Φατίχ Γιουρτσέβερ* - turkishminute.com / Παρουσίαση Freepen.gr
Ο Ερντογάν, ο οποίος έχει αναλάβει το ρόλο του μεσολαβητή στην κρίση της Ουκρανίας και συνεχίζει τις σχέσεις του με τις δύο χώρες, έχει λάβει μερική αναγνώριση για αυτόν το ρόλο από τις χώρες του ΝΑΤΟ και της ΕΕ. Λόγω της κρίσης που προκάλεσε απειλώντας να ασκήσει βέτο στις προσπάθειες της Φινλανδίας και της Σουηδίας να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ, τώρα προσπαθεί να αποκαταστήσει την εικόνα του στα μάτια των δυτικών χωρών. Ο Πούτιν υποστηρίζει τις διπλωματικές προσπάθειες του Ερντογάν για την επίλυση της κρίσης των σιτηρών στην Ουκρανία, επειδή ο Πούτιν θέλει να κρατήσει τον Ερντογάν στο δυτικό μπλοκ και να τον χρησιμοποιήσει για τους δικούς του σκοπούς εντός του ΝΑΤΟ εάν χρειαστεί. Μέχρι στιγμής, η προσπάθεια του Ερντογάν να εκβιάσει το ΝΑΤΟ και την ΕΕ έχει υποστηρίξει τους πολιτικούς στόχους του Πούτιν αλλά και τους δικούς του.
Ο ηγετικός του ρόλος στην επίλυση της επισιτιστικής κρίσης θα μπορούσε να καταστήσει τον Ερντογάν βασικό ηγέτη στην επίλυση προβλημάτων και πάλι. Οι τηλεφωνικές συνομιλίες του Ερντογάν στις 30 Μαΐου, πρώτα με τον Πούτιν και στη συνέχεια με τον Ουκρανό Πρόεδρο Volodymyr Zelensky, και οι δηλώσεις που έγιναν στη συνέχεια δείχνουν πως έχει σημειωθεί συγκεκριμένη πρόοδος σε αυτό το θέμα.
Η Ρωσία έχει υποβληθεί σε βαριές κυρώσεις από πολλές δυτικές χώρες ως απάντηση στην εισβολή της στην Ουκρανία. Η Ρωσία απάντησε στις κυρώσεις που σχετίζονται με τον πόλεμο με εμπάργκο στους τομείς των τροφίμων και της ενέργειας. Η Ρωσία αυτήν την στιγμή αποκλείει de facto τα ουκρανικά λιμάνια στη Μαύρη Θάλασσα και απαγορεύει τις εξαγωγές σιτηρών από την Ουκρανία.
Σύμφωνα με το Radio Free Europe/Radio Liberty (RFE/RL), πριν από την εισβολή της Ρωσίας η Ουκρανία εξήγαγε 4,5 εκατομμύρια τόνους αγροτικών προϊόντων το μήνα μέσω των λιμανιών της - 12 τοις εκατό του σιταριού του πλανήτη, το 15 τοις εκατό του καλαμποκιού και το μισό του ηλιελαίου.
Ο αποκλεισμός των ουκρανικών λιμανιών στη Μαύρη Θάλασσα από τη Ρωσία βλάπτει την ουκρανική οικονομία και βυθίζει τον κόσμο σε μια νέα επισιτιστική κρίση. Τα λιμάνια της Οδησσού, του Chornomorsk και άλλων λιμανιών στη Μαύρη Θάλασσα έχουν αποκλειστεί από ρωσικά πολεμικά πλοία, επομένως τα σιτηρά μπορούν να μεταφερθούν μόνο μέσω συμφορημένων, αναποτελεσματικών χερσαίων διαδρομών. Με περιορισμένη εναλλακτική χωρητικότητα και διαθέσιμες μόνο χερσαίες διαδρομές, το 90 τοις εκατό των εξαγωγών σιτηρών από την Ουκρανία δεν μπορεί να μεταφερθεί. Σύμφωνα με τον Οργανισμό Τροφίμων και Γεωργίας (FAO), 25 εκατομμύρια τόνοι σιτηρών βρίσκονται σε σιλό στα λιμάνια της Ουκρανίας. Αυτό έχει σημαντικές επιπτώσεις στις προμήθειες τροφίμων στον κόσμο. Οι παγκόσμιες τιμές των σιτηρών έχουν φτάσει στο υψηλότερο επίπεδο.
Ένας από τους πολιτικούς στόχους της Ρωσίας είναι να πάρει αυτό που θέλει στην Ουκρανία, κρατώντας στην ημερήσια διάταξη τον κίνδυνο επισιτιστικής κρίσης και αναγκάζοντας τη διεθνή κοινότητα να αποδεχθεί τους όρους που έχει θέσει για την Ουκρανία.
Ωστόσο, η ταχεία προσέγγιση μιας επισιτιστικής κρίσης λόγω του αποκλεισμού που επέβαλε η Ρωσία έχει κινητοποιήσει τη διεθνή κοινότητα. Μιλώντας στις 18 Μαΐου σε μια μεγάλη σύνοδο κορυφής των Ηνωμένων Εθνών στη Νέα Υόρκη για την παγκόσμια επισιτιστική ανασφάλεια, ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες κάλεσε τη Ρωσία να απελευθερώσει τις εξαγωγές ουκρανικών σιτηρών. «Ας είμαστε ξεκάθαροι: δεν υπάρχει αποτελεσματική λύση στην επισιτιστική κρίση χωρίς την επανένταξη της παραγωγής τροφίμων της Ουκρανίας. Ο πόλεμος στην Ουκρανία επιδείνωσε την παγκόσμια επισιτιστική ανασφάλεια, αυξάνοντας τον αριθμό των ατόμων με σοβαρή επισιτιστική ανασφάλεια στον κόσμο από 135 εκατομμύρια το 2019 σε 276 εκατομμύρια τώρα», είπε. Ο David Beasley, επικεφαλής του Παγκόσμιου Επισιτιστικού Προγράμματος του ΟΗΕ, προειδοποίησε ότι «η αποτυχία ανοίγματος των λιμανιών θα είναι κήρυξη πολέμου στην παγκόσμια επισιτιστική ασφάλεια, με αποτέλεσμα το λιμό και την αποσταθεροποίηση των εθνών καθώς και τη μαζική μετανάστευση κατ' ανάγκη».
Ο Ρώσος αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών Αντρέι Ρουντένκο δήλωσε: «Η Μόσχα είναι έτοιμη να ανοίξει έναν ασφαλή διάδρομο για τα πλοία που μεταφέρουν σιτηρά στη Μαύρη Θάλασσα για να άρει ορισμένες δυτικές κυρώσεις κατά της Ρωσίας». Όπως αναφέρει η δήλωση, η Ρωσία χρησιμοποιεί τον έλεγχό της στις εξαγωγές σιτηρών της Ουκρανίας ως διπλωματικό μοχλό κατά της Δύσης για να την κάνει να άρει τις κυρώσεις που επιβλήθηκαν στη Ρωσία.
Οι ΗΠΑ και οι χώρες της ΕΕ αποφάσισαν να στείλουν αντιπλοϊκούς πυραύλους Harpoon στην Ουκρανία για να αποδυναμώσουν τον αποκλεισμό των ουκρανικών λιμανιών που επέβαλε η Ρωσία. Ο υπουργός Άμυνας των ΗΠΑ Λόιντ Όστιν δήλωσε ότι η Δανία θα παράσχει στην Ουκρανία ένα σύγχρονο αντιπλοϊκό σύστημα Harpoon και πυραύλους για την προστασία των ακτών της. Ο πρώην Ανώτατος Συμμαχικός Διοικητής στην Ευρώπη Ναύαρχος (επ.) Τζέιμς Σταυρίδης πρότεινε σε άρθρο του Bloomberg να ιδρύσει το ΝΑΤΟ μια ναυτική δύναμη υπό την ηγεσία των ΗΠΑ που θα μπορούσε επίσης να περιλαμβάνει την Τουρκία, τη Ρουμανία και τη Βουλγαρία για να συνοδεύσει εμπορικά πλοία για να σπάσει τον αποκλεισμό του ουκρανικού λιμανιού της Οδησσού. στη Μαύρη Θάλασσα.
Ο αντιναύαρχος Keith Blount, διοικητής της Συμμαχικής Ναυτικής Διοίκησης του ΝΑΤΟ, πραγματοποίησε επίσημη επίσκεψη στη Βάρνα της Βουλγαρίας, στις 10 Μαΐου 2022 για να επικεντρωθεί στην ασφάλεια στη Μαύρη Θάλασσα. Ο Μπλόουντ είπε ότι δεν μπορούσε να παράσχει πληροφορίες για τα επιχειρησιακά σχέδια της συμμαχίας, αλλά διαβεβαίωσε πως το ΝΑΤΟ δεν είχε σχέδια να μείνει για πολύ, μακριά από τη Μαύρη Θάλασσα. Η Τουρκία έχει ενεργοποιήσει το άρθρο 19 της Σύμβασης του Μοντρέ, το οποίο απαγορεύει τη διέλευση πολεμικών πλοίων (ουκρανικά και ρωσικά πολεμικά πλοία) από τις 28 Φεβρουαρίου 2022. Δεν υπάρχει επί του παρόντος κανένα εμπόδιο για τα πολεμικά πλοία των χωρών μελών του ΝΑΤΟ να βρίσκονται στη Μαύρη Θάλασσα εφόσον συμμορφώνονται με τα χωρητικότητα και τα ημερήσια όρια που θέτει η Σύμβαση του Μοντρέ σχετικά με το καθεστώς των Στενών.
Η αυξανόμενη διεθνής πίεση και η πιθανότητα να παρέμβουν πλοία του ΝΑΤΟ για μια λύση για την άμβλυνση του ρωσικού αποκλεισμού των ουκρανικών λιμανιών με τη συνοδεία εμπορικών πλοίων στη Μαύρη Θάλασσα, ανάγκασαν τη Ρωσία να ενεργήσει για να αποφύγει να χάσει τον έλεγχό της στις εξαγωγές σιτηρών της Ουκρανίας.
Σύμφωνα με το Reuters, «η Τουρκία διαπραγματεύεται τόσο με τη Ρωσία όσο και με την Ουκρανία για την εξαγωγή σιτηρών από την Ουκρανία», δήλωσε ένας αξιωματούχος, ο οποίος ζήτησε να παραμείνει ανώνυμος επειδή οι συνομιλίες ήταν εμπιστευτικές. «Με ένα διάδρομο που έπρεπε να ανοίξει από την Τουρκία, υπήρχε ζήτηση για αυτό το σιτάρι να φτάσει στις στοχευμένες αγορές τους. Οι διαπραγματεύσεις είναι ακόμη σε εξέλιξη», πρόσθεσε η πηγή.
Το ενημερωτικό σημείωμα που δημοσίευσε το Κρεμλίνο μετά την τηλεφωνική επικοινωνία μεταξύ Ερντογάν και Πούτιν αναφέρει ότι η ρωσική πλευρά είναι έτοιμη να βοηθήσει στη μεταφορά σιτηρών από τα ουκρανικά λιμάνια με πλοία σε συντονισμό με Τούρκους εταίρους. Το παιχνίδι που ξέρουμε και έχουμε συνηθίσει επαναδιασκευάζεται. Ο Πούτιν προσφέρει στον Ερντογάν, τον δούρειο ίππο του στο ΝΑΤΟ, μια νέα ευκαιρία να ανανεώσει την εικόνα του στο ΝΑΤΟ, τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό. Η ΕΕ και το ΝΑΤΟ πρέπει τώρα να κατανοήσουν τη δυναμική των σχέσεων Πούτιν - Ερντογάν. Ο Ερντογάν δεν μπορεί να συνεχίσει την προσπάθεια εκβιασμού χωρίς την υποστήριξη του Πούτιν. Για να σταματήσει τον Πούτιν, η Δύση πρέπει πρώτα να πει «όχι» στην εκβιαστική πολιτική του Ερντογάν. Υπάρχει ένα ζωτικό θεμέλιο στην στρατιωτική στρατηγική: Οι τακτικοί ελιγμοί δεν μπορούν να διορθώσουν στρατηγικά λάθη. Εάν η Δύση δεν το εξετάσει αυτό στη σχέση της με τον Ερντογάν, ο Ερντογάν θα γίνει ένα πιο εκτεταμένο πρόβλημα ασφάλειας μακροπρόθεσμα.
* Ο Fatih Yurtsever είναι πρώην αξιωματικός του ναυτικού στις Τουρκικές Ένοπλες Δυνάμεις. Χρησιμοποιεί ψευδώνυμο για λόγους ασφαλείας.