Από: analyst.gr / Γράφει ο Βασίλης Βιλιάρδος
Ανάλυση
Βασίλης Βιλιάρδος, Οικονομολόγος, ΑΣΟΕΕ Αθηνών, Πανεπιστήμιο Αμβούργου
Εισαγωγικά, η τραπεζική κρίση ευρίσκεται μόλις στο ξεκίνημα της στις ΗΠΑ, ενώ θα ακολουθήσει η ΕΕ, η άνοδος των τιμών τείνει να δώσει τη θέση της σε έναν πραγματικό πληθωρισμό, μέσω της λειτουργίας του σπιράλ μισθών-τιμών (ανάλυση), στη Γερμανία της Deutsche Bank έχει καταρρεύσει ο κατασκευαστικός κλάδος (-24%), περισσότερο από την εποχή της χρηματοπιστωτικής κρίσης και η Ιαπωνία που φαινόταν πως είχε καταρρίψει τον κανόνα του υπερπληθωρισμού (ανάλυση), είναι αντιμέτωπη με ένα πρόβλημα της τάξης των 3 τρις $ – κάτι που είναι φυσικά επικίνδυνο για όλους μας.
Παράλληλα, η Ελβετία δεν είναι βέβαιο πως θα επιλύσει το πρόβλημα της Credit Suisse (ανάλυση), ενώ επιστρέφουν οι φόβοι του στασιμοπληθωρισμού – κρίνοντας μεταξύ άλλων από το δομικό πληθωρισμό (=χωρίς την ενέργεια και τα τρόφιμα) που παραμένει πολύ υψηλός, συγκλίνοντας με τον εναρμονισμένο (γράφημα).
Η άνοδος των τιμών βέβαια σε κάθε χώρα, ειδικά στα τρόφιμα, έχει διαφορετικές αιτίες – όπως την επίδραση των υψηλών τιμών της ενέργειας ή των λιπασμάτων στην παραγωγή ετεροχρονισμένα, τις αυξημένες τιμές των κρατών που προμηθεύθηκαν πέρυσι το καλοκαίρι πανάκριβο LNG, όπως η Γερμανία, τη μειωμένη προσφορά λόγω ενέργειας και πτώσης της παραγωγής, όπως στη Βουλγαρία κλπ.
Όσον αφορά δε τις ποσοστιαίες συγκρίσεις, χώρες που είχαν ανέκαθεν υψηλότερες τιμές, όπως η Ελλάδα (γράφημα), είναι φυσικό να έχουν σήμερα χαμηλότερο ρυθμό ανόδου – ενώ υπάρχουν ξαφνικές αλλαγές, όπως διαπιστώθηκε από την απότομη πτώση του πληθωρισμού στην Ισπανία, στο 3,1%. Πάντως, η άνοδος των τιμών στα τρόφιμα στις τουριστικές χώρες, εμφανίζεται την τουριστική περίοδο – με εξαίρεση την Πορτογαλία που έχει τουρισμό όλο το χρόνο. Επίσης των εμπορικών ελλειμμάτων – τα οποία είναι χαμηλότερα το χειμώνα και αυξάνονται το καλοκαίρι
Σε κάθε περίπτωση, η οικονομική κατάσταση παγκοσμίως είναι εκτός ελέγχου – αφού δεν είναι δυνατόν να αντιμετωπισθούν μαζί τόσα προβλήματα, όπως η άνοδος των τιμών που οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στη μειωμένη προσφορά, τα επιτόκια που αυξάνονται γρηγορότερα από κάθε άλλη εποχή, η υπερχρέωση κρατών, επιχειρήσεων, τραπεζών και νοικοκυριών, οι εισοδηματικές ανισότητες, ο συστημικός κίνδυνος των μεγάλων τραπεζών/εταιριών για να χρεοκοπήσουν, αλλά και για να διασωθούν κοκ.
Η γεωπολιτική διάσταση
Το άλλο μεγάλο πρόβλημα τώρα που επιδεινώνεται συνεχώς, είναι ο πόλεμος της Ουκρανίας – όπου σήμερα η χώρα προετοιμάζεται μεν για μία σημαντική εαρινή επίθεση, υποστηριζόμενη από το νέο εξοπλισμό που της παρείχε το ΝΑΤΟ, επί πλέον της εκπαίδευσης νέων στρατιωτικών μονάδων στις χώρες του ΝΑΤΟ, αλλά σε αντίστοιχες προετοιμασίες προβαίνει και η Ρωσία. Η προσπάθεια της Ουκρανίας φαίνεται πάντως ως μία ύστατη, έτσι ώστε να απομακρύνει τις ρωσικές δυνάμεις από την επικράτεια της – κάτι που όμως αφενός μεν δεν είναι βέβαιο πως θα επιτευχθεί, αφετέρου κανένας δεν γνωρίζει τι θα συμβεί, εάν αποτύχει.
Την ίδια στιγμή, τονίζοντας πως είμαστε υπέρ του αμυνομένου και φυσικά υπέρ της Δύσης, αφού δεν μπορούμε να διανοηθούμε την παγκόσμια κυριαρχία αυταρχικών καθεστώτων, οι οικονομικές κυρώσεις που έχουν επιβάλει οι ΗΠΑ στη Ρωσία αποτυγχάνουν – αφού το ρούβλι είναι ισχυρότερο σε σχέση με την εποχή πριν από τον πόλεμο, ενώ η ανάπτυξη της Ρωσίας προβλέπεται να ξεπεράσει αυτήν των ΗΠΑ σε ποσοστιαία βάση το 2023.
Ακόμη χειρότερα, οι κυρώσεις φαίνεται πως λειτουργούν ως μπούμερανγκ για τις ΗΠΑ, για την Ευρώπη και όχι μόνο – με την έννοια πως προκαλούν περισσότερη ζημία στη Δύση, από ότι στη Ρωσία. Εν προκειμένω, η κεντρική τράπεζα της Ρωσίας που ήταν κάποτε παγιδευμένη στο αμερικανικό σύστημα του χρέους (ανάλυση), αύξησε πρόσφατα τα αποθέματα της σε χρυσό κατά 30 μετρικούς τόνους – καθιστώντας όλο και πιο πιθανή την υιοθέτηση ενός χρυσού ρουβλίου (ανάλυση) ή ενός άλλου νομίσματος με αντίκρισμα το χρυσό, σε συνεργασία με την Κίνα και με τις υπόλοιπες BRICS+. Ήδη η Βραζιλία, υπό τη νέα ηγεσία της, επέλεξε τη συνεργασία με την Κίνα στο δικό της νόμισμα – κάτι που θα έχει πολύ σοβαρές συνέπειες για τις ΗΠΑ, μεταξύ άλλων στο δόγμα Monroe (ανάλυση).
Από την άλλη πλευρά, όσο οι ΗΠΑ προμηθεύουν με προηγμένα όπλα την Ουκρανία, εξαντλούν τα δικά τους οπλοστάσια – με έναν τρόπο που έχει ως αποτέλεσμα να μένουν εντελώς απροετοίμαστες για να πολεμήσουν σε άλλα «καυτά μέτωπα», όπως στην Ταιβάν και στη Μέση Ανατολή. Με δεδομένη δε την περιορισμένη βιομηχανική τους ικανότητα, δεν είναι σε θέση να παράγουν γρήγορα νέα όπλα, για να αντικαταστήσουν αυτά που αποστέλλονται στην Ουκρανία – αφού δεν διαθέτουν το είδος της βιομηχανικής οικονομίας που είχαν κατά τα 2ο ΠΠ, μετά τη μετατροπή της σε χρηματοπιστωτική.
Εάν προσπαθήσουν δε να αλλάξουν την οικονομική τους δομή, θα χρειαστούν πολλά χρόνια – ενώ η κατάσταση στην Ευρώπη είναι ακόμη χειρότερη, όσον αφορά την παραγωγή όπλων. Αντίθετα, η Ρωσία έχει μετατρέψει την οικονομία της σε μιλιταριστική (ανάλυση) – εκτός του ότι βέβαια δεν είχε σταματήσει ποτέ να παράγει όπλα, ενώ διαθέτει τεράστιες ποσότητες ενέργειας και πρώτων υλών.
Όλα αυτά τώρα συμβαίνουν σε μία εποχή, όπου οι ΗΠΑ θα εισέλθουν πιθανότατα σε μία σοβαρή ύφεση, με μία παγκόσμια οικονομική κρίση προ των πυλών – με το δολάριο να χάνει γρήγορα έδαφος ως παγκόσμιο αποθεματικό και ιδίως ως συναλλακτικό νόμισμα, όταν η στρατολόγηση νέων Αμερικανών ευρίσκεται σε κρίση, καθώς επίσης όταν οι αντίπαλοι τους, από την Κίνα έως το Ιράν, τη Νότια Αφρική και τη Βραζιλία, προετοιμάζονται να εκμεταλλευθούν την αμερικανική αδυναμία στις δικές τους περιοχές.
Εάν πάντως έχει διάρκεια η προσέγγιση της Σαουδικής Αραβίας με το Ιράν, κυρίως όμως εάν απομακρυνθεί η Σαουδική Αραβία από τις συναλλαγές πετρελαίου μόνο έναντι δολαρίων, η οικονομική κατάρρευση των ΗΠΑ θα είναι πολύ δύσκολο να αποφευχθεί – αφού θα «επιστρέψουν» στη χώρα τεράστιες ποσότητες δολαρίων, με αποτέλεσμα μία τρομακτική απώλεια της ισοτιμίας τους, έναν τεράστιο πληθωρισμό κοκ.
Ήδη από το 2017 έχουμε αναφερθεί στη μάχη της Σαουδικής Αραβίας, όσον αφορά το δολάριο (ανάλυση) – όπου τότε είχε προσεγγίσει τόσο τη Ρωσία, όσο και την Κίνα. Εάν πάντως διαπιστώσει η χώρα πως οι ΗΠΑ δεν μπορούν να της προσφέρουν την αμυντική προστασία που της προσέφεραν, έναντι της σύνδεσης των πωλήσεων του πετρελαίου με το δολάριο, όλα είναι δυνατά – ενώ τυχόν ενεργοποίηση του Ισραήλ για τη στήριξη των ΗΠΑ στην περιοχή, δεν θα είναι επαρκής.
Η συνεργασία της Ρωσίας με την Κίνα
Συνεχίζοντας, η πιο σημαντική ίσως απειλή για τα συμφέροντα των ΗΠΑ, είναι η συνάντηση του προέδρου της Κίνας Xi Jinping με τον πρόεδρο Putin – στο Κρεμλίνο, στη Μόσχα. Η αιτία είναι το ότι, δεν επρόκειτο για μία συνήθη συνάντηση μεταξύ ηγετών – αλλά για κάτι περισσότερο από μία συνάντηση κορυφής, με στόχο μία νέα τάξη πραγμάτων που θα οδηγούσε τις ΗΠΑ στο περιθώριο.
Εν προκειμένω, για να κατανοήσει κανείς τον κίνδυνο, θα πρέπει να ξεκινήσει από το ότι οι ΗΠΑ, η Ρωσία και η Κίνα είναι οι μοναδικές υπερδυνάμεις στον πλανήτη – όπου εκτός από τη στρατιωτική ισχύ, το μεγάλο πλεονέκτημα των ΗΠΑ είναι χρηματοπιστωτικό σύστημα, της Ρωσίας η ενέργεια/πρώτες ύλες και της Κίνας η βιομηχανική παραγωγή. Εύλογα λοιπόν τυχόν συνεργασία των δύο από τις τρεις δυνάμεις, θα έχει ως αποτέλεσμα τη συντριβή της τρίτης – γεγονός που αποκαλείται «δυναμική ισχύος», την οποία είχαν συνειδητοποιήσει οι ΗΠΑ μετά το τέλος του 2ου ΠΠ.
Εκείνη την εποχή, κατά τη διάρκεια δηλαδή του Ψυχρού Πολέμου, οι ΗΠΑ και η Σοβιετική Ένωση διεξήγαγαν έναν υπαρξιακό αγώνα μεταξύ τους – όπου τότε η Κίνα δεν ήταν μεγάλη δύναμη, ήταν στην ουσία απομονωμένη και δεν ήταν ισχυρός σύμμαχος της Σοβιετικής Ένωσης. Εν τούτοις, τη δεκαετία του 1970, ο Νίξον προέβλεψε την άνοδο της Κίνας – οπότε κινήθηκε γρήγορα για να τερματίσει την απομόνωση της και να την καταστήσει σύμμαχο των ΗΠΑ.
Η ενέργεια του αυτή ήταν ευρηματική και λειτούργησε με μεγάλη επιτυχία – ενώ η Σοβιετική Ένωση βυθίστηκε σε μία οικονομική παρακμή τη δεκαετία του 1970, η οποία ακολουθήθηκε από μία πολιτική παρακμή τη δεκαετία του 1980. Αργότερα, είχαμε την πτώση του τείχους του Βερολίνου το 1989 και την επίσημη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης – με την εμφάνιση της Ρωσικής Ομοσπονδίας.
Αμέσως μετά οι ΗΠΑ, υπό τον G. Bush, άλλαξαν πολιτική – επιλέγοντας τη Ρωσία ως σύμμαχο, για να ελέγξουν την ισχύ της Κίνας. Η πολιτική αυτή είχε αρχικά επιτυχία, με τη Ρωσία να ιδιωτικοποιείται υπό τις πιέσεις του ΔΝΤ και της στρατηγικής σοκ και δέους που της επιβλήθηκε (ανάλυση) – ενώ ο απώτερος στόχος ήταν η μετατροπή της χώρας σε Δημοκρατία. Την ίδια εποχή η Κίνα αντιμετώπιζε μεγάλα προβλήματα – θυμίζοντας τη σφαγή στην πλατεία Tiananmen το 1989 και την κατάρριψη ενός αμερικανικού αεροσκάφους αναγνώρισης το 2001.
Τότε όμως άλλαξαν οι συνθήκες, εν πρώτοις με την άνοδο του Putin στην εξουσία, το 1999 – μίας ισχυρής, εθνικιστικής και «φιλοθρησκευτικής» προσωπικότητας που δεν ήθελε τη Ρωσία μαριονέτα της Δύσης, αλλά ένα πιο παραδοσιακό και συντηρητικό κράτος. Έτσι το βαθύ κράτος των ΗΠΑ (New cons) αντέδρασε, με διάφορους τρόπους – όπως με τη διεύρυνση του ΝΑΤΟ, με την πρόσκληση της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ το 2008 κοκ.
Τέλος ξέσπασε ο πόλεμος της Ουκρανίας με τη Ρωσία, με αφετηρία το 2014 (ανάλυση), αφού βέβαια «εξοντώθηκε» ο Trump – ο οποίος πόλεμος λειτούργησε ως δικαιολογία, για να αποκλεισθεί πλήρως η Ρωσία από το διεθνές σύστημα. Παράλληλα βέβαια ισχυροποιήθηκε σε πολύ μεγάλο βαθμό η Κίνα – μεταξύ άλλων με τη βοήθεια των Αμερικανικών εταιριών που θεωρούσαν τη χώρα αναντικατάστατη, όσον αφορά την επίτευξη μεγάλων κερδών.
Επίλογος
Ολοκληρώνοντας, οι ΗΠΑ δεν κατάφεραν να μετατρέψουν τη Ρωσία σε μία υποτελή τους δημοκρατία – ενώ η Κίνα αποδείχθηκε πως έχει εξελιχθεί σε μία μοχθηρή δικτατορία και σε έναν ακόμη χειρότερο εχθρό, από την πρώην Σοβιετική Ένωση. Έτσι οι ΗΠΑ βρέθηκαν απέναντι και στις δύο άλλες παγκόσμιες υπερδυνάμεις – έχοντας αυτή τη φορά το ρόλο που μετά το 2ο ΠΠ είχαν καταφέρει να αποφύγουν. Αυτόν του τρίτου ισχυρού που βλέπει τους άλλους δύο να προωθούν τη συνεργασία τους – το ρόλο του χαμένου.
Δηλαδή, εάν συνεργασθούν τελικά η Ρωσία και η Κίνα, οι ΗΠΑ θα χάσουν αναπόφευκτα το παιχνίδι – κάτι που ήδη φαίνεται στον ορίζοντα. Το πώς θα αντιδράσουν, με δεδομένη την πυρηνική τους ισχύ, δεν το γνωρίζει κανένας – εκτός ίσως από το ότι, αντί να φοβόμαστε πια πως η Ρωσία θα χρησιμοποιήσει πυρηνικά, θα φοβόμαστε μήπως το κάνουν πρώτες οι ΗΠΑ.
Σε κάθε περίπτωση, για όλους εμάς στη Δύση που δεν θέλουμε καν να διανοούμαστε την απειλή μας από αυταρχικά καθεστώτα όπως της Ρωσίας ή της Κίνας, η κατάσταση είναι τρομακτική – με δυσοίωνες προοπτικές για το μέλλον μας.