 |
| With Federal Chancellor of Germany Angela Merkel. Photo: RIA Novosti - http://en.kremlin.ru/events/president/news/66414/photos/66342 |
Tarik Cyril Amar - rt.com / Παρουσίαση Freepen.gr
Ενώ υπάρχουν πολλές παγίδες που θα μπορούσαν να δουν την εύθραυστη συμφωνία να κλυδωνίζεται, αυτήν τη φορά η πίεση έρχεται από την Ανατολή. Η πρόσφατη στρατιωτική-διπλωματική ώθηση του Ρώσου Προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν να ωθήσει τη Δύση από τν μονομερή εφησυχασμό της σε νέες διαπραγματεύσεις για την ασφάλεια στοχεύει κυρίως στις ΗΠΑ και στο ΝΑΤΟ στο σύνολό της.
Ωστόσο, οι επιπτώσεις της στη Γερμανία είναι επίσης σημαντικές: Στο πλαίσιο μιας συνεχιζόμενης κρίσης εφοδιασμού με φυσικό αέριο που υποδηλώνει την εμβάθυνση της de facto εξάρτησης από τη Ρωσία και τα άλυτα προβλήματα στη γερμανική ενεργειακή στρατηγική μετάβασης, η πίεση της Μόσχας διαρρηγνύει τα ρήγματα στο εσωτερικό του συνασπισμού του Βερολίνου – ιδίως μεταξύ των Σοσιαλδημοκρατών, με επικεφαλής τον καγκελάριο Olaf Scholz, και των Πρασίνων με, μεταξύ άλλων, το Υπουργείο Εξωτερικών υπό την Annalena Baerbock.
Είναι αλήθεια ότι κατ' αρχήν –δηλαδή, όσον αφορά τη ρητορική– όλοι στη γερμανική κυβέρνηση συμφωνούν σε κάποια μορφή διττής στρατηγικής απέναντι στη Μόσχα, που συνδυάζει όρους και κυρώσεις από τη μια πλευρά και διαπραγματεύσεις και συνεργασία από την άλλη με τη φράση της Baerbock, «διάλογος και σκληρότητα».
Αλλά στην πραγματικότητα, αυτός ο κοινός παρονομαστής είναι τόσο μικρός και ασαφής που είναι σχεδόν άσχετος όταν πρόκειται για συγκεκριμένες πολιτικές και αποφάσεις. Σε αυτό το επίπεδο, αυτό που έχει σημασία είναι οι διαφορές στην έμφαση: στη σκληρότητα με την Baerbock, στο διάλογο με τον Scholz.
Αυτή η απόκλιση επισημάνθηκε πάνω - κάτω την τελευταία εβδομάδα: Πρώτον, υπήρχαν φήμες στο γερμανικό κίτρινο Τύπο πως ο καγκελάριος επιζητούσε ένα νέο ξεκίνημα με τη Ρωσία, ένα είδος γερμανικής επαναφοράς του Sonderweg. Αυτό δεν έχει επιβεβαιωθεί. Αλλά φαίνεται να υπάρχει κάτι στην ιστορία. Τουλάχιστον, είναι εύλογο ότι ο Scholz επιδιώκει να κάνει τη γερμανική εξωτερική πολιτική «Chefsache» – δηλαδή έναν χώρο που διαμορφώνεται και ελέγχεται από τον καγκελάριο, με την υπουργό Εξωτερικών να έχει μόνο συμβουλευτικό και εκτελεστικό ρόλο. Αν ναι, έχει πολλά προηγούμενα και το σύνταγμα με το μέρος του: η αρχή του «Richtlinienkompetenz» – η εξουσία να ορίζει βασικές κατευθύνσεις – σημαίνει πως ένας καγκελάριος μπορεί να διεκδικήσει την υπεροχή σε οποιοδήποτε τομέα πολιτικής. Σε ποιον ακριβώς βαθμό μπορεί να επικρατήσει αυτός ο ισχυρισμός, ωστόσο, είναι άλλο θέμα.
Ταυτόχρονα, μια σύντομη επίσκεψη της Baerbock στην Ουάσιγκτον έδειξε την έμφασή της στην σταθερότητα απέναντι – και, πραγματικά, στην αντιπαράθεση με τη Ρωσία. Πιο ανησυχητικό από την οπτική γωνία του Scholz, έχει σηματοδοτήσει το γεγονός ότι στο θέμα του επίμαχου αγωγού Nord Stream 2, οι χυδαία «ατλαντιστές» Γερμανοί Πράσινοι βλέπουν το έργο όπως το κατεστημένο των ΗΠΑ, αλλά όχι τόσο όπως ο Γερμανός καγκελάριος. Ενώ ο Scholz κατανοεί τον αγωγό ως ένα επιχειρηματικό έργο, η Baerbock επιβεβαίωσε επιδεικτικά τη γεωπολιτική του σημασία.
Εν τω μεταξύ, ένας ανώνυμος αξιωματούχος της Ουάσιγκτον διέρρευσε κάποια κριτική για τον καγκελάριο ως ήπιο για τη Ρωσία, μέσω της υποχρεωτικής φιλελεύθερης-συντηρητικής εφημερίδας της Γερμανίας, της Frankfurter Allgemeine Zeitung. Ο Scholz είναι ένας εγκεφαλικός τύπος από τον παγωμένο Βορρά της Γερμανίας, αλλά πρέπει να αισθάνεται λίγο άβολο να βλέπει βολικά ανώνυμους Αμερικανούς να χρησιμοποιούν την ευκαιρία της επίσκεψης της υπουργού Εξωτερικών του για να τον επιπλήξουν ενώπιον του γερμανικού κοινού.
Τίποτα από όλα αυτά δεν είναι εντυπωσιακό: οι γερμανικοί συνασπισμοί μπορεί να είναι ανώμαλοι και η αμερικανική διπλωματία έχει πλατυποδία σε μια καλή μέρα. Ωστόσο, δύο πράγματα αξίζουν μια πιο προσεκτική ματιά. Πρώτον, το πρόβλημα του συνασπισμού εξωτερικής πολιτικής του Βερολίνου εμφανίστηκε εξαιρετικά γρήγορα, καταλυτικά από τις κινήσεις της Μόσχας τον τελευταίο μήνα. Έτσι, ό,τι άλλο συμβεί, η δοκιμασία της Μόσχας έχει ήδη αποδείξει ένα πράγμα: Το Esprit de corps και η πειθαρχία μεταξύ των νέων ηγεμόνων της Γερμανίας είναι ανεπαρκή. Στην πρώτη μέτρια εξωτερική πίεση, τα ευρέως ύποπτα ρήγματα έχουν γίνει αντιεπαγγελματικά εμφανή. Αυτό είναι ιδιαίτερα ενοχλητικό, αφού ο νέος συνασπισμός ξεκίνησε με αλαζονικούς ισχυρισμούς να τα πάει καλύτερα.
Δεύτερον, υπάρχει μια βαθύτερη, ιστορική διάσταση. Αν υιοθετήσουμε μια μακρύτερη προοπτική, αυτή η στιγμή είναι μέρος μιας αναπόφευκτης, αν και απρόβλεπτης, διαδικασίας επαναβαθμονόμησης. Να γιατί:
Μεταξύ (το αργότερο) της πρώτης ενοποίησης της Γερμανίας το 1871 και της ολοκληρωτικής ήττας της χώρας το 1945, η σχέση μεταξύ Γερμανίας και Ρωσίας ήταν κρίσιμη, καλώς και κακώς, για την ευρωπαϊκή και παγκόσμια ειρήνη και τον πόλεμο. Στη συνέχεια, κατά τη διάρκεια του σύντομου μισού αιώνα του Ψυχρού Πολέμου, αυτή η λογική υποτάχθηκε στον ανταγωνισμό μεταξύ Ουάσιγκτον και Μόσχας.
Στη συνέχεια, κατά το τελευταίο τρίτο του αιώνα, τέσσερα βασικά πράγματα άλλαξαν, και ένα όχι: Πρώτον, με πρωτοβουλία της Μόσχας και, με τη φωτισμένη (αν και εγωιστική) συναίνεση της Ουάσιγκτον, ο Ψυχρός Πόλεμος κατέληξε σε ένα συμβιβασμό που ευνοούσε η Δύση. Δεύτερον, σε αυτό το πλαίσιο η Δυτική Γερμανία απορρόφησε την πρώην Ανατολική Γερμανία σε μια άλλη ενοποίηση, ενώ παρέμεινε υπό την αμερικανική ηγεμονία.
Τρίτον, ανίκανη να ξεφύγει από την οξεία κρίση που προκλήθηκε από καλοπροαίρετες αλλά μπερδεμένες μεταρρυθμίσεις από ψηλά, η Σοβιετική Ένωση κατέρρευσε και μια όλο και πιο ισχυρή και ισχυρή –δηλαδή, ιστορικά φυσιολογική– Ρωσία έχει αναδυθεί από τα ερείπια της. Τέταρτον, αντιμέτωπες με την αυξανόμενη πολυπολικότητα και ανίκανες να ξεκινήσουν σοβαρές μεταρρυθμίσεις, από πάνω ή από κάτω, οι ΗΠΑ έχουν εισέλθει σε μια περίοδο παρακμής. Μπορεί να είναι μεταβατικό ή τερματικό. Σίγουρα δεν έχει αντιστραφεί. Ίσως η Αμερική να επιστρέψει μια μέρα, αλλά αυτή η μέρα δεν έχει έρθει ακόμα. Τέλος, το μόνο πράγμα που δεν έχει αλλάξει: η Κίνα εξακολουθεί να ανεβαίνει.
Σε αυτόν τον κόσμο μετά τον Ψυχρό Πόλεμο, η Γερμανία δεν έχει βρει ακόμα τη θέση της. Δε χρειάζεται αδικαιολόγητη νοσταλγία για να καταλάβουμε πως, δεδομένου ότι από ιστορική προοπτική επέστρεψε –κυριολεκτικά–, ένα βασικό μέρος για να βρει τη θέση της είναι ο επαναπροσδιορισμός της σχέσης της με τη Ρωσία, μια άλλη χώρα που επίσης –και πάλι, κυριολεκτικά– επιστρέφει. Ενώ πάρα πολλοί δυτικοί παρατηρητές έχουν εμμονή με συγκεκριμένους πολιτικούς, γεγονότα και κρίσεις, αυτή η τεκτονική μετατόπιση είναι που χρειάζεται ακόμη να επιλυθεί.
Το πρόβλημα στο Βερολίνο είναι ότι κανείς δε φαίνεται να θέλει να το κάνει. Ουσιαστικά, ορισμένοι, όπως η Baerbock και οι Πράσινοι, προσκολλώνται σε μια επίκληση πολύ επιλεκτικά εφαρμοσμένων «αξιών» και σε δύο άστοχες προσδοκίες: ότι η Ρωσία πρέπει να αλλάξει για να γίνει περισσότερο σαν «εμάς» και πως η Αμερική, τελικά, θα ισιώσει. Άλλοι, όπως ο Scholz και το SPD, προσφέρουν ρητά μια ανανεωμένη «Ostpolitik» συνεργασίας με τη Ρωσία, η οποία μερικές φορές συνοδεύεται από αδύναμες υποσχέσεις να κάνουν τη Ρωσία περισσότερο σαν εμάς.
Ενώ οι οπαδοί της «αξίας» –ας τους ονομάσουμε Baerbockians– απολαμβάνουν τη δική τους ηθικολογική ρητορική, οι εκπρόσωποι της «Ostpolitik» –ή Scholzians– επανακάμπτουν και μπορούν να υπερηφανεύονται πως είναι πιο βαρετά εποικοδομητικοί. Ωστόσο, και τα δύο στρατόπεδα στερούνται προοπτικής: Οι Scholzians δεν έχουν κανέναν αξιόπιστο σκοπό εκτός από την πραγματιστική διατήρηση της ειρήνης και ιδανικά να αποκομίσουν επίσης κάποια κέρδη. Αν και αυτό ξεπερνά εύκολα τις ριψοκίνδυνες ψευδαισθήσεις των Baerbockians, αυτός ο πραγματισμός υποφέρει πολύ από το γεγονός ότι τα αποτελέσματά του θεωρούνται δεδομένα όσο διαρκούν. Ωστόσο, το καλύτερο που μπορεί να ειπωθεί για τους Baerbockians είναι πως εννοούν για τα καλά και ικανοποιούν τις δημόσιες ανάγκες για λίγη συλλογική αυτοδικία.
Αυτό που λείπει είναι μια γνήσια επανεξέταση για να ξεπεραστεί αυτή η ελαττωματική και κουρασμένη εναλλακτική. Τα αποτελέσματα μιας τέτοιας επανεξέτασης είναι, φυσικά, μη προβλέψιμα. Μάλιστα, δεν είναι σίγουρο ότι θα πραγματοποιηθεί ποτέ. Αλλά αν το κάνει, θα πρέπει τελικά να συνυπολογίσει τουλάχιστον τρία γεγονότα:
Πρώτον, η ανώμαλη εξάρτηση της Γερμανίας –και της Ευρώπης– από τις ΗΠΑ είχε νόημα στο παρελθόν, αλλά έχει πάψει πια. Η γόνιμη συνεργασία θα προϋπέθετε τώρα την οικοδόμηση πραγματικής ευρωπαϊκής αυτονομίας. Δεύτερον, η Ρωσία είναι ήδη μια σημαντική δύναμη και πάλι. Εφόσον αυτό παραμένει γεγονός, ο μόνος εύλογος δρόμος προς τη διαρκή ασφάλεια στην Ευρασία περιλαμβάνει ήρεμες πολιτικές δούναι-και-λαβείν, και όχι πίεση-μέχρι να υποκύψεις ή μακροπρόθεσμα στοιχήματα για αλλαγή καθεστώτος. Τέλος, η πολιτική ασφάλειας πρέπει να γίνει σθεναρά αγνωστικιστική όσον αφορά την ιδεολογία. Αυτό είναι ένα σημείο που ο ορθολογιστής Scholz τουλάχιστον έχει ήδη αποδεχθεί, αναγνωρίζοντας την ανάγκη για παγκόσμια συνεργασία «συμπεριλαμβανομένων των κυβερνήσεων που είναι εντελώς διαφορετικές από τη δική μας». Ένας Ψυχρός Πόλεμος, σε μεγάλο βαθμό διπολικός κόσμος θα μπορούσε –μετά βίας– να αντέξει επίμονους αγώνες για το ποιος έχει τις καλύτερες «αξίες». Ο αναδυόμενος πολυπολικός κόσμος – γεμάτος, ζεστός και πιεσμένος – δύσκολα θα αντεπεξέλθει στη διαπραγμάτευση χωριστών συμφερόντων και την κοινή επιβίωση.