Εν όψει της φημολογούμενης επίσκεψης του Ισραηλινού προέδρου στην Τουρκία, στην πλέον εμβληματική διπλωματικά ενέργεια στην οδό της επιδιωκόμενης εξομάλυνσης των σχέσεων ανάμεσα στην Τουρκία και το Ισραήλ, η πιο συστηματική εξέταση της νέας εικόνας που διαμορφώνεται στην ανατολική Μεσόγειο έχει μεγαλύτερη αξία από ποτέ. Αν και η επίσκεψη δεν μπορεί να θεωρηθεί ακόμα δεδομένη, καθόσον έχει αναφερθεί μόνο από τον Ερντογάν, η διένεξη για τον αγωγό EastMed θα βρεθεί στο επίκεντρο. Αλήθεια, μπορεί το Ισραήλ, ελαφρά τη καρδία, να εγκαταλείψει τον αγωγό; Το “παίγνιο” είναι πολύπλοκο. Μπορεί όμως να αποτυπωθεί και με την έννοια που έχει επιστημονικά ο όρος…
Από: defence-point.gr / Του Δρ. Σωτήρη Καμενόπουλου
Ας κάνουμε μία υπόθεση υπό τη μορφή παιγνίου. Ας υποθέσουμε πως το Ισραήλ εξετάζει την πιθανότητα να αποφασίσει τη διακοπή στήριξης στον αγωγό φυσικού αερίου East Med. Ας υποθέσουμε δηλαδή, πως το Ισραήλ εξετάζει την εναλλακτική να προχωρήσει στην υλοποίηση κατασκευής αγωγού φυσικού αερίου ο οποίος θα περνά από την Τουρκία. Ας εξετασθούν τα πιθανά σενάρια που διαμορφώνονται υπό μορφή πιθανοτήτων.
1. Περιγραφή των πρωταρχικών εναλλακτικών επιλογών
Συνολικά εξετάσθηκαν επτά διαφορετικά εναλλακτικά αποτελέσματα (Πίνακας 1).
Η αρχική υπόθεση ξεκινά με τις δύο εναλλακτικές: το Ισραήλ συνεχίζει τη στήριξή του στον αγωγό East Med ή το Ισραήλ εγκαταλείπει τον East Med και στηρίζει έναν αγωγό ο οποίος θα περνά από την Τουρκία (Εικόνα 1).
Εάν το Ισραήλ συνεχίσει να παρέχει τη στήριξή του στον αγωγό East Med τότε ανοίγουν δύο κλάδοι: Η Τουρκία είτε αντιδρά, είτε δεν αντιδρά (με παρενόχληση της κατασκευής/λειτουργίας του EastMed). Αν η Τουρκία αντιδράσει τότε το Ισραήλ έχει δύο εναλλακτικές: είτε αντιδρά, είτε δεν αντιδρά (Εναλλακτική Νο. 1, με πιθανότητα 25%). Αν το Ισραήλ αντιδράσει τότε η Ελλάδα είτε θα στηρίξει το Ισραήλ (Εναλλακτική Νο. 4 με πιθανότητα 6,25) είτε θα παραμείνει ουδέτερη (Εναλλακτική Νο. 3, με πιθανότητα 6,25%). Ωστόσο, αυτό το σενάριο (Εναλλακτική Νο. 3) δεν είναι ρεαλιστικό. Η πιθανότητα για το σενάριο το Ισραήλ να μην αντιδράσει εάν η Τουρκία «παρενοχλήσει» την κατασκευή του EastMed είναι 12,5% (Εναλλακτική Νο. 2). Ωστόσο, και αυτό το σενάριο δεν είναι ρεαλιστικό.
Εάν το Ισραήλ σταματήσει να παρέχει τη στήριξή του στον αγωγό EastMed και υιοθετήσει τη στήριξη αγωγού φυσικού αερίου ο οποίος θα περνά από την Τουρκία, τότε ανοίγουν δύο κλάδοι: η Τουρκία όποτε θέλει μπλοκάρει τη μεταφορά φυσικού αερίου μέσω του αγωγού για την εξυπηρέτηση των συμφερόντων της ή εναλλακτικά, η Τουρκία δεν μπλοκάρει ποτέ τη ροή του φυσικού αερίου. Η πιθανότητα η Τουρκία να μην μπλοκάρει ποτέ τη ροή του φυσικού αερίου είναι 25% (Εναλλακτική Νο. 5).
Το πιστεύει αυτός κανείς; Αν η Τουρκία, κάποια στιγμή μελλοντικά, μπλοκάρει τη ροή του φυσικού αερίου τότε ανοίγονται κλάδοι: είτε το Ισραήλ αντιδρά (Εναλλακτική Νο. 7, με πιθανότητα 12,5%), είτε το Ισραήλ δεν αντιδρά (Εναλλακτική Νο. 6, με πιθανότητα 12,5%). Στην περίπτωση της εναλλακτικής Νο. 7, θα πρέπει να σημειωθεί ότι το Ισραήλ ΔΕΝ θα έχει τη στήριξη της Ελλάδας, καθώς η Ελλάδα δεν θα έχει κανένα λόγο να εμπλακεί σε μια διαμάχη η οποία θα αφορά έναν παντελώς «ξένο» προς αυτήν αγωγό. Το Ισραήλ θα είναι μόνο του…
Επίσης, η εναλλακτική Νο. 6 είναι παντελώς μη-ρεαλιστική: υπάρχει περίπτωση το Ισραήλ να ΜΗΝ αντιδράσει εάν κάποια στιγμή μελλοντικά η Τουρκία μπλοκάρει τη ροή του φυσικού αερίου (το οποίο είναι Ισραηλινό;). Συνεπώς, θα πρέπει να δημιουργηθούν κάποια εξισορροπημένα («balanced-out») ρεαλιστικά σενάρια.
2. Περιγραφή των εξισορροπημένων «balanced-out” εναλλακτικών επιλογών
Τα εξισορροπημένα σενάρια φαίνονται στην Εικόνα 2.
Συνοπτικά, βάσει των νέων εξισορροπημένων σεναρίων, διαμορφώνονται οι εξής εναλλακτικές:
Εναλλακτική Νο. 4: Αν το Ισραήλ αποφασίσει να στηρίξει τον αγωγό Ισραήλ-Τουρκίας και η Τουρκία κόψει την παροχή φυσικού αερίου τότε με πιθανότητα 25% θα υπάρξει σύγκρουση μεταξύ Ισραήλ-Τουρκίας ΧΩΡΙΣ όμως το Ισραήλ να έχει τη στήριξη της Ελλάδας. Το Ισραήλ θα είναι μόνο του. Σημαντική παρατήρηση: η σύγκρουση στην περιοχή ΔΕΝ αποφεύγεται. Ακόμη και ένας αγωγός μεταξύ Ισραήλ-Τουρκίας, με πιθανότητα 25% θα φέρει «γεωπολιτικές τριβές».
Εναλλακτική Νο. 3: Αν το Ισραήλ αποφασίσει να στηρίξει τον αγωγό Ισραήλ-Τουρκίας και η Τουρκία ΔΕΝ θα διακόψει ποτέ την παροχή φυσικού αερίου τότε με πιθανότητα 25%. Αλήθεια, πιστεύει κανείς ότι αυτό το σενάριο είναι ρεαλιστικό;
Εναλλακτική Νο. 2: Αυτή η εναλλακτική υποθέτει ότι το Ισραήλ αποφασίζει να συνεχίσει τη στήριξή του στον αγωγό φυσικού αερίου EastMed και η Τουρκία αντιδρά με «παρενοχλήσεις» κατά τη διάρκεια κατασκευής ή/και λειτουργίας του αγωγού: με πιθανότητα 25% θα υπάρχει σύγκρουση μεταξύ Ισραήλ και Ελλάδας εναντίον της Τουρκίας. Όμως το Ισραήλ σε αυτή την περίπτωση θα έχει στήριξη ΚΑΙ της Ελλάδας.
Εναλλακτική Νο. 1: Αυτή η εναλλακτική υποθέτει ότι το Ισραήλ αποφασίζει να συνεχίσει τη στήριξή του στον αγωγό φυσικού αερίου EastMed και η Τουρκία ΔΕΝ αντιδρά με «παρενοχλήσεις» κατά τη διάρκεια κατασκευής ή/και λειτουργίας του αγωγού.
Αυτό που θα πρέπει να μείνει ως ένα από τα ουσιαστικότερα ίσως συμπεράσματα από την παραπάνω υποκειμενική ανάλυση, είναι το εξής: ακόμη και αν το Ισραήλ αποφασίσει να μεταφέρει το φυσικό του αέριο μέσω της Τουρκίας (με τη δικαιολογία ότι τάχα ο EastMed θα επιφέρει «γεωπολιτικές τριβές»), μελλοντικά οι γεωπολιτικές τριβές στην περιοχή ΔΕΝ θα αποφευχθούν ούτε και σε αυτήν την περίπτωση.
Ας κάνουμε μία υπόθεση υπό τη μορφή παιγνίου. Ας υποθέσουμε πως το Ισραήλ εξετάζει την πιθανότητα να αποφασίσει τη διακοπή στήριξης στον αγωγό φυσικού αερίου East Med. Ας υποθέσουμε δηλαδή, πως το Ισραήλ εξετάζει την εναλλακτική να προχωρήσει στην υλοποίηση κατασκευής αγωγού φυσικού αερίου ο οποίος θα περνά από την Τουρκία. Ας εξετασθούν τα πιθανά σενάρια που διαμορφώνονται υπό μορφή πιθανοτήτων.
1. Περιγραφή των πρωταρχικών εναλλακτικών επιλογών
Συνολικά εξετάσθηκαν επτά διαφορετικά εναλλακτικά αποτελέσματα (Πίνακας 1).
Η αρχική υπόθεση ξεκινά με τις δύο εναλλακτικές: το Ισραήλ συνεχίζει τη στήριξή του στον αγωγό East Med ή το Ισραήλ εγκαταλείπει τον East Med και στηρίζει έναν αγωγό ο οποίος θα περνά από την Τουρκία (Εικόνα 1).
Εάν το Ισραήλ συνεχίσει να παρέχει τη στήριξή του στον αγωγό East Med τότε ανοίγουν δύο κλάδοι: Η Τουρκία είτε αντιδρά, είτε δεν αντιδρά (με παρενόχληση της κατασκευής/λειτουργίας του EastMed). Αν η Τουρκία αντιδράσει τότε το Ισραήλ έχει δύο εναλλακτικές: είτε αντιδρά, είτε δεν αντιδρά (Εναλλακτική Νο. 1, με πιθανότητα 25%). Αν το Ισραήλ αντιδράσει τότε η Ελλάδα είτε θα στηρίξει το Ισραήλ (Εναλλακτική Νο. 4 με πιθανότητα 6,25) είτε θα παραμείνει ουδέτερη (Εναλλακτική Νο. 3, με πιθανότητα 6,25%). Ωστόσο, αυτό το σενάριο (Εναλλακτική Νο. 3) δεν είναι ρεαλιστικό. Η πιθανότητα για το σενάριο το Ισραήλ να μην αντιδράσει εάν η Τουρκία «παρενοχλήσει» την κατασκευή του EastMed είναι 12,5% (Εναλλακτική Νο. 2). Ωστόσο, και αυτό το σενάριο δεν είναι ρεαλιστικό.
Εάν το Ισραήλ σταματήσει να παρέχει τη στήριξή του στον αγωγό EastMed και υιοθετήσει τη στήριξη αγωγού φυσικού αερίου ο οποίος θα περνά από την Τουρκία, τότε ανοίγουν δύο κλάδοι: η Τουρκία όποτε θέλει μπλοκάρει τη μεταφορά φυσικού αερίου μέσω του αγωγού για την εξυπηρέτηση των συμφερόντων της ή εναλλακτικά, η Τουρκία δεν μπλοκάρει ποτέ τη ροή του φυσικού αερίου. Η πιθανότητα η Τουρκία να μην μπλοκάρει ποτέ τη ροή του φυσικού αερίου είναι 25% (Εναλλακτική Νο. 5).
Το πιστεύει αυτός κανείς; Αν η Τουρκία, κάποια στιγμή μελλοντικά, μπλοκάρει τη ροή του φυσικού αερίου τότε ανοίγονται κλάδοι: είτε το Ισραήλ αντιδρά (Εναλλακτική Νο. 7, με πιθανότητα 12,5%), είτε το Ισραήλ δεν αντιδρά (Εναλλακτική Νο. 6, με πιθανότητα 12,5%). Στην περίπτωση της εναλλακτικής Νο. 7, θα πρέπει να σημειωθεί ότι το Ισραήλ ΔΕΝ θα έχει τη στήριξη της Ελλάδας, καθώς η Ελλάδα δεν θα έχει κανένα λόγο να εμπλακεί σε μια διαμάχη η οποία θα αφορά έναν παντελώς «ξένο» προς αυτήν αγωγό. Το Ισραήλ θα είναι μόνο του…
Επίσης, η εναλλακτική Νο. 6 είναι παντελώς μη-ρεαλιστική: υπάρχει περίπτωση το Ισραήλ να ΜΗΝ αντιδράσει εάν κάποια στιγμή μελλοντικά η Τουρκία μπλοκάρει τη ροή του φυσικού αερίου (το οποίο είναι Ισραηλινό;). Συνεπώς, θα πρέπει να δημιουργηθούν κάποια εξισορροπημένα («balanced-out») ρεαλιστικά σενάρια.
2. Περιγραφή των εξισορροπημένων «balanced-out” εναλλακτικών επιλογών
Τα εξισορροπημένα σενάρια φαίνονται στην Εικόνα 2.
Συνοπτικά, βάσει των νέων εξισορροπημένων σεναρίων, διαμορφώνονται οι εξής εναλλακτικές:
Εναλλακτική Νο. 4: Αν το Ισραήλ αποφασίσει να στηρίξει τον αγωγό Ισραήλ-Τουρκίας και η Τουρκία κόψει την παροχή φυσικού αερίου τότε με πιθανότητα 25% θα υπάρξει σύγκρουση μεταξύ Ισραήλ-Τουρκίας ΧΩΡΙΣ όμως το Ισραήλ να έχει τη στήριξη της Ελλάδας. Το Ισραήλ θα είναι μόνο του. Σημαντική παρατήρηση: η σύγκρουση στην περιοχή ΔΕΝ αποφεύγεται. Ακόμη και ένας αγωγός μεταξύ Ισραήλ-Τουρκίας, με πιθανότητα 25% θα φέρει «γεωπολιτικές τριβές».
Εναλλακτική Νο. 3: Αν το Ισραήλ αποφασίσει να στηρίξει τον αγωγό Ισραήλ-Τουρκίας και η Τουρκία ΔΕΝ θα διακόψει ποτέ την παροχή φυσικού αερίου τότε με πιθανότητα 25%. Αλήθεια, πιστεύει κανείς ότι αυτό το σενάριο είναι ρεαλιστικό;
Εναλλακτική Νο. 2: Αυτή η εναλλακτική υποθέτει ότι το Ισραήλ αποφασίζει να συνεχίσει τη στήριξή του στον αγωγό φυσικού αερίου EastMed και η Τουρκία αντιδρά με «παρενοχλήσεις» κατά τη διάρκεια κατασκευής ή/και λειτουργίας του αγωγού: με πιθανότητα 25% θα υπάρχει σύγκρουση μεταξύ Ισραήλ και Ελλάδας εναντίον της Τουρκίας. Όμως το Ισραήλ σε αυτή την περίπτωση θα έχει στήριξη ΚΑΙ της Ελλάδας.
Εναλλακτική Νο. 1: Αυτή η εναλλακτική υποθέτει ότι το Ισραήλ αποφασίζει να συνεχίσει τη στήριξή του στον αγωγό φυσικού αερίου EastMed και η Τουρκία ΔΕΝ αντιδρά με «παρενοχλήσεις» κατά τη διάρκεια κατασκευής ή/και λειτουργίας του αγωγού.
Αυτό που θα πρέπει να μείνει ως ένα από τα ουσιαστικότερα ίσως συμπεράσματα από την παραπάνω υποκειμενική ανάλυση, είναι το εξής: ακόμη και αν το Ισραήλ αποφασίσει να μεταφέρει το φυσικό του αέριο μέσω της Τουρκίας (με τη δικαιολογία ότι τάχα ο EastMed θα επιφέρει «γεωπολιτικές τριβές»), μελλοντικά οι γεωπολιτικές τριβές στην περιοχή ΔΕΝ θα αποφευχθούν ούτε και σε αυτήν την περίπτωση.
Υπάρχουν ωστόσο ορισμένες «ποιοτικές» λεπτομέρειες τις οποίες ίσως, «ορισμένοι» στο Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας του Ισραήλ θα πρέπει να τις εξετάσουν με πιο διορατικά κριτήρια:
– Αφού η πιθανότητα «μελλοντικών τριβών» είναι ίση (25%) και στις δύο περιπτώσεις των αγωγών, τότε αξίζει τον κόπο να τεθεί το Ισραήλ έρμαιο των διαθέσεων της Τουρκίας; Αξίζει τον κόπο δηλαδή, να δαπανηθούν δισεκατομμύρια δολάρια στον αγωγό ο οποίος θα περνά μέσα από την Τουρκία όταν η πιθανότητα «τριβών» παραμένει ακριβώς η ίδια;
– Στην περίπτωση μελλοντικής τριβής μεταξύ Ισραήλ-Τουρκίας (με πιθανότητα 25%) αν η Τουρκία διακόψει τη ροή του φυσικού αερίου το οποίο θα περνά μέσα από το έδαφός της, το Ισραήλ θα είναι μόνο του…
– Αφού η πιθανότητα «μελλοντικών τριβών» είναι ίση (25%) και στις δύο περιπτώσεις των αγωγών, τότε αξίζει τον κόπο να τεθεί το Ισραήλ έρμαιο των διαθέσεων της Τουρκίας; Αξίζει τον κόπο δηλαδή, να δαπανηθούν δισεκατομμύρια δολάρια στον αγωγό ο οποίος θα περνά μέσα από την Τουρκία όταν η πιθανότητα «τριβών» παραμένει ακριβώς η ίδια;
– Στην περίπτωση μελλοντικής τριβής μεταξύ Ισραήλ-Τουρκίας (με πιθανότητα 25%) αν η Τουρκία διακόψει τη ροή του φυσικού αερίου το οποίο θα περνά μέσα από το έδαφός της, το Ισραήλ θα είναι μόνο του…