 |
| Πρόσφυγες (πηγή: βιβλίο «Certain Samaritans» της Έσθερ Λάβτζοϊ) |
Από: pontosnews.gr
Ο Σταύρος Κοτσαρίδης, από τον οικισμό Κιλαβούζ, θυμάται: «Ιανουάριο του 1921 βγήκε η εξορία. Όλα τα χωριά αδειάσανε. Άνθρωπος δεν έμεινε μέσα. Τ’ αφήσανε όλα και φύγανε. Τους πήγανε Νικσάρ, χώρισαν τους άντρες όσοι ήτανε στρατεύσιμοι και γυναικόπαιδα και γέρους τους στείλανε εξορία στο εσωτερικό της Τουρκίας¹. […]
»Τότε έγινε το μεγάλο κακό και η συφορά. Μανάδες χάσανε τα παιδιά τους, τα παρατήσανε στην τρέλα τους επάνω, στο δρόμο αρρωστούσανε, πεθαίνανε, λιποτακτούσανε και τους πιάνανε και τους σκοτώνανε επί τόπου. Πενήντα οικογένειες ήμαστε στο χωριό. Ζήτημα είναι αν βρίσκονται εδώ στην Ελλάδα 20 οικογένειες.
»Εγώ ήμουνα στο βουνό τότες και γλίτωσα την εξορία. Από το βουνό κρυφά έφυγα, πλήρωσα Τούρκο κατιρτζή και με πήγε στο Σαμψούν [σ.σ. Σαμψούντα]. Εκεί έμεινα 15 μέρες. Φορούσα όλο κουρέλια να μην με καταλάβουνε στο δρόμο. Βρήκα πλοίο που ήρθε, μπήκα με πληρωμή μέσα και ήρθα Θεσσαλονίκη στο 1921. Οι δικοί μου δεν ήξερα τι απέγιναν».
1. Καλά μελετημένο και άρτια οργανωμένο ήταν το σχέδιο των Νεότουρκων για την εξόντωση των χριστιανικών πληθυσμών στις αρχές του 20ού αιώνα. Η μία μέθοδος εκτοπισμών, βασανισμών και θανάτου ήταν τα διαβόητα τάγματα εργασίας (αμελέ ταμπουρού) για τον ανδρικό πληθυσμό. Για τους ηλικιωμένους και τα γυναικόπαιδα η «λύση» ήταν αυτό που ο ιστορικός Πολυχρόνης Ενεπεκίδης περιέγραψε ως «Άουσβιτς εν ροή», δηλαδή οι λευκές πορείες. Επρόκειτο για εκτοπισμούς, συνήθως μέσα στο χειμώνα, χωρίς προορισμό. Τα καραβάνια των απελπισμένων περπατούσαν ατελείωτα χιλιόμετρα, αφήνοντας πίσω τους νεκρούς από το κρύο, την πείνα, το ξύλο και τις κακουχίες.
—
Η μαρτυρία περιλαμβάνεται στο Αρχείο Προφορικής Παράδοσης του Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών, της μεγαλύτερης και παλαιότερης συλλογής προφορικής ιστορίας στην Ελλάδα και μίας από τις σημαντικότερες της Ευρώπης, καθώς η συλλογή τους διήρκεσε τέσσερις δεκαετίες και εκδόθηκε από τη Βιβλιοθήκη Μνήμης της Καθημερινής.