να τα εφαρμόσει:
(1) Αλλαγή του οικονομικού της μοντέλου – με έμφαση στον πρωτογενή τομέα (μόλις 3,92% του ΑΕΠ σήμερα), στη μεταποίηση, στη βιομηχανία και στην υψηλή τεχνολογία. Παράδειγμα μας στον αγροτικό τομέα πρέπει να είναι η Ολλανδία – η οποία, με έκταση λιγότερη από το ¼ της Ελλάδας εξάγει αγροτικά προϊόντα πάνω από 100 δις €, όταν εμείς μόλις περί τα 6 δις. Γενικότερα το Ισραήλ που είχε ΑΕΠ το 2008 περί τα 210 δις $, όταν εμείς 356 δις $ – ενώ τώρα το δικό μας ΑΕΠ κατέρρευσε στα 210 δις $ και του Ισραήλ πλησιάζει τα 500 δις $.
(2) Σύνδεση του τουρισμού με την εγχώρια παραγωγή – για να σταματήσει η μονοκαλλιέργεια του και το εμπορικό έλλειμμα/τρεχουσών.
(3) Έναν σωστό Ισολογισμό του κράτους – για να γνωρίζουμε τι έχουμε και όχι μόνο πόσα οφείλουμε.
(4) Φθηνή ενέργεια – με τη χρησιμοποίηση των αποθεμάτων λιγνίτη, με εξορύξεις, με ηλιακή ενέργεια, με γεωθερμία κλπ.
(5) Ένα σωστό, γρήγορο και αποτελεσματικό δικαστικό σύστημα.
(6) Κάθαρση του πολιτικού συστήματος – όπως η Τουρκία το 2001.
«Εισαγόμενες» κρίσεις
Οι κρίσεις είναι εν μέρει μόνο εισαγόμενες. Για παράδειγμα,
(1) Η πανδημία ήταν εισαγόμενη, αλλά τα lockdowns που κόστισαν πάνω από 50 δις, ήταν πολιτική απόφαση – την οποία δεν πήρε η Ελβετία, ούτε η Σουηδία, με πολύ λιγότερους θανάτους από την Ελλάδα.
(2) Η άνοδος των τιμών της ενέργειας, οπότε του πληθωρισμού, ήταν εισαγόμενη κρίση, αλλά το εμπάργκο στη Ρωσία (και η βίαιη απολιγνιτοποίηση, οι μη εξορύξεις) ήταν πολιτική απόφαση – την οποία δεν πήρε η Τουρκία, ούτε η Ουγγαρία.
(3) Η ακρίβεια στα τρόφιμα είναι εισαγόμενη κρίση, αλλά η τεράστια εξάρτηση της Ελλάδας από τις εισαγωγές, είναι πολιτική απόφαση – αφού από τα 50 δις που σπαταλήθηκαν για την πανδημία, δόθηκαν μόλις 183 εκ. στον πρωτογενή μας τομέα.