Του Μάριου Πουλλάδου
ΓΕΩΠΟΛΙΤΙΚΟΙ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΙ ΟΙ ΛΟΓΟΙ ΠΙΣΩ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΛΛΑΓΗ ΣΤΑΣΗΣ ΤΟΥ ΕΡΝΤΟΓΑΝ ΣΤΗ ΣΥΡΙΑ
Επικίνδυνες ισορροπίες και τακτικισμοί της ισλαμικής κυβέρνησης ΑΚΡ μεταξύ του Βλαντίμιρ Πούτιν και του Ντόναλντ Τραμπ. Όλο και περισσότεροι δυτικοί αμφισβητούν την αξιοπιστία της Άγκυρας ως νατοϊκού συμμάχου
«Ένα μεγάλο μέρος της αμερικανικής δύναμης στον στρατό και την αστυνομία έχει συνθλιβεί», δήλωσε ο Τούρκος υπερεθνικιστής Περιντσέκ
Έπειτα από έξι περίπου χρόνια έμμεσης και άμεσης παρέμβασης στα εσωτερικά της Συρίας, η Τουρκία αποφάσισε να εγκαταλείψει την πολιτική των ΗΠΑ για ανατροπή του Άσαντ και συμπαρατάχθηκε, πλέον, με τη Μόσχα και το Ιράν στην προσπάθεια κατάπαυσης του πυρός και επίλυσης του ζητήματος. Πίσω από αυτή την τακτική στροφή της Άγκυρας κρύβονται γεωπολιτικές αλλά και οικονομικές σκοπιμότητες, οι οποίες χρήζουν αντικειμενικής ανάλυσης.
Σε πρώτη φάση, ο Ερντογάν συνειδητοποίησε ουσιαστικά πως είναι καλύτερο να έχει μια φιλική σχέση με τον Πούτιν, αφού η διατήρηση της εχθρότητας είχε γεωπολιτικό και οικονομικό κόστος. Τα πυραυλικά συστήματα S-400 που ανέπτυξε η Ρωσία στο συριακό έδαφος απαγορεύουν την είσοδο τουρκικών μαχητικών στον εναέριο χώρο της περιοχής, γεγονός που λειτουργεί ευνοϊκά για τους Κούρδους της Συρίας τους οποίους η Τουρκία επιθυμεί να κρατήσει μακριά από τα σύνορά της, φοβούμενη τη δημιουργία του Κουρδικού Διάδρομου.
Επιπλέον, οι ρωσικές οικονομικές κυρώσεις που επέβαλε η Ρωσία στην Τουρκία μετά την κατάρριψη του ρωσικού SU24, στις 24 Νοεμβρίου, κόστισαν τουλάχιστον 10 δις δολάρια στον τομέα του τουρισμού και στα έσοδα από το εμπόριο, πράγμα που επέφερε σοβαρό πλήγμα στην ούτως ή άλλως καταρρέουσα τουρκική λίρα.
Κλονισμένη η αξιοπιστία
Αν και η Τουρκία δεν είναι σε θέση να ρισκάρει ή να ανταλλάξει τη θέση της στο ΝΑΤΟ για μια συμμαχία με τη Ρωσία, εντούτοις, η αξιοπιστία της ως στρατηγικού συμμάχου των Δυτικών τίθεται μέρα με τη μέρα υπό περισσότερη αμφισβήτηση, γεγονός που δεν έχει δυστυχώς αξιοποιηθεί επαρκώς από Αθήνα και Λευκωσία. Σύμφωνα μάλιστα με τον Economist, πληθαίνουν πλέον οι φήμες που θέλουν ορισμένους από τους συνεργάτες του Ερντογάν στο εσωτερικό του κυβερνώντος Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKΡ), αλλά και τον στρατό, να τάσσονται υπέρ ορισμένων αποδεσμεύσεων από το ΝΑΤΟ.
«Οι σαρωτικές εκκαθαρίσεις που ακολούθησαν το πραξικόπημα του Ιουλίου, μπορεί φαινομενικά να στρέφονται εναντίον των οπαδών του κινήματος Γκιουλέν, στοίχισαν όμως επίσης τη σταδιοδρομία χιλιάδων φιλοδυτικών αξιωματικών, ανοίγοντας τον δρόμο για εκείνους που είναι πιο φιλικοί προς τη Ρωσία», αναφέρει χαρακτηριστικά ο φιλοδυτικός Economist.
Το δημοσίευμα κάνει λόγο μάλιστα για αυξανόμενη επιρροή μέσα στο στράτευμα από ομάδες που εμπνέονται από τον Πρόεδρο του Κόμματος των Τούρκων Εργαζομένων και γνωστού αρνητή της γενοκτονίας των Αρμενίων Ντογού Περιντσέκ. Ο υπερεθνικιστής Περιντσέκ, αν και τάσσεται εναντίον της πολιτικής διχόνοιας μέσα στον στρατό, παρ’ όλ’ αυτά, εξέφρασε την ικανοποίησή του για τις εκκαθαρίσεις του Ερντογάν, αφού -σύμφωνα με τον ίδιο- έχουν αποδυναμώσει τη δυτική επιρροή. «Ένα μεγάλο μέρος της αμερικανικής δύναμης στον στρατό και την αστυνομία έχει συνθλιβεί», είπε.
Το ατύχημα στην αλ Μπαμπ
Πάντως η Ρωσία προσπαθεί να αποκλιμακώσει την κατάσταση στη Συρία, αλλά στις 9 Φεβρουαρίου σκότωσε κατά λάθος τρεις Τούρκους στρατιώτες, έπειτα από αεροπορική επίθεση σε κτήριο στην αλ Μπαμπ. Αν και ο Βλαντίμιρ Πούτιν έσπευσε άμεσα να τηλεφωνήσει στον Ερντογάν για να του εκφράσει τη μεταμέλειά του, εντούτοις, λίγο αργότερα, ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου κατηγόρησε την Τουρκία λέγοντας ότι οι Ρώσοι πιλότοι «καθοδηγούνταν από συντεταγμένες» από τους «Τούρκους συμμάχους».
Οι Τουρκικές Ένοπλες Δυνάμεις γρήγορα αντέδρασαν, λέγοντας ότι οι άνδρες ήταν εκεί επί δέκα ημέρες και πως η Ρωσία είχε προειδοποιηθεί για τη θέση τους μια ημέρα πριν από το συμβάν. Πληροφορίες από τον διεθνή και τουρκικό Τύπο άφησαν ανοιχτό το ενδεχόμενο το ατύχημα να συνδέεται με την επίσκεψη του διευθυντή της CIA Μάικ Πομπέο στην Άγκυρα (9 Φεβρουαρίου), με την έννοια ότι οι Ρώσοι ενήργησαν προειδοποιητικά προς την Τουρκία για το θέμα που επανήλθε, σχετικά με τη δημιουργία μιας ζώνης ασφαλείας.
«Κοπάζει» η αντιαμερικανική υστερία
Έχει ενδιαφέρον, πάντως, το γεγονός ότι η αντιαμερικανική υστερία που κυριάρχησε στην Τουρκία, ειδικά μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα του Ιουλίου, έχει ελαφρώς κοπάσει, εν μέρει λόγω των ελπίδων που φαίνεται να εναποθέτει ο Ερντογάν στις θέσεις του νέου Προέδρου των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ. Ο κ Ερντογάν και πολλοί στην ισλαμική κυβέρνησή του αναμένουν από τον Τραμπ την έκδοση του Φετουλάχ Γκιουλέν, ο οποίος θεωρείται ως ο υποτιθέμενος εγκέφαλος του πραξικοπήματος του Ιουλίου, αλλά και τη διακοπή των δεσμών με το κουρδικό YPG, το οποίο η κυβέρνηση Ομπάμα θεωρούσε ως αποτελεσματική δύναμη εναντίον του Νταές.
Σύμφωνα με πρόσφατη ανάλυση του ειδικού γεωπολιτικού αναλυτή Σάββα Καλεντερίδη, όσο η Τουρκία είναι πελαγωμένη στον «βάλτο» της Συρίας και σχεδιάζει διάφορα στρατηγικά πλάνα, αλλά και την εκεχειρία στη Συρία με τη Ρωσία, τόσο οι ΗΠΑ αυξάνουν την υποστήριξη προς τους Κούρδους. «Εκεί, λοιπόν, που η Τουρκία νιώθει ότι πέτυχε σε κάποιον βαθμό τον στόχο της στη Συρία, αναπτερώνονται οι ελπίδες της ότι ο Τραμπ θα αλλάξει πολιτική στο θέμα των Κούρδων και επιδιώκει εναγωνίως επαφή με τον κύκλο του Προέδρου των ΗΠΑ, με αποκορύφωμα την προχθεσινή συνομιλία Τραμπ – Ερντογάν και την επίσκεψη του νέου διοικητή της CIA στην Άγκυρα», αναφέρει χαρακτηριστικά.
Στην Τουρκία ο Ντάνφορντ
Ο αρχηγός ΓΕΕΘΑ των ΗΠΑ στρατηγός Ντάνφορντ επισκέφτηκε την Παρασκευή την Άγκυρα, με σκοπό να συζητηθούν ζητήματα που αφορούν τη Συρία. Ο Τούρκος Υπουργός Άμυνας Φικρί Ισίκ δήλωσε πως ο τουρκικός στρατός και οι Σύροι μισθοφόροι έχουν περικυκλώσει την αλ Μπαμπ και κάνουν εκκαθαριστικές επιχειρήσεις στο εσωτερικό της, ενώ τόνισε ότι η επιχείρηση θα συνεχιστεί στην Ιεράπολη/Μένπετζ και τη Ράκα. Όσον αφορά την επιχείρηση στη Ράκα, ο Ισίκ δήλωσε ότι αυτή θα πρέπει να γίνει με σωστούς εταίρους, όχι με το YPG, αλλά με Άραβες μισθοφόρους. Τέλος, αναφερόμενος στη συνάντηση με τον Αμερικανό στρατηγό, είπε ότι στη συζήτηση θα τεθούν οι ενστάσεις της Τουρκίας για το YPG και θα ζητηθεί η στήριξη των ΗΠΑ για την καταπολέμηση του ΡΚΚ.
Το χρήσιμο μάθημα
Σε περίπτωση, ωστόσο, που ο Τραμπ δεν ικανοποιήσει αυτά τα αιτήματα της Τουρκίας, είναι πιθανόν να δούμε τον Ερντογάν να φλερτάρει ακόμη περισσότερο με το Ιράν και τη Ρωσία. Η Ρωσία χρειάζεται την Τουρκία, ούτως ώστε να επιταχύνει την πολιτική διαδικασία στη Συρία, φέρνοντας τις αντικαθεστωτικές δυνάμεις στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, ενώ η Τουρκία χρειάζεται τους Ρώσους τουρίστες και τη συνέχιση της παροχής φυσικού αερίου. Η συνεργασία Ρωσίας και Τουρκίας για την κατάπαυση του πυρός στη Συρία χρησιμοποιείται από τη δεύτερη ως μια προσπάθεια για ενίσχυση της περιφερειακής ισχύος της, αλλά επίσης και ως ένας μοχλός πίεσης προς τους δυτικούς της συμμάχους.
Αναλυτές, από την άλλη, εκτιμούν ότι η Μόσχα εκλαμβάνει ως υποστηρικτική στην όλη προσπάθεια επίλυσης της διένεξης την επιρροή που διαθέτει η Άγκυρα πάνω στους αντάρτες της Συρίας. Σε κάθε περίπτωση, ένα χρήσιμο μάθημα για Ελλάδα και Κύπρο θα έπρεπε να είναι ότι η Τουρκία, μπορεί να προσαρμόζει την τακτική της ανάλογα με τις μεταβαλλόμενες γεωπολιτικές συνθήκες, εντούτοις, παραμένει πάντοτε προσηλωμένη στους διαχρονικούς στρατηγικούς της στόχους.