Από το δημιουργικό χάος στην παγκόσμια σταθερότητα!

ΟΙ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΤΗ ΜΕΣΗ ΑΝΑΤΟΛΗ

Την Παρασκευή, 10 Μαρτίου 2023, ανακοινώθηκε επισήμως η σύναψη μιας ιστορικής συμφωνίας μεταξύ της Σαουδικής Αραβίας και του Ιράν, μιας συνθήκης που ουσιαστικώς αποκαθιστά τις διπλωματικές σχέσεις μεταξύ των δύο ισχυροτέρων μουσουλμανικών χωρών μετά από μια διακοπή που διήρκεσε περισσότερο από επτά χρόνια (από τον Ιανουάριο του 2016). Αυτή η συμφωνία επετεύχθη με την αποφασιστική διαμεσολάβηση της Λ.Δ. της Κίνας, στο ανώτατο διπλωματικό επίπεδο. Και οι δύο πλευρές εξέφρασαν την ευγνωμοσύνη τους προς τον Κινέζο Πρόεδρο Xi Jingping προσωπικώς, για τις άοκνες προσπάθειες που κατέβαλε προκειμένου να επιτύχει μια διευθέτηση μεταξύ των δύο μερών.

Από: peripolemou.gr / Γράφει ο Φίλιππος Μπουράτογλου

Όποιος γνωρίζει σε βάθος τα περίπλοκα προβλήματα της Μέσης Ανατολής, είναι βέβαιο ότι θα εκτιμήσει δεόντως τη βαρύτητα αυτής της ιστορικής συμφωνίας. Δύο σημαντικότατες περιφερειακές δυνάμεις –η Σαουδική Αραβία και το Ιράν– όχι μόνο έχουν καταλήξει σε μια διευθέτηση της μεταξύ τους σύγκρουσης, αλλά συμβάλλουν καθοριστικώς στην προώθηση και την εμπέδωση της ειρήνης στην ευρύτερη περιοχή. Διότι, εξαιτίας του ειδικού ιστορικού τους βάρους και της οικονομικής, πολιτικής και πνευματικής επιρροής που ασκούν στον Ισλαμικό Κόσμο, οι δύο χώρες έχουν αποφασιστική επίδραση στα τεκταινόμενα σε πολλές ''διακεκαυμένες'' ζώνες, όπως ο Λίβανος, η Συρία, η Υεμένη ή το Ιράκ.

Η συμφωνία μεταξύ των δύο μερών έρχεται μετά από μια παρατεταμένη έμμεση σύγκρουση, η οποία στην πραγματικότητα πηγαίνει πολύ πιο πίσω από το 2016 (όταν η πρεσβεία των Σαούντ στην Τεχεράνη πυρπολήθηκε από ένα εξαγριωμένο πλήθος) και ανάγεται στο -κάπως μακρινό- 1979, έτος της Ισλαμικής Επανάστασης στο Ιράν. Η Σαουδική Αραβία ποτέ δεν έκρυψε έκτοτε τους φόβους της για επέκταση του ριζοσπαστικού πολιτικού Ισλάμ στην Αραβική χερσόνησο,αλλά και στο ίδιο το εσωτερικό της. Η διαμάχη ανάμεσα στις δύο χώρες έχει περάσει από πολλά στάδια ακραίων εντάσεων, ιδιαίτερα τις δύο τελευταίες δεκαετίες. Ωστόσο, φαίνεται πως στην παρούσα μεταβατική ιστορική φάση (μετάβαση προς έναν πολυ-πολικό Κόσμο) τα άλλοτε αντικρουόμενα συμφέροντα συγκλίνουν, καθώς και οι μεν και οι δε υιοθετούν μια νέα οπτική ως προς τον ρόλο τους στην παγκόσμια σκηνή και τις γεωπολιτικές τους επιδιώξεις.

ΑΡΑΒΕΣ ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΠΕΡΣΩΝ

Το Βασίλειο της Σαουδικής Αραβίας είναι η σημαντικότερη αραβική χώρα από άποψη οικονομική και πολιτική. Είναι επίσης το κύριο θρησκευτικό και πνευματικό κέντρο για εκατοντάδες εκατομμύρια μουσουλμάνους σε ολόκληρο τον πλανήτη, ως η χώρα που έχει στο έδαφός της τα προσκυνήματα της Μέκκας και της Μεδίνας, τους πιο ιερούς θρησκευτικούς τόπους του Ισλάμ. Η Σαουδική Αραβία εκφράζει κυρίως το δόγμα του Σουνιτικού Ισλάμ,που είναι και το κυρίαρχο (καθώς έχει τους περισσότερους ακολούθους) θρησκευτικό δόγμα στον μουσουλμανικό Κόσμο.

Το Ιράν από την άλλη, είναι επίσης μια πολύ σημαντική χώρα στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής, ασκώντας -κάπως δυσανάλογη ως προς το μέγεθός του ίσως -οικονομική, πολιτική και πνευματική επιρροή. Αυτό το γεγονός μπορεί εύκολα να ερμηνευθεί αν αναλογιστούμε το τεράστιο ιστορικό βάθος του ιρανικού Έθνους,το οποίο όχι μόνο είναι κληρονόμος μιας αρχαίας Αυτοκρατορίας, της Περσικής, αλλά έχει αφήσει επίσης ανεξίτηλη την πνευματική και καλλιτεχνική σφραγίδα του στον πολιτισμό του Ισλάμ. Το Ιράν θεωρείται το θρησκευτικό κέντρο του Σιιτικού Ισλάμ, δηλαδή του δευτέρου σε δύναμη θρησκευτικού δόγματος στον μουσουλμανικό Κόσμο.

Το 2003, αμέσως μετά την εισβολή των ΗΠΑ στο Ιράκ, μια χώρα που ουσιαστικώς βρίσκεται ανάμεσα στη Σαουδική Αραβία και το Ιράν (όχι μόνο γεωγραφικώς ,αλλά και θρησκευτικώς), η Ουάσιγκτον άρχισε να εκμεταλλεύεται απροκάλυπτα το ιστορικό υπόβαθρο της περιοχής, δηλαδή τη μακραίωνη αντιπαράθεση μεταξύ του αραβικού και του ιρανικού στοιχείου. Υποδαυλίζοντας επίσης τις ενδο-ισλαμικές θρησκευτικές συγκρούσεις μεταξύ Σουνιτών και Σιιτών, οι απαρχές των οποίων χρονολογούνται σχεδόν 1400 χρόνια πριν, οι ΗΠΑ εφάρμοσαν -στην πιο σύγχρονη ίσως εκδοχή του -το δόγμα του ''διαίρει και βασίλευε'', επιδιώκοντας να επιφέρουν ένα ελεγχόμενο χάος που θα καθιστούσε τη μόνιμη παρουσία τους στην περιοχή απαραίτητη και απολύτως δικαιολογημένη στα μάτια της παγκόσμιας κοινής γνώμης.


ΤΑ ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΑ ΣΧΕΔΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ''ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟ ΧΑΟΣ''

Τα αμερικανικά σχέδια σχετικά με την -πλουσιοτάτη σε ενεργειακούς πόρους-περιοχή της Μέσης Ανατολής αποτυπώνονται στο δόγμα της ''Ευρύτερης Μέσης Ανατολής'', που εμφανίστηκε το 2004, και στη συνέχεια -πιο λεπτομερώς- στο δόγμα της ''Νέας Μέσης Ανατολής'', που διατυπώθηκε το 2006 από τον Αμερικανό Συνταγματάρχη ε.α. Ralph Peters. Το δόγμα,στην τελική του μορφή, υιοθετήθηκε περίπου επισήμως από την αμερικανική πολιτική ηγεσία το θέρος του 2006, όταν η τότε Αμερικανίδα ΥΠΕΞ Condoleezza Rice αναφέρθηκε σε αυτό (παρουσία μάλιστα του Πρωθυπουργού του Ισραήλ), παρουσιάζοντάς το ως έναν οδοδείκτη στην πορεία επίλυσης των μακροχρόνιων διενέξεων της Μέσης Ανατολής. Η ΥΠΕΞ Rice ήταν επίσης η πρώτη που είχε χρησιμοποιήσει τον όρο ''δημιουργικό χάος'' το 2005, σε μια συνέντευξή της στην Washington Post.Σε εκείνη τη συνέντευξη, η Rice είχε υποστηρίξει πως οι αναστατώσεις και οι ένοπλες συγκρούσεις στη Μέση Ανατολή ήσαν στην πραγματικότητα οι ''ωδίνες'' του τοκετού μιας διαφορετικής και δικαιότερης τάξης πραγμάτων στην περιοχή.

Πολύ σύντομα κατέστη σαφές ότι η υποδαύλιση των εθνοφυλετικών αντιπαραθέσεων μεταξύ Αράβων και Περσών, όπως και του θρησκευτικού μίσους μεταξύ Σουνιτών και Σιιτών,αποτελούσε ένα βασικό εργαλείο προώθησης των αμερικανικών σχεδίων.Tο ''δημιουργικό χάος'' διέθετε διάφορα εργαλεία και προσέλαβε διαφορετικές μορφές. Ένα παλαιό και δοκιμασμένο εργαλείο ήσαν βεβαίως οι άμεσες και έμμεσες στρατιωτικές επεμβάσεις, ενώ τελευταία κατά χρονολογική σειρά -αλλά όχι κατά σειρά σπουδαιότητας- εμφανίστηκε η υποστήριξη ριζοσπαστικών σεχτών, που εξελίχθηκε σε ανοιχτή υποστήριξη της ισλαμικής τρομοκρατίας. Οι πυλώνες του ''δημιουργικού χάους'',από ένα σημείο και πέρα, λειτουργούσαν παραλλήλως και σε συνδυασμό μεταξύ τους. Ως φυσικό αποτέλεσμα το μίσος εξαπλώθηκε σε ολόκληρη την περιοχή, σε απολύτως παράλογη βάση, φθάνοντας στην τερατογένεση του ''Ισλαμικού Κράτους στο Ιράκ και στη Συρία'' (ISIS),ενός ημι-κρατικού τρομοκρατικού μορφώματος που έφερε τον όλεθρο στην καρδιά της Μέσης Ανατολής.

Η Ουάσιγκτον προσπάθησε με επιμονή τις δύο τελευταίες δεκαετίες, και με περισσότερη ένταση από το 2011 και μετά, να χαράξει μια φαντασιακή διαχωριστική γραμμή στη Μέση Ανατολή, βάσει της οποίας έστρεψε τις χώρες και τους λαούς της περιοχής τον έναν εναντίον του άλλου. Από τη μια πλευρά της γραμμής βρίσκονται φυσικά οι ίδιες οι ΗΠΑ(ως αντιπρόσωποι της Δύσης) μαζί με τον πιο πιστό σύμμαχό τους στην περιοχή, το Ισραήλ. Η προσπάθεια προσέλκυσης συμμάχων από τον Αραβικό Κόσμο σε αυτόν τον αμερικανο-ισραηλινό άξονα, υπήρξε εξ αρχής προβληματική, καθώς τα σχέδια για τη δημιουργία ενός ''Αραβικού ΝΑΤΟ'' δεν περιελάμβαναν τουλάχιστον μια δίκαιη λύση για την παλαιστινιακή υπόθεση ( παρά τις προσπάθειες της κυβέρνησης του Donald Trump να μεσολαβήσει, με τις λεγόμενες ''Συμφωνίες του Αβραάμ'' , τον Σεπτέμβριο του 2020). Ως μοναδικό έρεισμα λοιπόν για την αμερικανική πολιτική έναντι του αραβικού Κόσμου έμεινε η τοποθέτηση του Ιράν και των συμμάχων του στην άλλη πλευρά της διαχωριστικής γραμμής. Η συνεχής υπόμνηση στους Άραβες του τρομερού κινδύνου που (υποτίθεται ότι) εκπροσωπεί το Ιράν, είναι ο μόνος αντικειμενικός παράγοντας που μπορεί να τις κρατήσει δέσμιες στο άρμα των ΗΠΑ. Επομένως η διεύρυνση του χάσματος μεταξύ Αράβων και Περσών και η προώθηση της αιματηρής ρήξης μεταξύ του Σουνιτικού και του Σιιτικού κλάδου του Ισλάμ, είναι ''εκ των ων ουκ άνευ'' προϋπόθεση για την ευόδωση των αμερικανικών σχεδίων. Αντιστρόφως, μια προσέγγιση και συνδιαλλαγή μεταξύ των δύο παραδοσιακών εχθρών θα απειλούσε με κατάρρευση ολόκληρο το πολιτικό οικοδόμημα των Ηνωμένων Πολιτειών στη Μέση Ανατολή.

ΚΙΝΑ, Ο ΑΠΡΟΣΔΟΚΗΤΟΣ ΔΙΑΜΕΣΟΛΑΒΗΤΗΣ

Η Ουάσιγκτον, κατά το προηγούμενο χρονικό διάστημα, είχε ήδη μεγιστοποιήσει τα πολιτικά της κέρδη μέσω του συνεχούς ανοικτού εκβιασμού των χωρών του Αραβικού Κόλπου, ισχυριζόμενη ότι τις προστατεύει από το Ιράν. Ταυτοχρόνως είχε αποκομίσει και οικονομικά κέρδη, πουλώντας οπλικά συστήματα αξίας εκατοντάδων δισεκατομμυρίων δολλαρίων στις χώρες της Αραβικής Χερσονήσου. Ωστόσο,η εμπιστοσύνη των Αράβων προς τις ΗΠΑ μειωνόταν δραματικά, έπειτα από την ταπεινωτική αποχώρησή τους από το Αφγανιστάν τον Αύγουστο του 2021,αλλά και εξαιτίας της απόπειράς τους να προωθήσουν την ''δικαιωματιστική'' τους ατζέντα στον Αραβικό Κόσμο. Η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι φαίνεται πως ήταν η αμερικανική απαίτηση για την υιοθέτηση οικονομικών κυρώσεων κατά της Ρωσικής Ομοσπονδίας, εκ μέρους των αραβικών κρατών, κάτι που θα οδηγούσε σε καταστροφή τις πολυδιάστατες αραβο-ρωσικές οικονομικές σχέσεις.

Κάπου εκεί, εμφανίστηκε η Λ.Δ. της Κίνας και η πολύ καλά σχεδιασμένη διπλωματική της προσπάθεια. Η Κίνα αξιοποίησε τις άριστες σχέσεις που διατηρεί και με τις δύο πλευρές και εργάστηκε με τρόπο συστηματικό, στο ανώτατο δυνατό διπλωματικό επίπεδο, προκειμένου να επιτύχει τα επιδιωκόμενα αποτελέσματα. Η συνομολόγηση της συμφωνίας μεταξύ Αράβων και Περσών φαίνεται πως κλείνει οριστικώς την πόρτα στις αμερικανικές απόπειρες διάχυσης του ''δημιουργικού χάους'' στην ευρύτερη περιοχή και ανοίγει διάπλατα τους ορίζοντες για την εμπέδωση μόνιμης ειρήνης και σταθερότητας, στη βάση του αμοιβαίου πολιτισμικού σεβασμού και των κοινών συμφερόντων. Περαιτέρω, αποτελεί και μια αδιάσειστη απόδειξη περί της νέας τροχιάς που ήδη διαγράφει το ιστορικό γίγνεσθαι, με τη μετάβαση στον νέο Κόσμο της Πολυ-πολικότητας.

*Φίλιππος Μπουράτογλου – Απόφοιτος του Κέντρου Γεωπολιτικών Αναλύσεων του NewYorkCollege - Ιστορικός ερευνητης - Εκπαιδευτής πολεμικών τεχνών
Νεότερη Παλαιότερη
--------------
Ακούστε το τελευταίο ηχητικό από τη ΜΕΣΗ ΓΡΑΜΜΗ


Η Freepen.gr ουδεμία ευθύνη εκ του νόμου φέρει για τα άρθρα / αναρτήσεις που δημοσιεύονται και απηχούν τις απόψεις των συντακτών τους και δε σημαίνει πως τα υιοθετεί. Σε περίπτωση που θεωρείτε πως θίγεστε από κάποιο εξ αυτών ή ότι υπάρχει κάποιο σφάλμα, επικοινωνήστε μέσω e-mail