Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία βρίσκεται αισίως στην έβδομη ημέρα. Μετά την αποτυχία της επικράτησης με βάση το σενάριο εσωτερικής κατάρρευσης των ουκρανικών ενόπλων δυνάμεων εξαιτίας της μεγάλης διαφοράς στρατιωτικής ισχύος, πλέον βρισκόμαστε σε νέα φάση. Η Ρωσία επιχειρεί με κάθε κόστος να επιτύχει τους αντικειμενικούς της σκοπούς, ακόμα κι αν χρειαστεί να ισοπεδώσει μεγάλα αστικά κέντρα, της πρωτεύουσας Κιέβου συμπεριλαμβανομένης. Το διεθνές κόστος της ρωσικής επιχείρησης δεν είχε υπολογιστεί ορθά από το Κρεμλίνο. Μέρος του διεθνούς κόστους είναι και το κλείσιμο των Στενών του Βοσπόρου από την Τουρκία, μια απόφαση η οποία θα μας απασχολήσει σήμερα.
Από: defence-point.gr - Του Ζαχαρία Μίχα*
(Διευθυντής Μελετών στο Ινστιτούτο Αναλύσεων Ασφάλειας και Άμυνας – ΙΑΑΑ/ISDA)
Η Ρωσία δεν έχει περιθώριο υποχώρησης χωρίς μια πειστική επίδειξη ισχύος, όχι απέναντι στην ουκρανική ηγεσία, όσο στην αμερικανική και δευτερευόντως την ηγεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ωστόσο, το μεγαλύτερο ίσως κόστος για τους Ρώσους, είναι ότι είναι αυτή καθαυτή η επίδειξη ισχύος αποτελεί καθοριστικό παράγοντα αφύπνισης της Ευρώπης που συνειδητοποιεί τον κίνδυνο. Εάν πάγιος γεωπολιτικός στόχος της Μόσχας ήταν το να απομακρύνει ψυχολογικά και ουσιαστικά τις δυο όχθες του Ατλαντικού, στην πράξη το αποτέλεσμα που έφερε είναι ακριβώς το αντίθετο. Και στον νέο Ψυχρό Πόλεμο θα πρέπει όλοι να πορευτούν με αυτό το δεδομένο.
Η Τουρκία έλαβε την απόφαση να κλείσει τα Στενά του Βοσπόρου. Την απόφαση όμως την εκτέλεσε με τον γνωστό “αλά Τούρκα” τρόπο. Επιχειρώντας να ισορροπήσει σε δύο βάρκες. Αυτό είναι δυνατό όσο το αντικείμενο δεν αγγίζει τον σκληρό πυρήνα των συμφερόντων των εμπλεκομένων μερών (ΗΠΑ και Ρωσίας εν προκειμένω). Σύμφωνα με την πρόσφατη ρητορική Ερντογάν, η Τουρκία δεν προτίθεται να εγκαταλείψει ούτε τη Μόσχα ούτε την Ουάσιγκτον. Αυτή η θέση είναι συμβατή με την πάγια τα τελευταία χρόνια εξωτερική πολιτική του ισλαμιστικού καθεστώτος. Όμως, το επίμαχο ζήτημα των Στενών μπορεί προσεχώς να την οδηγήσει σε επικίνδυνο αδιέξοδο.
Η Τουρκία έκλεισε τα Στενά, αφού πρώτα φρόντισε να καθυστερήσει τόσο, όσο να προλάβουν να περάσουν μονάδες επιφανείας του ρωσικού στόλου της Μαύρης Θάλασσας και να επιστρέψουν από την ανατολική Μεσόγειο όπου είχαν αναπτυχθεί στις βάσεις τους. Με τον τρόπο αυτό όμως, σε επίπεδο εικόνας, η Τουρκία εμφανίζεται να έχει κάνει μια σημαντική εξυπηρέτηση στη Ρωσία. Κλείνοντας τα Στενά, επί της ουσίας διασφαλίζει ότι ο ρωσικός Στόλος δεν θα αντιμετωπίσει εχθρικά ΝΑΤΟϊκά πλοία.
Τονίζεται το “στο επίπεδο της εικόνας”, διότι εάν θεωρητικά η σύγκρουση κλιμακωνόταν τόσο που θα απειλούνταν Ρουμανία και Βουλγαρία που είναι ΝΑΤΟϊκές χώρες, η διάσταση του προβλήματος θα γινόταν εντελώς διαφορετική. Παράλληλα, η Τουρκία ανακοίνωσε ότι δεν θα συμμετάσχει στις κυρώσεις κατά της Ρωσίας. Με αυτά ως δεδομένα, συν τη νέα ψυχροπολεμική κατάσταση στην οποία έχουν εισέλθει οι σχέσεις Ρωσίας-Δύσης, η θέση για την Τουρκία περιπλέκεται.
Όπως έχει αναφερθεί πρόσφατα σε άλλη παρέμβαση του υπογράφοντα, η ανασύσταση των “στρατοπέδων” θα περιορίσει τα περιθώρια κινήσεων των χωρών-μελών του ΝΑΤΟ. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι η άσκηση ισορροπίας του Ερντογάν ανάμεσα στην Ουάσιγκτον και τη Μόσχα θα καταστεί πολύ πιο προβληματική. Διότι πάγιος στόχος της πολιτικής αυτής είναι η απόσπαση όσο το δυνατόν περισσοτέρων ανταλλαγμάτων για την Τουρκία και από τις δυο πλευρές. Στην τουρκική σκέψη, Μόσχα και Ουάσιγκτον θα διαγκωνίζονται για το ποιος θα δώσει περισσότερα κίνητρα στην Άγκυρα για να εξασφαλίσουν την εύνοιά της.
Σε συνθήκες Ψυχρού Πολέμου όμως, είναι εξαιρετικά αμφίβολο εάν η ανοχή των ΗΠΑ θα μπορούσε να είναι ίδια με τη σκανδαλώδη που έχουν επιδείξει απέναντι σε σωρεία τουρκικών αντισυμμαχικών συμπεριφορών. Η Τουρκία θα πιεστεί ασφυκτικά για να επιλέξει και μία οδός είναι η ίδια συνταγή που χρησιμοποιείται κατά των Ρώσων. Η οικονομική πίεση.
Σε κάθε περίπτωση, η αμυντική επένδυση των ΗΠΑ στον ελληνικό χώρο είχε και αυτή τη λογική. Εάν και εφόσον επέστρεφε ποτέ η Τουρκία στο δυτικό μαντρί, η έντονη παρουσία αμερικανικών στρατευμάτων στην Ελλάδα να απέτρεπε την τουρκική δυνατότητα εκ νέου χρήσης εκβιαστικών πρακτικών από την πλευρά της Άγκυρας. Έρχεται όμως σήμερα να δημιουργηθεί το προηγούμενο της παγκόσμιας κινητοποίησης για τη ρητορική και μέσω σκληρών κυρώσεων καταδίκη της εισβολής της Ρωσίας σε ένα κυρίαρχο κράτος και δημιουργεί εμπόδια στους τουρκικούς στόχους απέναντι στην Ελλάδα. Όχι ασφαλώς εξ ορισμού ανυπέρβλητα.
Το πρόβλημα για την Τουρκία δεν περιορίζεται όμως μόνο εκεί. Η Ουάσιγκτον δεν πείθεται για την ειλικρίνεια των προθέσεων της Άγκυρας, ιδιαίτερα από τη στιγμή της μη συμμετοχής στις κυρώσεις κατά της Ρωσίας, με το αιτιολογικό ότι επιθυμεί να διατηρήσει ανοιχτούς διαύλους και με τους δυο αντιμαχόμενους. Η τουρκική στάση εάν εξεταστεί με αμερικανικά και ΝΑΤΟϊκά “γυαλιά”, είναι προβληματική και θα οδηγήσει σε νέες συζητήσεις αναφορικά με τις πραγματικές πιθανότητες επιστροφής της Τουρκίας στο δυτικό μαντρί.
Όσο ιδεοληπτική και να είναι η προσέγγιση στην Ουάσιγκτον, δεν μπορεί να μην θυμηθούν το προηγούμενο του 2003. Την πρώτη κίνηση αποστασιοποίησης της Τουρκίας από τις ΗΠΑ, όταν αρνήθηκε τη διέλευση της “ψηφιακής” 4ης Μεραρχίας Πεζικού (4th Infantry Division) του αμερικανικού Στρατού από το έδαφος της Τουρκίας, ώστε να εισβάλλει στο Ιράκ από τα κουρδικά εδάφη. Η τουρκική ενέργεια είχε εξοργίσει τότε τους νεοσυντηρητικούς στην Ουάσιγκτον και θεωρείται ως η πράξη που ξεκίνησε την αντίστροφη μέτρηση στις σχέσεις ΗΠΑ-Τουρκίας.
Φαίνεται πως η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία και ο νέος Ψυχρός Πόλεμος που έχει ήδη ξεκινήσει, θα αναζωπυρώσει τη συζήτηση για το μέλλον της Τουρκίας στην Ατλαντική Συμμαχία. Η Άγκυρα δεν δείχνει διατεθειμένη να βάλει νερό στο κρασί της και με την τήρηση ίσων αποστάσεων, όπως διακηρύσσει, πιστεύει ότι θα επωφεληθεί από τις νέες ισορροπίες για να επεκτείνει την επιρροή της στους τουρκογενείς πληθυσμούς της κεντρικής Ασίας και όχι μόνο. Αυτό είναι και το δέλεαρ που προσπαθεί να πουλήσει στη Δύση για να συνεχίσει να ανέχεται την αποκλίνουσα συμπεριφορά της.
Η Τουρκία θα έχει θεωρητικά με το μέρος της την ισχυρή πιθανότητα ο νέος Ψυχρός Πόλεμος να παρουσιάζει διαφορές με τον παλιό, διότι η παγκοσμιοποίηση δεν μπορεί να αντιστραφεί συνολικά με αποτέλεσμα την αυστηρή περιχαράκωση των δυο στρατοπέδων σε όλα τα επίπεδα. Ωστόσο, η ανοχή της τουρκικής συμπεριφοράς θα προκαλέσει τριγμούς εντός του οικοδομήματος της Ατλαντικής Συμμαχίας.
Μένει όμως να αποδειχθεί πόσο ανθεκτική θα αποδειχθεί η Τουρκία στον νέο τύπο “πειθούς” που χρησιμοποιεί κατά προτεραιότητα πλέον η Δύση με στόχο τον συνετισμό αναθεωρητών και απείθαρχων. Τον οικονομικό πόλεμο…
Από: defence-point.gr - Του Ζαχαρία Μίχα*
(Διευθυντής Μελετών στο Ινστιτούτο Αναλύσεων Ασφάλειας και Άμυνας – ΙΑΑΑ/ISDA)
Η Ρωσία δεν έχει περιθώριο υποχώρησης χωρίς μια πειστική επίδειξη ισχύος, όχι απέναντι στην ουκρανική ηγεσία, όσο στην αμερικανική και δευτερευόντως την ηγεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ωστόσο, το μεγαλύτερο ίσως κόστος για τους Ρώσους, είναι ότι είναι αυτή καθαυτή η επίδειξη ισχύος αποτελεί καθοριστικό παράγοντα αφύπνισης της Ευρώπης που συνειδητοποιεί τον κίνδυνο. Εάν πάγιος γεωπολιτικός στόχος της Μόσχας ήταν το να απομακρύνει ψυχολογικά και ουσιαστικά τις δυο όχθες του Ατλαντικού, στην πράξη το αποτέλεσμα που έφερε είναι ακριβώς το αντίθετο. Και στον νέο Ψυχρό Πόλεμο θα πρέπει όλοι να πορευτούν με αυτό το δεδομένο.
Η Τουρκία έλαβε την απόφαση να κλείσει τα Στενά του Βοσπόρου. Την απόφαση όμως την εκτέλεσε με τον γνωστό “αλά Τούρκα” τρόπο. Επιχειρώντας να ισορροπήσει σε δύο βάρκες. Αυτό είναι δυνατό όσο το αντικείμενο δεν αγγίζει τον σκληρό πυρήνα των συμφερόντων των εμπλεκομένων μερών (ΗΠΑ και Ρωσίας εν προκειμένω). Σύμφωνα με την πρόσφατη ρητορική Ερντογάν, η Τουρκία δεν προτίθεται να εγκαταλείψει ούτε τη Μόσχα ούτε την Ουάσιγκτον. Αυτή η θέση είναι συμβατή με την πάγια τα τελευταία χρόνια εξωτερική πολιτική του ισλαμιστικού καθεστώτος. Όμως, το επίμαχο ζήτημα των Στενών μπορεί προσεχώς να την οδηγήσει σε επικίνδυνο αδιέξοδο.
Η Τουρκία έκλεισε τα Στενά, αφού πρώτα φρόντισε να καθυστερήσει τόσο, όσο να προλάβουν να περάσουν μονάδες επιφανείας του ρωσικού στόλου της Μαύρης Θάλασσας και να επιστρέψουν από την ανατολική Μεσόγειο όπου είχαν αναπτυχθεί στις βάσεις τους. Με τον τρόπο αυτό όμως, σε επίπεδο εικόνας, η Τουρκία εμφανίζεται να έχει κάνει μια σημαντική εξυπηρέτηση στη Ρωσία. Κλείνοντας τα Στενά, επί της ουσίας διασφαλίζει ότι ο ρωσικός Στόλος δεν θα αντιμετωπίσει εχθρικά ΝΑΤΟϊκά πλοία.
Τονίζεται το “στο επίπεδο της εικόνας”, διότι εάν θεωρητικά η σύγκρουση κλιμακωνόταν τόσο που θα απειλούνταν Ρουμανία και Βουλγαρία που είναι ΝΑΤΟϊκές χώρες, η διάσταση του προβλήματος θα γινόταν εντελώς διαφορετική. Παράλληλα, η Τουρκία ανακοίνωσε ότι δεν θα συμμετάσχει στις κυρώσεις κατά της Ρωσίας. Με αυτά ως δεδομένα, συν τη νέα ψυχροπολεμική κατάσταση στην οποία έχουν εισέλθει οι σχέσεις Ρωσίας-Δύσης, η θέση για την Τουρκία περιπλέκεται.
Όπως έχει αναφερθεί πρόσφατα σε άλλη παρέμβαση του υπογράφοντα, η ανασύσταση των “στρατοπέδων” θα περιορίσει τα περιθώρια κινήσεων των χωρών-μελών του ΝΑΤΟ. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι η άσκηση ισορροπίας του Ερντογάν ανάμεσα στην Ουάσιγκτον και τη Μόσχα θα καταστεί πολύ πιο προβληματική. Διότι πάγιος στόχος της πολιτικής αυτής είναι η απόσπαση όσο το δυνατόν περισσοτέρων ανταλλαγμάτων για την Τουρκία και από τις δυο πλευρές. Στην τουρκική σκέψη, Μόσχα και Ουάσιγκτον θα διαγκωνίζονται για το ποιος θα δώσει περισσότερα κίνητρα στην Άγκυρα για να εξασφαλίσουν την εύνοιά της.
Σε συνθήκες Ψυχρού Πολέμου όμως, είναι εξαιρετικά αμφίβολο εάν η ανοχή των ΗΠΑ θα μπορούσε να είναι ίδια με τη σκανδαλώδη που έχουν επιδείξει απέναντι σε σωρεία τουρκικών αντισυμμαχικών συμπεριφορών. Η Τουρκία θα πιεστεί ασφυκτικά για να επιλέξει και μία οδός είναι η ίδια συνταγή που χρησιμοποιείται κατά των Ρώσων. Η οικονομική πίεση.
Σε κάθε περίπτωση, η αμυντική επένδυση των ΗΠΑ στον ελληνικό χώρο είχε και αυτή τη λογική. Εάν και εφόσον επέστρεφε ποτέ η Τουρκία στο δυτικό μαντρί, η έντονη παρουσία αμερικανικών στρατευμάτων στην Ελλάδα να απέτρεπε την τουρκική δυνατότητα εκ νέου χρήσης εκβιαστικών πρακτικών από την πλευρά της Άγκυρας. Έρχεται όμως σήμερα να δημιουργηθεί το προηγούμενο της παγκόσμιας κινητοποίησης για τη ρητορική και μέσω σκληρών κυρώσεων καταδίκη της εισβολής της Ρωσίας σε ένα κυρίαρχο κράτος και δημιουργεί εμπόδια στους τουρκικούς στόχους απέναντι στην Ελλάδα. Όχι ασφαλώς εξ ορισμού ανυπέρβλητα.
Το πρόβλημα για την Τουρκία δεν περιορίζεται όμως μόνο εκεί. Η Ουάσιγκτον δεν πείθεται για την ειλικρίνεια των προθέσεων της Άγκυρας, ιδιαίτερα από τη στιγμή της μη συμμετοχής στις κυρώσεις κατά της Ρωσίας, με το αιτιολογικό ότι επιθυμεί να διατηρήσει ανοιχτούς διαύλους και με τους δυο αντιμαχόμενους. Η τουρκική στάση εάν εξεταστεί με αμερικανικά και ΝΑΤΟϊκά “γυαλιά”, είναι προβληματική και θα οδηγήσει σε νέες συζητήσεις αναφορικά με τις πραγματικές πιθανότητες επιστροφής της Τουρκίας στο δυτικό μαντρί.
Όσο ιδεοληπτική και να είναι η προσέγγιση στην Ουάσιγκτον, δεν μπορεί να μην θυμηθούν το προηγούμενο του 2003. Την πρώτη κίνηση αποστασιοποίησης της Τουρκίας από τις ΗΠΑ, όταν αρνήθηκε τη διέλευση της “ψηφιακής” 4ης Μεραρχίας Πεζικού (4th Infantry Division) του αμερικανικού Στρατού από το έδαφος της Τουρκίας, ώστε να εισβάλλει στο Ιράκ από τα κουρδικά εδάφη. Η τουρκική ενέργεια είχε εξοργίσει τότε τους νεοσυντηρητικούς στην Ουάσιγκτον και θεωρείται ως η πράξη που ξεκίνησε την αντίστροφη μέτρηση στις σχέσεις ΗΠΑ-Τουρκίας.
Φαίνεται πως η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία και ο νέος Ψυχρός Πόλεμος που έχει ήδη ξεκινήσει, θα αναζωπυρώσει τη συζήτηση για το μέλλον της Τουρκίας στην Ατλαντική Συμμαχία. Η Άγκυρα δεν δείχνει διατεθειμένη να βάλει νερό στο κρασί της και με την τήρηση ίσων αποστάσεων, όπως διακηρύσσει, πιστεύει ότι θα επωφεληθεί από τις νέες ισορροπίες για να επεκτείνει την επιρροή της στους τουρκογενείς πληθυσμούς της κεντρικής Ασίας και όχι μόνο. Αυτό είναι και το δέλεαρ που προσπαθεί να πουλήσει στη Δύση για να συνεχίσει να ανέχεται την αποκλίνουσα συμπεριφορά της.
Η Τουρκία θα έχει θεωρητικά με το μέρος της την ισχυρή πιθανότητα ο νέος Ψυχρός Πόλεμος να παρουσιάζει διαφορές με τον παλιό, διότι η παγκοσμιοποίηση δεν μπορεί να αντιστραφεί συνολικά με αποτέλεσμα την αυστηρή περιχαράκωση των δυο στρατοπέδων σε όλα τα επίπεδα. Ωστόσο, η ανοχή της τουρκικής συμπεριφοράς θα προκαλέσει τριγμούς εντός του οικοδομήματος της Ατλαντικής Συμμαχίας.
Μένει όμως να αποδειχθεί πόσο ανθεκτική θα αποδειχθεί η Τουρκία στον νέο τύπο “πειθούς” που χρησιμοποιεί κατά προτεραιότητα πλέον η Δύση με στόχο τον συνετισμό αναθεωρητών και απείθαρχων. Τον οικονομικό πόλεμο…