Η επίθεση των ρωσικών δυνάμεων εναντίον της Ουκρανίας βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη. Προς το παρόν μόνο εικασίες μπορούν να γίνουν για τον τελικό αντικειμενικό σκοπό που υπηρετεί. Παρόλα ταύτα, με βάση όσα βλέπουμε, μπορούν να γίνουν κάποιες παρατηρήσεις εξαιρετικού για το συνολικότερο στρατηγικό πλάνο των Ρώσων. Αφορούν τη στρατιωτική, αλλά ταυτόχρονα και την οικονομική παράμετρο. Όσον αφορά τη δεύτερη ήταν γνωστό ότι αποτελούσε βασικό όπλο αντίδρασης της Δύσης απέναντι στη Ρωσία, με τη μορφή οικονομικών κυρώσεων. Πλέον είναι όπλο αντίδρασης, διότι ως όπλο αποτροπής απέτυχε. Αυτό το δεδομένο με τη σειρά του, οδηγεί στο συμπέρασμα ότι ο ρωσικός σχεδιασμός το είχε λάβει υπόψη. Και προσπάθησε να το χρησιμοποιήσει εναντίον όσων το κράδαιναν…
Από: defence-point.gr - Του Ζαχαρία Μίχα*
(Διευθυντής Μελετών στο Ινστιτούτο Αναλύσεων Ασφάλειας και Άμυνας – ΙΑΑΑ/ISDA)
Ας ξεκινήσουμε όμως από το στρατιωτικό πεδίο. Φαίνεται ότι η Ρωσία θα επιχειρήσει να καλύψει στρατιωτικά από τον βορρά τη χερσόνησο της Κριμαίας. Η Ουκρανία θα χάσει την πρόσβαση στην περιοχή της Αζοφικής Θάλασσας. Εάν η εκτίμηση ότι η Ρωσία επιθυμεί να αποφύγει εμπλοκή με το ΝΑΤΟ, λογικά δεν θα επιδιώξει τη μετατροπή της Ουκρανίας σε περίκλειστο κράτος, αποκόπτοντάς και από τη Μαύρη θάλασσα, άρα φθάνοντας μέχρι τα σύνορα της Ρουμανίας και επιδιώκοντας να αποκτήσει επαφή με την περιοχή της Υπερδνειστερίας.
Αν και οι ρωσικές ειρηνευτικές δυνάμεις ξεκίνησαν σήμερα ασκήσεις. Η Μολδαβία δεν κήρυξε κατάσταση έκτακτης ανάγκης τυχαία… Ωστόσο, τονίζεται ότι προς ώρας οι πιθανότητες τέτοιας προέλασης είναι μικρές. Αντίθετα, φαίνεται ότι στους αντικειμενικούς σκοπούς της στρατιωτικής επιχείρησης είναι η ανατροπή της κυβέρνηση Ζελένσκι στο Κίεβο. Η στρατιωτική πίεση είναι συνεχής και μένει αν αποδειχθεί ποια είναι τα σχέδια της Μόσχας για την περιοχή της ουκρανικής πρωτεύουσας που σύντομα θα πέσει στα χέρια τους.
Θα πρέπει να θεωρείται βέβαιο επίσης, ότι θα επιχειρηθεί η ανάκτηση των εδαφών των “Λαϊκών Δημοκρατιών” Λουγκάνσκ και Ντονέτσκ, τα οποία στη Μόσχα θεωρούν ρωσικά και δεν συμπεριλαμβάνονται διοικητικά στο πλαίσιο του ουκρανικού κράτους. Δεν αποκλείεται να προχωρήσουν και περισσότερο, σε μια προσπάθεια να δημιουργήσουν ανέξοδο αντάλλαγμα, εάν και εφόσον υπάρξει οποιαδήποτε -απίθανη αυτή την ώρα- απόπειρα επαναφοράς στη διπλωματία. Όσο βέβαια προχωρούν τα ρωσικά στρατεύματα, τόσο δυσκολεύει η οδός της διπλωματίας. Το σίγουρο είναι όμως, ότι η Ουκρανία της επόμενης ημέρας δεν θα έχει καμία σχέση με της προηγούμενης.
Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΠΑΡΑΜΕΤΡΟΣ ΣΤΗ ΡΩΣΙΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
Η Ρωσική Ομοσπονδία είναι ένα κράτος τα έσοδα του οποίου εξαρτώνται δυσανάλογα από την τις εξαγωγές ενέργειας. Την πώληση φυσικού αερίου και πετρελαίου. Αυτό οδηγεί στο συμπέρασμα ότι οι Ρώσοι είναι εξοικειωμένοι με τη λειτουργία των διεθνών αγορών. Έχουν μεγάλη εμπειρία στους μηχανισμούς που ανεβάζουν και κατεβάζουν τις τιμές, άρα και στην προσπάθεια χειραγώγησης για την εξυπηρέτηση των συμφερόντων ενός εκάστου εκ των προμηθευτών. Πέραν όμως της προβλέψιμης εκτόξευσης των τιμών που ενισχύουν τα έσοδα της Ρωσίας και των υπολοίπων διεθνών προμηθευτών, υπάρχει άλλη μια διάσταση, πιο αθέατη.
Μια διάσταση που φαίνεται πως έπαιξε ρόλο στην επιλογή της χρονικής συγκυρίας από ρωσικής πλευράς για να ανοίξει το ζήτημα της Ουκρανίας. Οι σχεδιαστές της ρωσικής στρατηγικής, ήταν εύκολο να επισημάνουν τη σταδιακή διατάραξη της εξίσωσης προσφοράς και ζήτησης, εξαιτίας της βεβιασμένης προσπάθειας της Δύσης για την περίφημη “πράσινη μετάβαση“. Γνώριζαν ότι ακόμα και οι ενεργειακοί κολοσσοί δυτικών χωρών αντιμετώπιζαν εκβιασμούς από το διεθνές τραπεζικό σύστημα για να “πρασινίσουν” το χαρτοφυλάκιό τους, ως προϋπόθεση χρηματοδότησης της ανάπτυξης κοιτασμάτων φυσικού αερίου.
Αυτό έδειχνε καταρχήν απειλητικό για τα ρωσικά εθνικά συμφέροντα. Στη Μόσχα αυτή η εξέλιξη “διαβάστηκε” ταυτόχρονα ως δυνητική μελλοντική απειλή και ως “παράθυρο ευκαιρίας”. Διότι εάν ολοκληρωνόταν επιτυχώς η βεβιασμένη ενεργειακή μετάβαση, η ανθρωπότητα θα βάδιζε σταδιακά στις αποκαλούμενες ως “Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας” που θα απομείωναν τη σημασία του φυσικού αερίου ως εσόδου αλλά και ως εργαλείου άσκησης γεωπολιτικής επιρροής. Όμως, ήταν αυτός καθαυτός ο βεβιασμένος χαρακτήρας της ενεργειακής μετάβασης που έπληξε τα δυτικά συμφέροντα. Μετέτρεψε την κατάσταση σε παράθυρο ευκαιρίας για τη Ρωσία, άρα παράθυρο τρωτότητας για τη Δύση και την ενεργειακή στρατηγική της.
Διότι στο μεσοδιάστημα, η προβλέψιμη -όπως εξηγήθηκε- αναταραχή στις διεθνείς αγορές ενέργειας, θα οδηγούσε σε αύξηση του ενεργειακού κόστους για τις οικονομίες της Δύσης. Άρα το οικονομικό “όπλο” με το οποίο απειλούσε τη Ρωσία η Δύση, στρεφόταν και εναντίον της. Το παράθυρο ευκαιρίας για τη Ρωσία λοιπόν, ήταν να θέσει τα ζητήματα ασφαλείας στην πιο ευνοϊκή συγκυρία, δηλαδή εν μέσω ενεργειακής αναταραχής την οποία και θα όξυνε.
Οι Αμερικανοί, για παράδειγμα, είχαν πολλές φορές προειδοποιήσει για τη μη λειτουργία του αγωγού NordStream 2. Οι κυρώσεις δεν οδηγούν μόνο τις τιμές στα ύψη, αλλά ταυτόχρονα οδηγούν σε κρίση την ενότητα της Δύσης, αφού βλάπτουν τα συμφέροντα μιας κομβικής χώρας όπως η Γερμανία. Η συγκυρία της κυβερνητικής συνεργασίας Σοσιαλδημοκρατών και Πρασίνων, που έχει οδηγήσει σε ευκολότερη του αναμενομένου ταύτιση ΗΠΑ και Γερμανίας, δεν σημαίνει ότι το πρόβλημα έχει εξαφανιστεί.
Ποιο είναι όμως το επιχείρημα συνοπτικά; Ότι οι Ρώσοι 1) αξιοποίησαν προς όφελός τους την αδυναμία του ενεργειακού σχεδιασμού της Δύσης, 2) έστρεψαν το όπλο που τους σημάδευε κατά τρόπον που να πλήττει και τον αντίπαλο (εκτίναξη τιμών φυσικού αέριου και πετρελαίου που ήδη έπλητταν τις δυτικές οικονομίες) 3) διέκριναν έναν μακροπρόθεσμο κίνδυνο (επιτυχή ολοκλήρωση της ενεργειακής μετάβασης) και 4) μια ευκαιρία περιορισμένου χρονικού διαστήματος (να κινηθούν άμεσα για οριστική επίλυση του θέματος ασφαλείας όπως βλέπει η Μόσχα την Ουκρανία).
Η Μόσχα ευελπιστούσε αυτή η στρατηγική να εξασφαλίσει ένα είδος αντισταθμίσματος του προβλέψιμου οικονομικού κόστους που θα εκαλείτο να απορροφήσει, εξαιτίας της βεβαιότητας επιβολής σκληρών κυρώσεων από τη Δύση. Κι αυτό σε συνδυασμό με τα επιπλέον έσοδα που συνεπάγονται για μια χώρα παραγωγό και προμηθευτή, οι υψηλές τιμές των υδρογονανθράκων. Όλα αυτά όμως κρίνονται επί του πεδίου. Εκεί παρούσες είναι μόνο οι ρωσικές ένοπλες δυνάμεις.
Η Δύση εξακολουθεί να αρνείται να υπερασπίσει την Ουκρανία, επιμένοντας στη σταδιακή κλιμάκωση των οικονομικών κυρώσεων, ελπίζοντας να “γονατίσουν” τη ρωσική οικονομία. Ωστόσο, η Μόσχα θα πρέπει να συνυπολογίσει τις επιπτώσεις των κυρώσεων σε βάθος χρόνου, διότι υστερεί θεαματικά της Δύσης σε οικονομική ισχύ. Από την πλευρά της όμως και η Δύση θα πρέπει να συνειδητοποιήσει, ότι κάθε όπλο μπορεί να πέσει θύμα της επιτυχίας του. Δηλαδή, όσο πιο πετυχημένες αποδειχθούν οι οικονομικές κυρώσεις, τόσο θα μεγαλώνει ο πειρασμός για τους Ρώσους να “αλλάξουν πίστα”, επιχειρώντας να μεταφέρουν τη σύγκρουση σε επίπεδα που τους βολεύουν.
Με απλά λόγια, μπορεί να αλλάξει την οπτική της Μόσχας ότι είναι προς το συμφέρον της είναι να μην προκαλέσει σύγκρουση με το ΝΑΤΟ. Κι ενώ προς το παρόν δείχνει να το αποφεύγει, αργότερα ίσως διαπιστώσει ότι το έχει ανάγκη. Διότι απειλή κατά κράτους-μέλους της Ατλαντικής Συμμαχίας, θα υποχρέωνε τη Δύση να κατέλθει στο πεδίο. Και στο στρατιωτικό επίπεδο η Μόσχα θα έχει πάντα το τακτικό πλεονέκτημα που της εξασφαλίζει η γεωγραφική εγγύτητα. Άρα ρόλο θα μπορούσαν να παίξουν τα μη συμβατικά οπλοστάσια, θέτοντας σε κίνηση τους μηχανισμούς της πυρηνικής αποτροπής. Όπου το όποιο οικονομικό πλεονέκτημα εξουδετερώνεται…
Από: defence-point.gr - Του Ζαχαρία Μίχα*
(Διευθυντής Μελετών στο Ινστιτούτο Αναλύσεων Ασφάλειας και Άμυνας – ΙΑΑΑ/ISDA)
Ας ξεκινήσουμε όμως από το στρατιωτικό πεδίο. Φαίνεται ότι η Ρωσία θα επιχειρήσει να καλύψει στρατιωτικά από τον βορρά τη χερσόνησο της Κριμαίας. Η Ουκρανία θα χάσει την πρόσβαση στην περιοχή της Αζοφικής Θάλασσας. Εάν η εκτίμηση ότι η Ρωσία επιθυμεί να αποφύγει εμπλοκή με το ΝΑΤΟ, λογικά δεν θα επιδιώξει τη μετατροπή της Ουκρανίας σε περίκλειστο κράτος, αποκόπτοντάς και από τη Μαύρη θάλασσα, άρα φθάνοντας μέχρι τα σύνορα της Ρουμανίας και επιδιώκοντας να αποκτήσει επαφή με την περιοχή της Υπερδνειστερίας.
Αν και οι ρωσικές ειρηνευτικές δυνάμεις ξεκίνησαν σήμερα ασκήσεις. Η Μολδαβία δεν κήρυξε κατάσταση έκτακτης ανάγκης τυχαία… Ωστόσο, τονίζεται ότι προς ώρας οι πιθανότητες τέτοιας προέλασης είναι μικρές. Αντίθετα, φαίνεται ότι στους αντικειμενικούς σκοπούς της στρατιωτικής επιχείρησης είναι η ανατροπή της κυβέρνηση Ζελένσκι στο Κίεβο. Η στρατιωτική πίεση είναι συνεχής και μένει αν αποδειχθεί ποια είναι τα σχέδια της Μόσχας για την περιοχή της ουκρανικής πρωτεύουσας που σύντομα θα πέσει στα χέρια τους.
Θα πρέπει να θεωρείται βέβαιο επίσης, ότι θα επιχειρηθεί η ανάκτηση των εδαφών των “Λαϊκών Δημοκρατιών” Λουγκάνσκ και Ντονέτσκ, τα οποία στη Μόσχα θεωρούν ρωσικά και δεν συμπεριλαμβάνονται διοικητικά στο πλαίσιο του ουκρανικού κράτους. Δεν αποκλείεται να προχωρήσουν και περισσότερο, σε μια προσπάθεια να δημιουργήσουν ανέξοδο αντάλλαγμα, εάν και εφόσον υπάρξει οποιαδήποτε -απίθανη αυτή την ώρα- απόπειρα επαναφοράς στη διπλωματία. Όσο βέβαια προχωρούν τα ρωσικά στρατεύματα, τόσο δυσκολεύει η οδός της διπλωματίας. Το σίγουρο είναι όμως, ότι η Ουκρανία της επόμενης ημέρας δεν θα έχει καμία σχέση με της προηγούμενης.
Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΠΑΡΑΜΕΤΡΟΣ ΣΤΗ ΡΩΣΙΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
Η Ρωσική Ομοσπονδία είναι ένα κράτος τα έσοδα του οποίου εξαρτώνται δυσανάλογα από την τις εξαγωγές ενέργειας. Την πώληση φυσικού αερίου και πετρελαίου. Αυτό οδηγεί στο συμπέρασμα ότι οι Ρώσοι είναι εξοικειωμένοι με τη λειτουργία των διεθνών αγορών. Έχουν μεγάλη εμπειρία στους μηχανισμούς που ανεβάζουν και κατεβάζουν τις τιμές, άρα και στην προσπάθεια χειραγώγησης για την εξυπηρέτηση των συμφερόντων ενός εκάστου εκ των προμηθευτών. Πέραν όμως της προβλέψιμης εκτόξευσης των τιμών που ενισχύουν τα έσοδα της Ρωσίας και των υπολοίπων διεθνών προμηθευτών, υπάρχει άλλη μια διάσταση, πιο αθέατη.
Μια διάσταση που φαίνεται πως έπαιξε ρόλο στην επιλογή της χρονικής συγκυρίας από ρωσικής πλευράς για να ανοίξει το ζήτημα της Ουκρανίας. Οι σχεδιαστές της ρωσικής στρατηγικής, ήταν εύκολο να επισημάνουν τη σταδιακή διατάραξη της εξίσωσης προσφοράς και ζήτησης, εξαιτίας της βεβιασμένης προσπάθειας της Δύσης για την περίφημη “πράσινη μετάβαση“. Γνώριζαν ότι ακόμα και οι ενεργειακοί κολοσσοί δυτικών χωρών αντιμετώπιζαν εκβιασμούς από το διεθνές τραπεζικό σύστημα για να “πρασινίσουν” το χαρτοφυλάκιό τους, ως προϋπόθεση χρηματοδότησης της ανάπτυξης κοιτασμάτων φυσικού αερίου.
Αυτό έδειχνε καταρχήν απειλητικό για τα ρωσικά εθνικά συμφέροντα. Στη Μόσχα αυτή η εξέλιξη “διαβάστηκε” ταυτόχρονα ως δυνητική μελλοντική απειλή και ως “παράθυρο ευκαιρίας”. Διότι εάν ολοκληρωνόταν επιτυχώς η βεβιασμένη ενεργειακή μετάβαση, η ανθρωπότητα θα βάδιζε σταδιακά στις αποκαλούμενες ως “Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας” που θα απομείωναν τη σημασία του φυσικού αερίου ως εσόδου αλλά και ως εργαλείου άσκησης γεωπολιτικής επιρροής. Όμως, ήταν αυτός καθαυτός ο βεβιασμένος χαρακτήρας της ενεργειακής μετάβασης που έπληξε τα δυτικά συμφέροντα. Μετέτρεψε την κατάσταση σε παράθυρο ευκαιρίας για τη Ρωσία, άρα παράθυρο τρωτότητας για τη Δύση και την ενεργειακή στρατηγική της.
Διότι στο μεσοδιάστημα, η προβλέψιμη -όπως εξηγήθηκε- αναταραχή στις διεθνείς αγορές ενέργειας, θα οδηγούσε σε αύξηση του ενεργειακού κόστους για τις οικονομίες της Δύσης. Άρα το οικονομικό “όπλο” με το οποίο απειλούσε τη Ρωσία η Δύση, στρεφόταν και εναντίον της. Το παράθυρο ευκαιρίας για τη Ρωσία λοιπόν, ήταν να θέσει τα ζητήματα ασφαλείας στην πιο ευνοϊκή συγκυρία, δηλαδή εν μέσω ενεργειακής αναταραχής την οποία και θα όξυνε.
Οι Αμερικανοί, για παράδειγμα, είχαν πολλές φορές προειδοποιήσει για τη μη λειτουργία του αγωγού NordStream 2. Οι κυρώσεις δεν οδηγούν μόνο τις τιμές στα ύψη, αλλά ταυτόχρονα οδηγούν σε κρίση την ενότητα της Δύσης, αφού βλάπτουν τα συμφέροντα μιας κομβικής χώρας όπως η Γερμανία. Η συγκυρία της κυβερνητικής συνεργασίας Σοσιαλδημοκρατών και Πρασίνων, που έχει οδηγήσει σε ευκολότερη του αναμενομένου ταύτιση ΗΠΑ και Γερμανίας, δεν σημαίνει ότι το πρόβλημα έχει εξαφανιστεί.
Ποιο είναι όμως το επιχείρημα συνοπτικά; Ότι οι Ρώσοι 1) αξιοποίησαν προς όφελός τους την αδυναμία του ενεργειακού σχεδιασμού της Δύσης, 2) έστρεψαν το όπλο που τους σημάδευε κατά τρόπον που να πλήττει και τον αντίπαλο (εκτίναξη τιμών φυσικού αέριου και πετρελαίου που ήδη έπλητταν τις δυτικές οικονομίες) 3) διέκριναν έναν μακροπρόθεσμο κίνδυνο (επιτυχή ολοκλήρωση της ενεργειακής μετάβασης) και 4) μια ευκαιρία περιορισμένου χρονικού διαστήματος (να κινηθούν άμεσα για οριστική επίλυση του θέματος ασφαλείας όπως βλέπει η Μόσχα την Ουκρανία).
Η Μόσχα ευελπιστούσε αυτή η στρατηγική να εξασφαλίσει ένα είδος αντισταθμίσματος του προβλέψιμου οικονομικού κόστους που θα εκαλείτο να απορροφήσει, εξαιτίας της βεβαιότητας επιβολής σκληρών κυρώσεων από τη Δύση. Κι αυτό σε συνδυασμό με τα επιπλέον έσοδα που συνεπάγονται για μια χώρα παραγωγό και προμηθευτή, οι υψηλές τιμές των υδρογονανθράκων. Όλα αυτά όμως κρίνονται επί του πεδίου. Εκεί παρούσες είναι μόνο οι ρωσικές ένοπλες δυνάμεις.
Η Δύση εξακολουθεί να αρνείται να υπερασπίσει την Ουκρανία, επιμένοντας στη σταδιακή κλιμάκωση των οικονομικών κυρώσεων, ελπίζοντας να “γονατίσουν” τη ρωσική οικονομία. Ωστόσο, η Μόσχα θα πρέπει να συνυπολογίσει τις επιπτώσεις των κυρώσεων σε βάθος χρόνου, διότι υστερεί θεαματικά της Δύσης σε οικονομική ισχύ. Από την πλευρά της όμως και η Δύση θα πρέπει να συνειδητοποιήσει, ότι κάθε όπλο μπορεί να πέσει θύμα της επιτυχίας του. Δηλαδή, όσο πιο πετυχημένες αποδειχθούν οι οικονομικές κυρώσεις, τόσο θα μεγαλώνει ο πειρασμός για τους Ρώσους να “αλλάξουν πίστα”, επιχειρώντας να μεταφέρουν τη σύγκρουση σε επίπεδα που τους βολεύουν.
Με απλά λόγια, μπορεί να αλλάξει την οπτική της Μόσχας ότι είναι προς το συμφέρον της είναι να μην προκαλέσει σύγκρουση με το ΝΑΤΟ. Κι ενώ προς το παρόν δείχνει να το αποφεύγει, αργότερα ίσως διαπιστώσει ότι το έχει ανάγκη. Διότι απειλή κατά κράτους-μέλους της Ατλαντικής Συμμαχίας, θα υποχρέωνε τη Δύση να κατέλθει στο πεδίο. Και στο στρατιωτικό επίπεδο η Μόσχα θα έχει πάντα το τακτικό πλεονέκτημα που της εξασφαλίζει η γεωγραφική εγγύτητα. Άρα ρόλο θα μπορούσαν να παίξουν τα μη συμβατικά οπλοστάσια, θέτοντας σε κίνηση τους μηχανισμούς της πυρηνικής αποτροπής. Όπου το όποιο οικονομικό πλεονέκτημα εξουδετερώνεται…