Φατίχ Γιουρτσέβερ* - turkishminute.com / Παρουσίαση Freepen.gr
Θα μπορούσε η συμμετοχή της Τουρκίας στο 3SI να ανοίξει το δρόμο για μια καμπή στις τουρκοαμερικανικές σχέσεις;
Πρωτοβουλία των Τριών Θαλασσών Three Seas (3SI)
Το 3SI είναι μια περιφερειακή προσπάθεια στην Ευρώπη να επεκτείνει τη διασυνοριακή ενέργεια, τις μεταφορές και τις ψηφιακές υποδομές κατά μήκος του άξονα Βορρά-Νότου και να τονώσει την οικονομική ανάπτυξη μεταξύ της Αδριατικής Θάλασσας, της Βαλτικής και της Μαύρης Θάλασσας. Δώδεκα μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης — Αυστρία, Βουλγαρία, Κροατία, Τσεχία, Εσθονία, Ουγγαρία, Λετονία, Λιθουανία, Πολωνία, Ρουμανία, Σλοβακία και Σλοβενία — συμμετέχουν στο 3SI, το οποίο ξεκίνησε το 2015 από τους προέδρους της Κροατίας και της Πολωνίας, με την πρώτη ετήσια σύνοδο κορυφής που πραγματοποιήθηκε το 2016. Από την ίδρυσή της το 2015, η πρωτοβουλία αναπτύχθηκε ραγδαία και αποτελεί πλέον σημαντική οντότητα όχι μόνο στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη αλλά και σε ολόκληρη την Ευρώπη και στο πλαίσιο των διατλαντικών σχέσεων.
Οι στόχοι του 3SI
Το 3SI στοχεύει να συμβάλει στην οικονομική ανάπτυξη της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης υποστηρίζοντας την ανάπτυξη της ενέργειας, των μεταφορών («βορράς-νότος») και της ψηφιακής υποδομής εντός της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης γενικά, και συγκεκριμένα κατά μήκος του άξονα Βορρά-Νότου. Η πρωτοβουλία θα επιδιώξει να αξιοποιήσει τους νέους τερματικούς σταθμούς υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) στο Świnoujście της Πολωνίας, στην Klaipėda της Λιθουανίας και στο Krk της Κροατίας. Η σύνδεση αυτών των νέων πηγών LNG νότια από την Πολωνία και τη Λιθουανία και βόρεια από την Κροατία θα μπορούσε να μειώσει σημαντικά την ανάγκη για εισαγωγές ρωσικού φυσικού αερίου στην περιοχή. Εκτός από αυτές τις πηγές LNG, η πρωτοβουλία θα επιδιώξει επίσης να υποστηρίξει τη σύνδεση περιφερειακών ενεργειακών δικτύων με τον Trans Adriatic Pipeline μεταξύ Ελλάδας και Ιταλίας και να συνδέσει νέα ρουμανικά αποθέματα φυσικού αερίου της Μαύρης Θάλασσας στην περιοχή.
Στην ψηφιακή και τηλεπικοινωνιακή διασύνδεση, τα έργα περιλαμβάνουν πλατφόρμες για ενισχυμένο ψηφιακό εμπόριο, ερευνητική συνεργασία και ένα σχέδιο για έναν «Ψηφιακό Αυτοκινητόδρομο tvn Τριών Θαλασσών» που θα συνδέει την περιοχή μέσω υποδομής επικοινωνιών, οπτικών ινών και τελικά υποδομής τεχνολογίας 5G.
Ένας μεγάλος αριθμός έργων προτεραιότητας σχετίζονται με τις μεταφορές. Το "Rail-2-Sea", που προτείνεται από τη Ρουμανία, είναι ένα βασικό έργο που θα εκσυγχρονίσει και θα αναπτύξει τη σιδηροδρομική γραμμή μεταξύ Γκντανσκ και Κωνστάντζα. Άλλα έργα περιλαμβάνουν το Viking Train – έναν σιδηρόδρομο που θα ένωνε τη Βαλτική Θάλασσα με τη Μαύρη Θάλασσα, μέσω Λιθουανίας, Λευκορωσίας και Ουκρανίας, και το FAIR way Danube – ένα έργο που στοχεύει στη βελτίωση των υποδομών και των συνθηκών πλοήγησης για την υδάτινη κυκλοφορία στον ποταμό Δούναβη στη Ρουμανία, τη Βουλγαρία, την Κροατία, την Ουγγαρία και τη Σλοβακία.
ΗΠΑ και 3SI
Οι ΗΠΑ δίνουν μεγάλη σημασία στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη (ΚΑΕ) γεωπολιτικά. Ως αποτέλεσμα, η στρατηγική των ΗΠΑ βασίζεται στην αποτροπή έργων όπως το δίκτυο 5G, υπό την ηγεσία της κινεζικής Huawei, και του Nord Stream-2 από το να μειώσουν την επιρροή τους στην περιοχή και να θέσουν σε κίνδυνο τα παγκόσμια/περιφερειακά συμφέροντά τους, ενώ ταυτόχρονα παρέχουν οικονομική υποστήριξη σε έργα που να ενισχύσει την στρατιωτική, οικονομική και πολιτική επιρροή της στην περιοχή. Καθώς οι Ηνωμένες Πολιτείες προσπαθούν να αντιμετωπίσουν το ρωσικό και κινεζικό οικονομικό και γεωπολιτικό ανταγωνισμό στην Ευρώπη και σε ολόκληρο τον κόσμο, το 3SI προσφέρει μια ευκαιρία να ενισχύσει τις οικονομίες των συμμάχων των ΗΠΑ στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη και να μειώσει την εξάρτησή τους από τις οικονομικές πρωτοβουλίες της Μόσχας και του Πεκίνου.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι ένας εξωτερικός εταίρος που έχει αξιοποιήσει αποτελεσματικότερα τις γεωπολιτικές ευκαιρίες που προσφέρει το 3SI. Το εμβληματικό έργο του διαδρόμου αερίου Βορρά-Νότου 3SI θα επιτρέψει την πώληση αμερικανικού LNG μέσω τερματικών σταθμών στην Πολωνία και την Κροατία στην Κεντρική Ευρώπη, που εξαρτώνται από τις προμήθειες φυσικού αερίου από τη Ρωσία. Οι ΗΠΑ επιδιώκουν να ενισχύσουν τα έργα του 3SI που μπορεί να οδηγήσουν σε περιορισμένη συνεργασία στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας «17+1», η οποία επεκτείνει τη συνεργασία μεταξύ του Πεκίνου και των χωρών της ΚΑΕ μέσω οικονομικής υποστήριξης για δίκτυα αυτοκινητοδρόμων, σιδηροδρομικών και τηλεπικοινωνιών και έργων υποδομής ως μέρος της πρωτοβουλίας Belt and Road.
Στη διάσκεψη του Ταλίν του 2020, οι Ηνωμένες Πολιτείες, ως επίσημος παρατηρητής, δεσμεύτηκαν να επενδύσουν 1 δισεκατομμύριο δολάρια σε χρηματοδότηση σε χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης toy 3SI τα επόμενα χρόνια, αφού έχουν ήδη επενδύσει περισσότερα από 300 εκατομμύρια δολάρια στις ενεργειακές κινήσεις της πρωτοβουλίας. Η ισχυρή δικομματική υποστήριξη για την πρωτοβουλία στην Ουάσιγκτον είναι ορατή τόσο σε επίπεδο Κογκρέσου όσο και σε εκτελεστικό επίπεδο. Η Βουλή των Αντιπροσώπων ενέκρινε ένα δικομματικό ψήφισμα τον Νοέμβριο του 2020. Το Φεβρουάριο του 2021 ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Antony Blinken υπογράμμισε τη σημασία της πρωτοβουλίας και επαίνεσε τη συμβολή της στην ευημερία και τη σταθερότητα της Ευρώπης καθώς και στην επίτευξη κοινών στόχων για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης.
Τουρκία και 3SI
Η επιτυχία της πρωτοβουλίας 3SI εξαρτάται από την ανάπτυξη τομέων εταιρικής σχέσης και συνεργασίας μεταξύ των χωρών της Ανατολικής και Κεντρικής Ευρώπης με χώρες της Κεντρικής Ασίας, της Ανατολικής Μεσογείου και του Κόλπου. Αυτό μπορεί να είναι δυνατό μόνο εάν η Τουρκία, η Ελλάδα, η Ουκρανία, το Αζερμπαϊτζάν και η Γεωργία υποστηρίξουν την πρωτοβουλία. Η Ελλάδα συμμετείχε στη σύνοδο κορυφής που πραγματοποιήθηκε στη Σόφια τον Ιούνιο. Ένα από τα βασικά έργα της πρωτοβουλίας, ο διάδρομος «Via Carpatia» μήκους 718 χιλιομέτρων, θα συνδέσει το λιμάνι της Klaipeda στη Λιθουανία με το λιμάνι της Θεσσαλονίκης στην Ελλάδα μέσω Πολωνίας, Σλοβακίας, Ουγγαρίας, Ρουμανίας και Βουλγαρίας. Χάρη σε αυτόν το διάδρομο, οι ΗΠΑ, που έχουν πραγματοποιήσει στρατιωτική συσσώρευση στην Αλεξανδρούπολη, θα αποκτήσουν γεωστρατηγική υπεροχή στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη.
Ομοίως, η συμμετοχή της Τουρκίας σε αυτή την πρωτοβουλία θα διευκολύνει τη μεταφορά φυσικού αερίου της Ανατολικής Μεσογείου και φυσικού αερίου από το Αζερμπαϊτζάν και το Τουρκμενιστάν στις χώρες του 3SI. Η εξομάλυνση των σχέσεων με τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα θα ανοίξει το δρόμο για τη σύνδεση του εμπορικού διαδρόμου ΗΑΕ-Ιράν-Τουρκίας με τον εμπορικό διάδρομο της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης. Η μελλοντική επιτυχία ενός έργου ενός δρόμου με μία ζώνη εξαρτάται από την αποτελεσματικότητα της ήπιας ισχύος της Κίνας στον άξονα Ρουμανίας-Πολωνίας και στα στενά της Κωνσταντινούπολης και του Τσανάκαλε. Για το λόγο αυτό η άμεση συμμετοχή της Τουρκίας στο 3SI είναι πολύ σημαντική για τις ΗΠΑ, που προσπαθούν να περιορίσουν την Πρωτοβουλία Belt and Road. Εάν η Τουρκία σκοπεύει να αναζητήσει έναν τρόπο να βελτιώσει τις σχέσεις της με τις Ηνωμένες Πολιτείες σε σύντομο χρονικό διάστημα, το πρώτο πράγμα που πρέπει να κάνει είναι να κάνει μια δήλωση πρόθεσης να ενταχθεί στο 3SI. Ο υπουργός Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου πραγματοποίησε επίσημη επίσκεψη στην Πολωνία στις 3 Οκτωβρίου και δήλωσε: «Εκτιμούμε το 3SI. Ως Τουρκία, μπορούμε επίσης να συμβάλουμε σημαντικά. Είπα στον φίλο μου [υπουργό Εξωτερικών] Zbigniew [Rau] ότι θέλουμε να παρευρεθούμε και στην επόμενη σύνοδο κορυφής».
Ως αποτέλεσμα, η συμμετοχή της Τουρκίας στην Πρωτοβουλία των Τριών Θαλασσών θα μπορούσε να ανοίξει το δρόμο για μια καμπή στις τουρκοαμερικανικές σχέσεις.
* Ο Fatih Yurtsever είναι πρώην αξιωματικός του ναυτικού στις Τουρκικές Ένοπλες Δυνάμεις. Χρησιμοποιεί ψευδώνυμο για λόγους ασφαλείας.