Από: analyst.gr - Βασίλης Βιλιάρδος
Ανάλυση
Ο πόλεμος της Ρωσίας εναντίον της Ουκρανίας συνεχίζεται, με μία όλο και μεγαλύτερη αγριότητα – ενώ δεν φαίνεται να υπάρχει τέλος στις εχθροπραξίες. Καθημερινά βλέπει κανείς φρικτές εικόνες ανθρώπινου πόνου, δολοφονίες αμάχων που εμπλέκονται στις συγκρούσεις, επιδείνωση των βασικών συνθηκών διαβίωσης και μαζική καταστροφή των υποδομών – καθώς επίσης του οικοσυστήματος.
Οι αμυνόμενοι Ουκρανοί Πολίτες πληρώνουν πανάκριβα αυτόν τον πόλεμο με το αίμα τους – επίσης όμως οι επιτιθέμενοι Ρώσοι που έχουν τεράστιες απώλειες σε ανθρώπινες ζωές και σε πολεμικό εξοπλισμό, τελευταία με τη βύθιση της ναυαρχίδας τους.
Από την άλλη πλευρά, ο πόλεμος στην Ουκρανία σηματοδοτεί το τέλος ενός κόσμου που ονειρευόταν το «τέλος της ιστορίας», όπως το είχε περιγράψει ο F. Fukuyama: την ασταμάτητη προέλαση της φιλελεύθερης δημοκρατίας και του ΝΑΤΟ προς τα ανατολικά, την πλήρη επικράτηση της ελεύθερης αγοράς και την επίτευξη της τέλειας παγκοσμιοποίησης.
Επρόκειτο εδώ για ένα όνειρο που πλήρωσαν ακριβά οι χώρες του ανατολικού μπλοκ και η Ρωσία – με την κατάρρευση των οικονομιών τους, του βιοτικού τους επιπέδου και του προσδόκιμου ζωής τους. Πώς; Με τις ριζοσπαστικές «θεραπείες σοκ» που τους επέβαλλαν οι δυτικοί οργανισμοί, όπως το ΔΝΤ, αντίστοιχες με αυτές που βιώνουμε στην Ελλάδα μετά το 2010 – όπως στο παράδειγμα της Ρωσίας (ανάλυση).
Το όνειρο όμως δεν εκπληρώθηκε και η ιστορία δεν έχει τελειώσει, αλλά μόλις αρχίζει – με τη φιλελεύθερη δημοκρατία να φτάνει στα όρια της και να αντιφάσκει με τον εαυτό της. Ειδικότερα, οι κυρώσεις που επιβλήθηκαν από τη Δύση αποδεικνύονται μπούμερανγκ – αν μη τι άλλο, επειδή οι οικονομικές τους συνέπειες προμηνύουν το τέλος της παγκοσμιοποίησης.
Εκτός αυτού, η ελεύθερη αγορά που ευρισκόταν σε υποχώρηση εξαιτίας της πανδημίας, φαίνεται πως δίνει τη θέση της στη γεωοικονομία – ενώ η κατακόρυφη άνοδος των τιμών είναι το πρώτο πλήγμα της αποπαγκοσμιοποίησης. Θα ακολουθήσουν πολλά άλλα, όπως τα νομισματικά – με το δολάριο να απολαμβάνει σήμερα μία τελευταία λάμψη της κυριαρχίας του, πριν ολοκληρώσει και αυτό τον κύκλο του.
Μόνος του τώρα ο Putin και σήμερα με την πλάτη στον τοίχο, θέλει να δημιουργήσει νέα δεδομένα – μία καινούργια αρχιτεκτονική ασφαλείας που θα διχάσει ξανά την Ευρώπη για πολύ καιρό, με ένα Σιδηρούν Παραπέτασμα 2.0. Προφανώς θα είναι κάτι εντελώς καταστροφικό για την ΕΕ – αφού δεν θα πληγεί μόνο η οικονομία της, από τις νέες και σκληρότερες κυρώσεις κατά της Ρωσίας, αλλά θα μπορούσε επί πλέον να αποκοπεί η Ευρώπη
(α) από τις προμήθειες φυσικού αερίου και εμπορευμάτων από τη Ρωσία και την κεντρική Ασία, καθώς επίσης
(β) από τη γέφυρα, προς τις αναδυόμενες αγορές της Ασίας.
Παράλληλα, το Διεθνές Δίκαιο έχει υπονομευθεί πλέον σε τέτοιο βαθμό που δεν φαίνεται να έχει καμία σημασία – όχι μόνο από την εισβολή στην Ουκρανία. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε το ότι, ο Putin προσπάθησε να δικαιολογήσει την εισβολή με τις ενέργειες του ΝΑΤΟ στη Γιουγκοσλαβία και των Η.Π.Α. στο Ιράκ – τεκμηριώνοντας έτσι πως το διεθνές δίκαιο δεν αποτελεί πλέον τροχοπέδη στις επιδιώξεις των εκάστοτε ισχυρών.
Όσον αφορά δε τα ΜΜΕ και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, δίνουν την εντύπωση πως εξαπλώνεται ένας νέος μακαρθισμός – θυμίζοντας πως ο όρος χρησιμοποιείται επίσης για να περιγράψει ανυπόστατες και άδικες κατηγορίες, καθώς επίσης δημαγωγικές τακτικές επιθέσεων, δίνοντας έμφαση σε πολιτικά και εθνικά κριτήρια. Εν προκειμένω, στο μυαλό των περισσοτέρων διανοουμένων και των πολιτικών των ΜΜΕ, βασιλεύει ένας Ψυχρός Πόλεμος 2.0 – ενώ κυριαρχεί ένας φανατισμός άνευ προηγουμένου.
Επικρατεί δε η πεποίθηση πως η διεύρυνση της στρατιωτικής αντιπαράθεσης είναι ο μοναδικός βιώσιμος τρόπος – κάτι που ενέχει τον κίνδυνο της κλιμάκωσης των εχθροπραξιών και το θόλωμα δυστυχώς της προοπτικής τερματισμού του πολέμου, μέσω διαπραγματεύσεων. Ο Machiavelli είχε πει πάντως κάποτε πως «δεν είναι αυτός που παίρνει τα όπλα πρώτος, εκείνος που υποκινεί την καταστροφή, αλλά αυτός που την υποδαυλίζει» – χωρίς κάτι τέτοιο να δικαιολογεί βέβαια τις ενέργειες του Putin.
Η πυρηνική απειλή
Συνεχίζοντας, ο συγκεκριμένος πόλεμος έχει ότι χρειάζεται, για να εξελιχθεί σε μία πολύ επικίνδυνη σύγκρουση μεταξύ των τριών ισχυροτέρων πυρηνικών δυνάμεων για την παγκόσμια κυριαρχία: της Ρωσίας, των Η.Π.Α., καθώς επίσης όλο και περισσότερο της Κίνας. Επομένως, θα μπορούσε να απειλήσει ολόκληρη την ανθρωπότητα – ενώ αυτό που πρέπει να επιδιώκεται είναι η ειρήνη όχι μόνο για τους Ουκρανούς, αλλά για όλους εμάς.
Ειδικότερα, οι απέραντες πεδιάδες της Ουκρανίας είχαν ανέκαθεν ένα πολύ υψηλό στρατηγικό ενδιαφέρον – αφού όποιος ελέγχει την Ουκρανία, ελέγχει το κεντρικό τμήμα μεταξύ της ευρωπαϊκής και της ασιατικής ηπείρου. Λόγω της στρατηγικής του αξίας λοιπόν, αυτός ο πόλεμος κινδυνεύει να μετατραπεί σε ένα πεδίο μάχης των πυρηνικών δυνάμεων – με στόχο ποια θα επικρατήσει στον ανταγωνισμό τους για την περιφερειακή και την παγκόσμια ηγεμονία.
Εν προκειμένω, οι ΗΠΑ θα μπορούσαν να βλέπουν την Ουκρανία ως μία ευκαιρία να νικήσουν και να ταπεινώσουν τη Ρωσία – έναν σχετικά αδύναμο, αλλά ενοχλητικό ανταγωνιστή. Απώτερος στόχος τους ένα στρατιωτικό προγεφύρωμα, για να ελέγξουν την πρόσβαση στην Ασία, ειδικά μετά την αποτυχία τους στο Αφγανιστάν – καθώς επίσης για να κρατήσουν την Ευρώπη υπό την κυριαρχία τους, αποδυναμώνοντας τη Γερμανία.
Από την άλλη πλευρά η Κίνα, ως υπέρμαχος της εθνικής κυριαρχίας, δεν αντιμετωπίζει θετικά την επικίνδυνη στρατιωτική επέμβαση της Ρωσίας – οπότε θα ήταν απρόθυμη να συμμετάσχει σε αυτόν τον ανταγωνισμό για τον έλεγχο της Ουκρανίας. Εν τούτοις, δεν έχει την πολυτέλεια να αδιαφορήσει για τυχόν ήττα της Ρωσίας – αφού θα ήταν η επόμενη στον κατάλογο των ΗΠΑ, στον αγώνα τους για την παγκόσμια κυριαρχία.
Ενόψει δε της πρόσφατης συγκέντρωσης των ενόπλων δυνάμεων των ΗΠΑ στη Θάλασσα της Νότιας Κίνας και της πώλησης πυρηνικών υποβρυχίων στην Αυστραλία (AUKUS), οι φόβοι της Κίνας έχουν κλιμακωθεί – πόσο μάλλον όταν συνειδητοποιεί τον κίνδυνο αποκλεισμού των δύο ζωτικής σημασίας εμπορικών οδών της: του δρόμου του μεταξιού και του θαλάσσιου, μέσω της νότιας σινικής θάλασσας.
Ως εκ τούτου, η Κίνα θα μπορούσε να συμπαραταχθεί με τη Ρωσία, για λόγους καθαρής αυτοσυντήρησης – ενώ η πρόσφατη τηλεφωνική επαφή των προέδρων των ΗΠΑ και της Κίνας, όπου ο πρώτος απείλησε το δεύτερο για σκληρές συνέπειες εάν στηρίξει τη Ρωσία, τεκμηριώνει το πόσο διακυβεύεται αυτή η σύγκρουση.
Για τη Ρωσία τώρα, ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει εξελιχθεί σε ένα πόλεμο επιβίωσης – τον οποίο δεν μπορεί να χάσει, χωρίς να χάσει τα πάντα. Εύλογα, αφού πρόκειται για μία χώρα με τεράστια έκταση και με έναν μικρό πληθυσμό που συρρικνώνεται – γεγονός που σε τυχόν ήττα της, θα μπορούσε να προκαλέσει χάος στο εσωτερικό της. Η συγκεκριμένη όμως πολιτική και οικονομική αδυναμία της Ρωσίας, συμβατική στρατιωτική επίσης σε κάποιο βαθμό, σε συνδυασμό με την πυρηνική της ισχύ, θα καθιστούσαν να σχέδια των ΗΠΑ να τη συντρίψουν εξαιρετικά επικίνδυνα – ενδεχομένως αυτοκαταστροφικά.
Ακόμη χειρότερα, η όξυνση του πολέμου στην Ουκρανία συνέβη στη χειρότερη δυνατή στιγμή – αφού σχεδόν όλες οι συμφωνίες ελέγχου των όπλων και οικοδόμησης εμπιστοσύνης που υπεγράφησαν με τη Ρωσία προς το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, είτε ακυρώθηκαν, είτε δεν ανανεώθηκαν. Κυρίως εκ μέρους των ΗΠΑ που πιστεύουν πια ότι, το στρατιωτικό τους πλεονέκτημα έναντι όλων των άλλων κρατών είναι τεράστιο – οπότε δεν χρειάζονται πλέον τέτοιες συμφωνίες.
Μεταξύ των ΗΠΑ και της Κίνας βέβαια, δεν έχουν εξετασθεί τέτοιες συμφωνίες – σημειώνοντας πως, μετά από τόσα χρόνια έντασης και εχθροπραξιών, δεν πρέπει να υπάρχει πλέον καμία καλή θέληση και καμία εμπιστοσύνη μεταξύ των τριών μεγάλων πυρηνικών δυνάμεων. Οι σχέσεις τους δηλαδή έχουν διαβρωθεί εντελώς – όταν την ίδια στιγμή η ανάπτυξη σύγχρονων όπλων μαζικής καταστροφής, έχει σημειώσει τρομακτική πρόοδο.
Οι ΗΠΑ, η Ρωσία και η Κίνα, διαθέτουν μαζί σχεδόν 12.000 πυρηνικές κεφαλές ή το 90% περίπου των συνολικών παγκοσμίως – ενώ, σύμφωνα με τους ειδικούς, η έκρηξη μόλις 100 τέτοιων κεφαλών θα μπορούσε να είναι αρκετή, για να πυροδοτήσει έναν πυρηνικό χειμώνα που θα εξαφάνιζε ολοσχερώς τη ζωή στον πλανήτη μας.
Τα τελευταία χρόνια δε, τα όπλα αυτά έχουν εκσυγχρονισθεί σε μεγάλο βαθμό – οπότε λογικά θα έχει αυξηθεί η καταστροφική τους δύναμη. Ακόμη πιο ανησυχητικό είναι όμως το ότι, αυτή η εξέλιξη θα μπορούσε να έχει δημιουργήσει σε ορισμένους στρατηγούς των ΗΠΑ την ψευδαίσθηση πως θα ήταν οι νικητές ενός πυρηνικού πολέμου – αφού διαφορετικά δεν θα συμπεριφέρονταν με αυτόν τον τρόπο, απέναντι στη Ρωσία και στην Κίνα.
Είναι γνωστό πάντως πως υπάρχουν πλέον υπερηχητικά πυραυλικά συστήματα, περισσότερο από πέντε φορές ταχύτερα από τον ήχο – ενώ αναπτύσσονται για πρώτη φορά οπλικά συστήματα στο διάστημα, με τις τεχνολογίες στον κυβερνοχώρο και με την τεχνητή νοημοσύνη να οδηγούν ένα μεγάλο μέρος της κούρσας εξοπλισμών.
Όλα αυτά μαζί έχουν καταστήσει τα συστήματα στρατιωτικής επίθεσης τόσο πολύπλοκα και γρήγορα που δεν είναι δυνατόν σήμερα να σταματήσει κάποιος έναν πυρηνικό πόλεμο, όταν ξεκινήσει, σκόπιμα ή κατά λάθος – όπως ήταν δυνατόν κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου.
Με απλά λόγια, οποιαδήποτε πληροφορία παρερμηνευθεί από την τεχνητή νοημοσύνη, θα μπορούσε να στείλει ολόκληρη την ανθρωπότητα στην κόλαση – ενώ δεν υπάρχουν πλέον κόκκινα τηλέφωνα, με τα οποία οι πρόεδροι θα μπορούσαν να αποτρέψουν έναν πυρηνικό πόλεμο, είτε αυτός θα πυροδοτούταν από απόγνωση (Ρωσία), είτε από ένα αίσθημα ανωτερότητας (ΗΠΑ).
Θα μπορούσε αλήθεια ο πόλεμος στην Ουκρανία, με το συναίσθημα, με το φανατισμό, με την πολεμική γλώσσα και με το μίσος που προκάλεσε, να εξελιχθεί στη σπίθα που θα οδηγούσε σε μία αλυσιδωτή αντίδραση προς έναν πυρηνικό Αρμαγεδδώνα; Προφανώς, αφού ο κίνδυνος υπάρχει και κλιμακώνεται κάθε ημέρα που συνεχίζεται αυτός ο πόλεμος – πόσο μάλλον όταν η Ρωσία αισθάνεται ενδεχομένως «στρυμωγμένη» από τη μαζική εισροή δυτικών όπλων στην Ουκρανία.
Θα μπορούσε λοιπόν να εξαπολύσει μία διασυνοριακή πυραυλική επίθεση σε μία χώρα του ΝΑΤΟ, ως αντίποινα – ενώ έχει επιτεθεί ήδη σε μία στρατιωτική βάση κοντά στα πολωνικά σύνορα, καθώς επίσης στο αεροδρόμιο του LVIV, ως απάντηση στις αποστολές όπλων από τη Δύση και σε φερόμενους Αμερικανούς που εκπαιδεύουν «παράτυπους» και ξένους μαχητές.
Από την άλλη πλευρά, ο πρόεδρος της Πολωνίας ζήτησε επέμβαση του ΝΑΤΟ – όπου, εάν συμβεί κάτι τέτοιο, θα είναι η τρίτη φορά που πυροδοτείται ένας παγκόσμιος πόλεμος στην Ευρώπη. Με μία όμως μεγάλη διαφορά: το ότι αυτή τη φορά θα είναι η τελευταία.
Επίλογος
Ολοκληρώνοντας, είναι σαφές πως ο πόλεμος δεν πήγε καλά για τη Ρωσία – αφού δεν μπόρεσε να εξασφαλίσει μία γρήγορη νίκη ενώ, το σημαντικότερο, ο ρωσικός στρατός δεν ήταν πουθενά ευπρόσδεκτος ως απελευθερωτής, με εξαίρεση μόνο τις περιοχές που κατείχαν ρωσόφιλοι αυτονομιστές. Δεν υπολόγισε σωστά η Ρωσία και ο στρατός της αποδείχθηκε πιο αδύναμος, από ότι πίστευε ο κόσμος αρχικά.
Για την Ουκρανία, παρά τις αναφορές για ηρωισμό, ο πόλεμος είναι μία ανθρώπινη, κοινωνική και οικονομική καταστροφή που έχει να βιώσει η Ευρώπη από τον πόλεμο της Γιουγκοσλαβίας – ενώ οι Ουκρανοί μπορεί να κέρδισαν μία ηθική νίκη, αλλά είναι απίθανο να πετύχουν μία στρατιωτική νίκη. Οι μεγάλες δυνάμεις σπάνια υποχωρούν, θυμίζοντας πως το ΝΑΤΟ χρειάσθηκε σχεδόν 12 εβδομάδες για να βομβαρδίσει και να υποτάξει τη Σερβία – παρά το ότι είναι μία πολύ μικρότερη χώρα από την Ουκρανία και το ΝΑΤΟ πολύ ανώτερο στρατιωτικά.
Ο πόλεμος δεν πήγε καλά ούτε για τη Δύση, αφού πολλές δυτικές χώρες, ιδιαίτερα στην Ευρώπη, υποφέρουν ήδη από τις κυρώσεις εναντίον της Ρωσίας – ενώ πρόκειται μόνο για την αρχή. Το πιο σημαντικό είναι όμως το ότι, δεν χάνει μόνο τη διεθνή υποστήριξη η Ρωσία, αλλά και η Δύση – αφού καμία χώρα της Ασίας, της Μέσης Ανατολής, της Αφρικής ή της Λατινικής Αμερικής δεν φαίνεται πρόθυμη να υποστηρίξει το δυτικό συνασπισμό, ούτε καν η Τουρκία και το Ισραήλ, παρά το ότι πολλές καταδίκασαν τη ρωσική εισβολή.
Φαίνεται δε ότι, το 90% του παγκόσμιου πληθυσμού δεν θέλει να πάρει μέρος σε αυτόν τον πόλεμο – όπου για τους περισσότερους είναι ένας πόλεμος μεταξύ των λευκών, ο οποίος θυμίζει τις συγκρούσεις του Ψυχρού Πολέμου.
Αυτό που απογοητεύει όμως είναι η ΕΕ – όπου, παρά το ότι η Ουκρανία είναι ευρωπαϊκή χώρα και αυτά που συμβαίνουν εκεί θα έχουν επιπτώσεις σε ολόκληρη την Ευρώπη, δεν φαίνεται να αναζητούνται λύσεις για το πώς θα τελειώσει ο πόλεμος και πώς μπορεί να μοιάζει η ειρήνη.
Αντίθετα, η πρόεδρος της Κομισιόν και ο αντιπρόεδρος της επικεντρώθηκαν στη χρηματοδότηση όπλων για την Ουκρανία αξίας 1 δις €, η πολωνική κυβέρνηση θέλει να επέμβει το ΝΑΤΟ, ο Γερμανός καγκελάριος αγοράζει F-35 για να επιτεθεί στη Ρωσία, ο Ούγγρος πρόεδρος κάνει ασκήσεις ισορροπίας, ο M. Draghi αναζητάει τρόπους για να μη χρεοκοπήσει η Ιταλία, η Σουηδία και η Φινλανδία συζητούν για τη συμμετοχή τους στο ΝΑΤΟ υπό αυτές τις συνθήκες, η Ελλάδα στέλνει όπλα όταν δεν μπορεί να φυλάξει τα δικά της σύνορα, σκύβοντας συνεχώς το κεφάλι στην Τουρκία κοκ.
Εύλογα λοιπόν δεν μπορεί να αντιμετωπίζει κανείς με αισιοδοξία το μέλλον – το ότι δηλαδή θα επικρατήσει τελικά η λογική και θα αναζητηθούν τρόποι, για να μην οδηγηθεί ο πλανήτης σε έναν πυρηνικό Αρμαγεδδώνα.