Τις εκλογές του 1958 κέρδισε η ΕΡΕ του Κωνσταντίνου Καραμανλή. Στη θέση της αξιωματικής αντιπολίτευσης αναδείχθηκε η ΕΔΑ με ποσοστό μεγαλύτερο του 24%, γεγονός που θορύβησε όλα τα κέντρα εξουσίας, μέσα και έξω από την Ελλάδα.
Του Βαγγέλη Χωραφά
Το γενικότερο πολιτικό κλίμα μετά τις εκλογές του 1958 χαρακτηρίστηκε από μόνιμη πόλωση μεταξύ ΕΡΕ και ΕΔΑ. Παράλληλα, με τις Συμφωνίες της Ζυρίχης και του Λονδίνου,, ο πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Καραμανλής είδε την δημοφιλία του να πέφτει. Αυτοί οι δύο παράγοντες έφερναν συχνά το θέμα των πρόωρων εκλογών, στο προσκήνιο. Το ερώτημα των πρόωρων εκλογών ήταν αν αυτές θα συνέχιζαν την αντιπαράθεση Δεξιάς και Αριστεράς, ή αν θα είχε δυνατότητες διαμόρφωσης των ισορροπιών και ο χώρος του Κέντρου. Το αν ο χώρος του Κέντρου θα μπορούσε να συγκροτήσει ένα ισχυρό κόμμα, επρόκειτο να καθοριστεί από τον εκλογικό νόμο που θα προωθούσε η κυβέρνηση.
Η κυβέρνηση πρότεινε στα κόμματα του Κέντρου το σύστημα των «συγγενών» κομμάτων, αλλά αυτά δεν δέχτηκαν χαρακτηρίζοντας το σύστημα ως πολωτικό και πρότειναν ένα «αντιπολωτικό» σύστημα. Η κυβέρνηση κατέθεσε στις 5 Μαΐου 1961 τον εκλογικό νόμο, με τον οποίον διαφώνησαν τα υπόλοιπα κόμματα και ψηφίστηκε μόνο από την ΕΡΕ.
Οι εκλογές ορίστηκαν για τις 29 Οκτωβρίου. Στις 19 Σεπτεμβρίου ιδρύθηκε η Ένωση Κέντρου και στις 20 Σεπτεμβρίου παραιτήθηκε η κυβέρνηση Καραμανλή και ανέλαβε η υπηρεσιακή κυβέρνηση του Κωνσταντίνου Δόβα.
Οι εκλογές της 29ης Οκτωβρίου 1961 καταγράφηκαν στη συλλογική μνήμη ως οι εκλογές της βίας και της νοθείας, οι εκλογές που ψήφισαν ακόμα και τα δέντρα.
ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΠΕΡΙΚΛΗΣ
Εκτός από την εμφάνιση της Ένωσης Κέντρου, αυτό που καθόρισε τους πολιτικούς συσχετισμούς εκείνης της περιόδου, ήταν το σχέδιο «Περικλής». Το σχέδιο «Περικλής» ήταν οργανωμένο από τις κρατικές υπηρεσίες και προέβλεπε δράσεις από κρατικούς και παρακρατικούς μηχανισμούς με στόχο την άσκηση σωματικής και ψυχολογικής βίας για την μείωση της επιρροής της Αριστεράς και την αλλοίωση του εκλογικού αποτελέσματος.
Τον Ιούνιο 1958 συγκροτήθηκε με εντολή του πρωθυπουργού, Ειδική Επιτροπή Υπουργών (Ευάγγελος Αβέρωφ, Κωνσταντίνος Τσάτσος, Αριστείδης Δημητράτος, Ευάγγελος Καλαντζής και ο αρχηγός της ΚΥΠ Αλέξανδρος Νάτσινας) για να διατυπώσει μέτρα αντιμετώπισης του κομμουνιστικού κινδύνου και της ανόδου της Αριστεράς. Για την υποβοήθηση της επιτροπής, συγκροτήθηκε Ειδική Συμβουλευτική Επιτροπή, υπό την αιγίδα της Υπηρεσίας Ειδικών Μελετών της ΚΥΠ.
Για την επίτευξη των στόχων οργανώθηκε και ένας παρακρατικός βραχίονας που περιλάμβανε μεγάλο αριθμό οργανώσεων όπως το Σώμα Ελλήνων Αλκίμων, η Οργάνωσις Εθνικής Νεολαίας, η ΕΚΟΦ, ο Σύλλογος Επαναπατρισθέντων εκ του Παραπετάσματος, η Αντικομμουνιστική Σταυροφορία Ελλάδος, Σύνδεσμος Αγωνιστών και Θυμάτων Εθνικής Αντιστάσεως Βορείου Ελλάδος, ο Όμιλος Εθνικής Αναγεννήσεως, η ΟΕΝ, η ΟΣΕΝ, η Εθνική Βασιλική Οργάνωσις Νεολαίας, η Πανελλήνιος Εθνική και Κοινωνική Οργάνωσις Νέων, η Εθνική Κοινωνική Δράσις, Εθνική Κοινωνική Εξόρμηση, η Νεολαία Εθνικής Δράσεως, η Οργάνωσις Εθνικής Αντιστάσεως κλπ. Την δράση τους συντόνιζε η ΚΥΠ και η Υπηρεσία Πληροφοριών της ΓΔΤΠ.
Παρά την κινητοποίηση που υπήρξε, τα αποτελέσματα δεν ήταν ικανοποιητικά. Το καλοκαίρι του 1960 κρίθηκε σκόπιμο να τεθεί το σύνολο της προσπάθειας υπό την εποπτεία της ανώτατης στρατιωτικής ηγεσίας. Συστάθηκαν δύο όργανα, μια πρωτοβάθμια εισηγητική επιτροπή και η Δευτεροβάθμια Συντονιστική Επιτροπή. Η δεύτερη δημιουργήθηκε στις 30 Αυγούστου 1960 με διαταγή που εξέδωσε ο Κωνσταντίνος Καραμανλής με την ιδιότητα του ως υπουργού Εθνικής Άμυνας. Στην επιτροπή αυτή μετείχαν ο αρχηγός ΓΕΕΘΑ ως πρόεδρος και ως μέλη ο αρχηγός ΓΕΣ, οι διοικητές της ΚΥΠ και της ΓΔΕΑ, οι αρχηγοί των Σωμάτων Ασφαλείας, ο ειδικός σύμβουλος της Υπηρεσίας Πληροφοριών του υπουργείου Προεδρίας και κατά περίπτωση ο διευθυντής της Υπηρεσίας Αποδήμου Ελληνισμού.
Κατά το πρώτο διάστημα της λειτουργίας της, η Δευτεροβάθμια Επιτροπή ασχολήθηκε κυρίως με την εφαρμογή μεθόδων ψυχολογικού πολέμου κατά της Αριστεράς. Μετά την ψήφιση του εκλογικού νόμου τον Ιούνιο 1961, η Δευτεροβάθμια Επιτροπή προσανατολίστηκε στους στόχους της ενίσχυσης της ΕΡΕ και της συρρίκνωσης της εκλογικής επιρροής της ΕΔΑ. Στις 4 Αυγούστου συνήλθε η Δευτεροβάθμια Επιτροπή και η ΚΥΠ έλαβε τη εντολή να παρουσιάσει ένα σχέδιο δράσης για τις εκλογές.
Παρουσιάστηκαν τέσσερα σχέδια. Το πρώτο είχε συνταχθεί ήδη στις 28 Ιουλίου 1961 από τον Ελευθέριο Σταυρίδη (πρώην ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ που είχε προσχωρήσει στο αντικομμουνιστικό στρατόπεδο) και αποκαλύφθηκε από την ΑΥΓΗ στις 17 Σεπτεμβρίου 1961, το δεύτερο ήταν έργο της ΚΥΠ, το τρίτο ήταν σύνθεση των δύο προηγούμενων από τον γνωστό Γεώργιο Γεωργαλά και το τέταρτο διατυπώθηκε από τον αρχηγό της ΚΥΠ Αλέξανδρο Νάτσινα. Αυτό ήταν το σχέδιο «Περικλής». Στις 8 Σεπτεμβρίου τα μέλη της Δευτεροβάθμιας Επιτροπής ενημερώθηκαν για την έγκριση του πρωθυπουργού για το σχέδιο, μέσα από την σχετική αναφορά του αρχηγού ΓΕΕΘΑ.
Διαχωρίζοντας τον πληθυσμό σε Κυανούς και Κίτρινους (η Αριστερά και οι συνοδοιπόροι της) το σχέδιο στόχευε εκτός από την ενίσχυση την εθνικοφρόνων Κυανών, στον αριθμητικό περιορισμό όσων θα ήθελαν να βοηθήσουν τους αντιφρονούντες Κίτρινους. Την ευθύνη για την εφαρμογή του σχεδίου θα είχαν οι Ένοπλες Δυνάμεις, τα Σώματα Ασφαλείας και οι πολιτικές αρχές, σε συνδυασμό με την δράση των παρακρατικών οργανώσεων. Το σχέδιο συνδύαζε φυσική βία, συλλήψεις επικινδύνων ατόμων, ψυχολογικές επιχειρήσεις, παρακρατική δράση, προπαγάνδα, ικανοποίηση πελατειακών αιτημάτων, προβολή του κυβερνητικού έργου κλπ.
Το αποτέλεσμα των εκλογών δικαίωσε τους στόχους που είχαν τεθεί από το σχέδιο «Περικλής». Πρώτον, νίκησε η ΕΡΕ και θα συνέχιζε να κυβερνά τη χώρα. Δεύτερον, δημιουργήθηκε ένας άλλος πόλος, η Ένωση Κέντρου και το σύστημα θα μπορούσε να λειτουργήσει με έναν βιώσιμο δικομματισμό. Τρίτον, περιορίστηκε η επιρροή της ΕΔΑ. Τέταρτον, ο παρακρατικός μηχανισμός που είχε δημιουργηθεί τα προηγούμενα χρόνια, θα μπορούσε να αναπαραχθεί.
Αυτό όμως που τέθηκε ως ζήτημα την επομένη των εκλογών, δεν ήταν η νίκη της ΕΡΕ, αλλά η εγκυρότητα των αποτελεσμάτων. Οι εκλογές χαρακτηρίστηκαν ως αποτέλεσμα βίας και νοθείας, από την Ένωση Κέντρου και την ΕΔΑ. Και τα δύο κόμματα εξέδωσαν στις αρχές του 1962 Μαύρες Βίβλους για τις εκλογές του 1961, στις οποίες καταγράφονταν τα όσα είχαν συμβεί. Από εκεί και πέρα, η Ένωση Κέντρου κηρύσσει τον Ανένδοτο Αγώνα, ο οποίος θα δικαιωθεί στις εκλογές του 1963.
Η λειτουργία του σχεδίου «Περικλής» και ο διαχωρισμός του εκλογικού σώματος σε Κυανούς και Κίτρινους λειτούργησε μία φορά με την υφαρπαγή ψήφου. Στην πολιτική πραγματικότητα όμως, το σχέδιο «Περικλής» συνέβαλε στην δημιουργία του διαχωρισμού Δεξιάς και Αντιδεξιάς. Αυτόν τον διαχωρισμό θα τον πλήρωνε η ΕΡΕ και ο Κωνσταντίνος Καραμανλής στις εκλογές του 1963 και του 1964.
Στις 9 Ιουνίου 1965 ασκήθηκε κακουργηματική ποινική δίωξη στους εμπλεκόμενους στο «Σχέδιο Περικλής» στους οποίους περιλαμβάνονταν οι: Αθανάσιος Φροντιστής, Βασίλειος Καρδαμάκης, Αλέξανδρος Νάτσινας, Ανάργυρος Μπάλλας, Γεώργιος Βάλλης και ο μετέπειτα δικτάτορας Γεώργιος Παπαδόπουλος, με την κατηγορία «επί παραβάσει καθήκοντος, εκδόσει αθεμίτων διαταγών και ηθική αυτουργία σε πράξεις αποβλέπουσας την νόθευση του εκλογικού φρονήματος του λαού».
ΤΑ ΘΥΜΑΤΑ ΤΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ΠΕΡΙΚΛΗΣ
Το κλίμα ασυδοσίας του κρατικού και παρακρατικού μηχανισμού που δημιούργησε το σχέδιο «Περικλής», είναι υπεύθυνο για τις δολοφονίες στελεχών της ΕΔΑ εκείνη την περίοδο.
Τρεις μέρες πριν από τις εκλογές στις 26 Οκτωβρίου 1961, δολοφονείται στους Αμπελόκηπους, στην οδό Φιλιππουπόλεως, ο Στέφανος Βελδεμίρης, μέλος της Επιτροπής Πόλης της Νεολαίας της ΕΔΑ στη Θεσσαλονίκη, την ώρα που μαζί με τον συναγωνιστή του Μόρφη Στεφούδη πετούσαν στο δρόμο προκηρύξεις.
Η αστυνομία ισχυρίστηκε πως ο χωροφύλακας που πυροβόλησε πέρασε τους Βελδεμίρη και Στεφούδη για εμπόρους ναρκωτικών. Στη δίκη ο δράστης της δολοφονίας υποστήριξε ότι ήθελε να πυροβολήσει τα λάστιχα και οι σφαίρες εξοστρακίστηκαν. Το δικαστήριο της εποχής χαρακτήρισε τη δολοφονία «φόνο εξ αμελείας» και επέβαλε ποινή φυλάκισης 4 χρόνων στον χωροφύλακα Σπυρίδωνα Φιλίππου, ο οποίος αφέθηκε ελεύθερος μετά από δύο χρόνια.
Την Κυριακή των εκλογών ο επίσης 24χρονος στρατιώτης Διονύσιος Κερπινιώτης, στέλεχος της Ε.Δ.Α., έπεσε νεκρός με τραύμα από σφαίρα στο κεφάλι, στο εκλογικό κέντρο του χωριού Δεμίρι Αρκαδίας, όπου είχε σταλεί ως φρουρός.
Και, παρόλο που μεταφέρθηκε στο νεκροτομείο για να ερευνηθούν κακώσεις όπως η «εξόρυξις ματιού», τα βγαλμένα δόντια και τα τραύματα σε διάφορα σημεία του σώματός του, η ιατρική έκθεση και η έκθεση του ιατροδικαστή ανέφεραν μόνο τη σφαίρα. Ο ρόλος του λοχία Καραγιαννίδη που πίεζε τον Κερπινιώτη να ψηφίσει σε εθνικόφρονα κατεύθυνση και να μην συστήνει στους κατοίκους του χωριού να ψηφίσουν την Αριστερά, δεν εξετάσθηκε ποτέ.
Είναι δε χαρακτηριστικό ότι το υπουργείο Άμυνας, σε ανακοίνωση για το θάνατό του, που τον αποδίδει σε αυτοκτονία, αναφέρει πως «κατηγγέλθη ότι επροπαγάνδιζεν υπέρ του κομμουνισμού» και πως πάρθηκαν μέτρα «διά την σοβαράν παράβασιν καθήκοντος την οποία διέπραξε».
Υπήρξαν πληροφορίες και για τρίτη δολοφονία στην Κατερίνη, ατόμου με το όνομα Ζιγκυρόπουλος από ομάδα των ΤΕΑ, αλλά ποτέ δεν επιβεβαιώθηκαν.
Οι δολοφονίες των εκλογών της βίας και της νοθείας του 1961, θα οδηγήσουν στην δολοφονία από το παρακράτος του Γρηγόρη Λαμπράκη το 1963 που θα επιταχύνει την πτώση της κυβέρνησης Καραμανλή.
ΤΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ
Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής επανέλαβε πολλές φορές συγκεκριμένα επιχειρήματα για τις εκλογές του 1961. Πρώτον, χαρακτήριζε τον μύθο περί βίας και νοθείας ως την μεγαλύτερη απάτη στην ελληνική ιστορία. Δεύτερον, χαρακτήριζε τον ανένδοτο αγώνα της Ένωσης Κέντρου σαν θλιβερή πολιτική εκδήλωση που οδήγησε στην δικτατορία.
Στην δεκαετία του ΄80 διατυπώθηκε η άποψη ότι υπήρχε το σχέδιο «Περικλής» αλλά ουδέποτε εφαρμόστηκε. Σε κάποια από τα σημειώματα του ο Κωνσταντίνος Καραμανλής αναφέρει ότι στις εκλογές του 1961 κάποιοι σκέφτηκαν να αναπτύξουν συνήθεις αντικομμουνιστικές δραστηριότητες πέραν του δέοντος, εν αγνοία του.
Στα σημειώματα του με διαφορετική διατύπωση αναφέρει: «Δεν γνωρίζω εάν εν αγνοία μου είτε η Κυβέρνησις κατ' εντολήν του βασιλέως είτε ο στρατός έλαβον μέτρα περιστολής των δυνάμεων του κομμουνισμού. Δεν το αποκλείω εντελώς, δεδομένου ότι μετά τας εκλογάς του '58, η διόγκωσις των δυνάμεων της ΕΔΑ προκαλούσε εθνικάς ανησυχίας». Ή ακόμη ότι: «Είχε γίνει η σκέψις, εν όψει νέων εκλογών, να ασκηθεί ψυχολογική πίεση επί των κομμουνιστών για να συμπτυχθεί η δύναμίς των. Τα ανόητα αυτά σχέδια τα κατήρτιζαν μυστικές υπηρεσίες εν αγνοία της Κυβερνήσεώς μου».
Πρόκειται για την πρώτη εκδοχή του «ποιος κυβερνά αυτόν τον τόπο» που όφειλε να αναρηθεί ο ίδιος ο Καραμανλής, πριν διατυπώσει το ερώτημα το 1963 με την δολοφονία του Γρηγόρη Λαμπράκη.
Τα όσα έγιναν πριν, κατά την διάρκεια και μετά τις εκλογές του 1961, καθώς και η επικαιροποίηση του σχεδίου «Περικλής» και η δράση του παρακράτους, αποτέλεσαν την αρχή μιας ανωμαλίας στην λειτουργία του πολιτεύματος, που τελικά οδήγησε στο πραξικόπημα της 21ης Απριλίου 1967.
---
O Βαγγέλης Χωραφάς, διευθυντής της ιστοσελίδας γεωπολιτικής https://www.geoeurope.org/, δημοσιεύει καθημερινά πρωτότυπα άρθρα και αναλύσεις και στην προσωπική του σελίδα στο facebook (https://www.facebook.com/vangelis.chorafas).