 |
| photo: https://www.maxpixel.net/Sea-Cyprus-Kapparis-Rocks-Rock-Formation-Cape-4267780 |
Από: simerini.sigmalive.com - Γιάννος Χαραλαμπίδης
Γνώριζαν όλοι, αλλά κανείς δεν προχώρησε στις απαιτούμενες διπλωματικές ενέργειες προκειμένου να αποτρέψει την Τουρκία και τον Ερντογάν από την πρόκληση νέων τετελεσμένων στην Αμμόχωστο. Και η κυπριακή και η ελληνική πολιτική ηγεσία είχαν σαφείς πληροφορίες περί του τι θα συνέβαινε, αλλά ταυτοχρόνως και ο διεθνής παράγοντας, δηλαδή η Ευρωπαϊκή Ένωση και τα Ηνωμένα Έθνη, είχαν ενημερωθεί από την ίδια την τουρκική κυβέρνηση. Τα όσα συμβαίνουν, μοιάζουν με στημένο παιχνίδι, όπου ο καθένας εκτελεί τον ρόλο του από διαφορετικές σκοπιές, με το αποτέλεσμα να συγκλίνει σε μια διχοτομική ομοσπονδία δυο ισότιμων συνιστώντων κρατών ή στη συνώνυμη πολιτική των δυο χωριστών κρατών, που θα συνδεθούν μεταξύ τους στη βάση μιας συνομοσπονδίας. Βεβαίως, όσοι μπορούν να διαβάσουν τον Ερντογάν, είπε τις προάλλες, όταν αφαίρεσε τον γεωγραφικό προσδιορισμό βορράς και νότος, ότι θέλει μια Κύπρο και αυτήν τουρκική!
Όταν η Άγκυρα αξιώνει δυο κράτη, εσύ αξιώνεις αναγνώριση και όχι την προηγούμενη τουρκική θέση
Γιατί οι θέσεις του ΟΗΕ και της ΕΕ δεν ενοχλούν την Τουρκία
Μπορεί να προτάξει, και ποιες θέσεις, η Λευκωσία με την Αθήνα στην ΕΕ
Γιατί έχει τελειώσει ο ρόλος της Λουτ και της Σπέχαρ
Έκλεισε ο κύκλος τους
Διπλωματικές πηγές αναφέρουν ότι, ήταν επί μακρόν «σαφής η θέση της τουρκικής πλευράς ότι εάν μεταβαίναμε στην Πενταμερή και δεν γίνονταν δεκτές οι τουρκικές θέσεις περί της λύσης των δύο κρατών, η Άγκυρα θα προχωρούσε σε τετελεσμένα. Τα είχαν εξηγήσει στην κ. Λουτ όταν επισκέφθηκε την Τουρκία». Εντός, μάλιστα, της ΕΕ, με τη σύμφωνο γνώμη των Αθηνών και της Λευκωσίας, ή, κατά το ορθότερον, με την ανοχή τους, δεν περιελήφθη ρητώς στα τελευταία συμπεράσματα η αναφορά περί της άμεσης επιβολής κυρώσεων σε βάρος της Τουρκίας στην περίπτωση που θα προχωρούσε σε τετελεσμένα στην Αμμόχωστο. Το γεγονός αυτό διευκόλυνε εκ των πραγμάτων την τουρκική πολιτική. Οι ίδιες πηγές τονίζουν: «Για τα όσα θα συνέβαιναν ήταν ενήμερη και η κ. Σπέχαρ». Υπό αυτές τις συνθήκες, ο ρόλος στο Κυπριακό έχει κλείσει.
Το παρασκήνιο της Πενταμερούς και των τετελεσμένων
Είχε άλλωστε διεξαχθεί έντονο παρασκήνιο, κυρίως από την Αθήνα, η οποία ζήτησε τη μεσολάβηση της Γερμανίας για να αποφευχθούν τα χειρότερα στο Αιγαίο. Είχε, μάλιστα, προωθηθεί, με τη σύμφωνο γνώμη της Λευκωσίας, ο διπλός διάλογος. Ο ένας αφορούσε τα ελλαδοτουρκικά και ο άλλος την Πενταμερή στο Κυπριακό. Και στις δύο περιπτώσεις δεν είχαν τεθεί συγκεκριμένες βάσεις. Έτσι, διευκολύνθηκε η Τουρκία να ανοίξει την ατζέντα στα ελλαδοτουρκικά, αξιώνοντας, εκτός των άλλων, γκρίζες ζώνες και την αποστρατιωτικοποίηση των νησιών, την ίδια στιγμή που ήταν γνωστό σε όλους ότι η Άγκυρα θα έθετε επί τάπητος το θέμα των δύο κρατών. Όπως συναφώς επισημαίνουν οι ίδιες διπλωματικές πήγες, οι θέσεις της Βρετανίας, που αναφέρονταν στη δυνατότητα εξεύρεσης ομοσπονδιακής λύσης, στην οποία θα περιλαμβάνονταν τα δυο κράτη, όχι απλώς ήταν γνωστές αλλά και δημοσίως διατυπωμένες από τον Ύπατο Αρμοστή της στη Λευκωσία από τον Νοέμβριο του 2020. Είχαν διαβαστεί και προς τα μεγάλα κόμματα, καθώς και το θέμα της πολιτικής ισότητας και της κρυφής ψήφου, το οποίο είχε γίνει δεκτό από τον Πρόεδρο του ΔΗΣΥ, Α. Νεοφύτου, και σιωπηρώς από το ΑΚΕΛ. Ανάλογη ήταν και η στάση τους στο θέμα της εκ Περιτροπής Προεδρίας.
Παρότι ο ΓΓ του ΟΗΕ, καθώς και οι κ.κ. Λουτ και Σπέχαρ γνώριζαν ότι η Τουρκία θα έθετε επί τάπητος το θέμα των δύο κρατών, ουδέν έπραξαν για να το αποτρέψουν. Το αντίθετο. Άφησαν τα πράγματα να εξελιχθούν με τη ανοχή των Αθηνών και της Λευκωσίας, προκειμένου το Κυπριακό να μπει σε μία νέα τροχαία και μία νέα βάση.
Ομοσπονδία προς δύο κράτη
Είναι πρόδηλον πλέον ότι η λογική της ομοσπονδίας, στην οποία αναφέρονται τα Ην. Έθνη και τώρα η ΕΕ, είναι αυτή που άνοιξε τον δρόμο προς τα δύο κράτη, εφόσον έχει γίνει ήδη αποδεκτό στη λογική της εν δυνάμει λύσης ότι: 1. Ο βορράς θα είναι εσαεί τουρκικός και, ως εκ τούτου, όσοι εκ των Ελληνοκυπρίων επιστρέψουν σε περίπτωση διευθέτησης του προβλήματος, δεν θα έχουν δικαίωμα ψήφου στις εθνικές εκλογές. Οπότε ο βορράς δεν θα θεωρείται πατρίδα τους. Πατρίδα τους, όπου θα έχουν ψήφο, θα είναι ο νότος. Άρα θα διαμένουν στον βορρά, όπως διαμένουν σε οποιαδήποτε άλλη ξένη χώρα της ΕΕ. 2. Το κατάλοιπο εξουσίας θα ανήκει στα κρατίδια. Όσες δηλαδή εξουσίες δεν ανήκουν στην Κεντρική Κυβέρνηση, θα ανήκουν πρωτογενώς και κυρίαρχα στα συνιστώντα κράτη. 3. Η μία διεθνής λεγόμενη προσωπικότητα θα διχοτομηθεί στη λογική και πρακτική εφαρμογή της εκ Περιτροπής Προεδρίας. Ακόμη λοιπόν και αν επιστρέψει το Κυπριακό στη διζωνική δικοινοτική ομοσπονδία, η διχοτόμηση δεν θα αποφευχθεί, ασχέτως εάν εμφανιστεί ως επιτυχία. Θα αποτελούν πραγματικότητα τα δύο ισότιμα συνιστώντα κράτη, εκ των οποίων το ένα θα είναι το σημερινό ψευδοκράτος, το οποίο δεν μπορεί να αναγνωριστεί επειδή συνιστά προϊόν χρήσης βίας και δη στρατιωτικής. Η δράση αυτή της Τουρκίας είναι αντίθετη με το άρθρο 2, παράγραφος 4 του Χάρτη των Ην. Εθνών. Όμως, το ψευδοκράτος θα νομιμοποιηθεί στο πλαίσιο μιας ομοσπονδίας με την υπογραφή της ίδιας της Κυπριακής Δημοκρατίας, η οποία θα κηρύξει την αυτοδιάλυσή της και την αντικατάστασή της από δύο ισότιμα συνιστώντα κράτη. Χωρίς να υπάρχει δρόμος για επιστροφή στο υφιστάμενο ενιαίο υπό κατοχήν κράτος.
Κάτω από αυτές τις συνθήκες αποκαλύπτεται σταδιακά ότι ήταν κάλπικο το σύνθημα ομοσπονδία ή διχοτόμηση. Στην πράξη είναι αυτό το οποίο έχει αναλύσει από το 1956 ο Νιχάτ Ερίμ: ομοσπονδία σημαίνει μορφή διχοτόμησης.
Το φιάσκο των κυρώσεων…
Η εναλλακτική επιλογή που προσφέρει ο πολιτικός ρεαλισμός επιβάλλει τη διατήρηση της Κυπριακής Δημοκρατίας στη ζωή με τη μορφή του ενιαίου κράτους, όπως αυτό έχει ενταχθεί στην ΕΕ επί τη βάσει του πρωτοκόλλου 10 με αναστολή του κεκτημένου στο βόρειο τμήμα ένεκα της κατοχής. Η τελευταία θέση της ΕΕ για το θέμα της Αμμοχώστου αναφέρει ότι στο επόμενο Συμβούλιο Εξωτερικών θα μελετηθεί ο τρόπος δράσης των εταίρων. Η θέση αυτή μπορεί να χαρακτηριστεί ως υποκριτική ή και ως ένα μνημόσυνο της ΕΕ με τη συνδρομή της Κυπριακής και της Ελληνικής Δημοκρατίας για την απώλεια της Αμμοχώστου. Γιατί; Διότι στην παρούσα φάση θα έπρεπε να υπήρχαν ήδη στα συμπεράσματα του τελευταίου Συμβουλίου των Αρχηγών Κρατών και Κυβερνήσεων αναφορές για άμεση επιβολή κυρώσεων σε βάρος της Τουρκίας, στην περίπτωση που θα προχωρούσε σε τετελεσμένα στην Αμμόχωστο. Διότι ήταν γνωστό σε όλους ότι ο Ερντογάν θα ερχόταν στην Κύπρο για συγκεκριμένους σκοπούς. Αντί λοιπόν οι κυρώσεις να επικρέμονταν ως δαμόκλειος σπάθη επί του σβέρκου της Τουρκίας, αφαιρέθηκαν από το τελικό κείμενο συμπερασμάτων. Είχαν προηγηθεί: 1. Η αποσύνδεση των κυρώσεων σε βάρος της Τουρκίας με αυτές οι οποίες επιβλήθηκαν σε βάρος της Λευκορωσίας. Η σύνδεση των δύο θεμάτων είχε αποφασιστεί στο Βερολίνο. Συνεπώς, διά της δικής μας ανοχής, αποδοχής ή ακόμη και συμμετοχής επετράπη στην Τουρκία να προχωρήσει στα νέα τετελεσμένα, χωρίς να υπάρχει η προειδοποίηση από την ΕΕ για πρόκληση κόστους. 2. Οι τοποθετήσεις του Έλληνα Πρωθυπουργού, ότι η επιβολή κυρώσεων σε βάρος της Τουρκίας δεν είναι αυτοσκοπός. Λίαν προσφάτως ο Κύπριος ΥπΕξ επισήμανε ότι δεν θα επιδιώξουμε κυρώσεις για να έρθουμε σε σύγκρουση με εταίρους μας που έχουν συμφέροντα στην Άγκυρα. 3. Η δήλωση του Προέδρου της Δημοκρατίας, ότι θα ασκούσε βέτο σε οποιοδήποτε θέμα αφορούσε τις σχέσεις ΕΕ - Τουρκίας εάν η τελευταία προχωρούσε σε τετελεσμένα στην Αμμόχωστο. Τελικώς, βέτο δεν ασκήθηκε. 4. Οι απειλές του Προέδρου του ΔΗΣΥ, Αβέρωφ Νεοφύτου, ότι εάν δεν προχωρούσαν στην Πενταμερή, θα επέρχετο τραγωδία και καταστροφή λόγω των τετελεσμένων και άλλων ενεργειών στις οποίες θα προέβαινε η Τουρκία στην Αμμόχωστο και γενικότερα στο Κυπριακό. Η καταστροφή και η τραγωδία ήρθαν μέσω της Πενταμερούς και ενός τοξικού διαλόγου. 5. Οι θέσεις του ΑΚΕΛ και η ανοχή του ΔΗΚΟ ότι θα έπρεπε να πάμε σε Πενταμερή διότι δεν μπορούσαμε να πράξουμε αλλιώς. Το δε ΑΚΕΛ επιμένει να συνεχίσουμε έναν άγονο, αντιπαραγωγικό και καταστροφικό διάλογο. Και γιατί είναι καταστροφικός; Διότι αντί να οδηγήσει σε λύση βιώσιμη, όπως είχαν υποσχεθεί και το ΑΚΕΛ και ο ΔΗΣΥ, οδήγησε στα τετελεσμένα σε βάρος της Αμμόχωστο και στην κατάθεση από μέρους της Τουρκίας της θέσης περί των δύο κρατών.
Βασικές θέσεις και προτάσεις δράσης στην ΕΕ
Το ερώτημα που εγείρεται ενώπιον της κοινής γνώμης είναι τι πράττουμε κι αν μπορεί αυτή η ηγεσία να πράξει πλέον οτιδήποτε. Το πρώτο ζήτημα, επί του οποίου θα έπρεπε να ληφθούν αποφάσεις, είναι η αλλαγή της στρατηγικής που ακολουθείται μέχρι σήμερα. Και αυτό σημαίνει ότι τερματίζεται η πολιτική του εξευμενισμού και των δώρων προς Τουρκία με την ψευδαίσθηση ότι μπορεί να αλλάξει η στάση της, να γίνει διαλλακτικότερη και να εξευρεθεί βιώσιμη λύση. Αυτός τελικά δεν ήταν πολιτικός ρεαλισμός, αλλά ένας αναξιοπρεπής ουτοπισμός. Που για να μετατραπεί σε ρεαλισμό πρέπει να γίνουμε ακόμη πιο αναξιοπρεπείς και να δεχθούμε ό,τι μας επιβάλλει η Άγκυρα. Εφόσον η Τουρκία θέτει ως κύριο στόχο τα δύο κράτη, εκ των πραγμάτων είναι λανθασμένη επιλογή να απαντούμε εμείς με μία ομοσπονδία δύο ισότιμων κρατών. Το ορθότερο θα ήταν να απαντούμε επί τη βάσει του Διεθνούς Δικαίου και του Κοινοτικού Κεκτημένου. Και αυτό σημαίνει:
- Αναγνώριση από την Τουρκία της Κυπριακής Δημοκρατίας, η οποία είναι κράτος-μέλος του ΟΗΕ και της ΕΕ.
- Οποιαδήποτε απόφαση πλέον αφορά στις σχέσεις Τουρκίας - ΕΕ περνά μέσω του σεβασμού και της υλοποίησης της αντιδήλωσης της 21ης Σεπτεμβρίου του 2005, που καθορίζει ότι η ενταξιακή διαδικασία της Τουρκίας έχει ως απαραίτητη προϋπόθεση, ανεξαρτήτως λύσης του Κυπριακού, την αναγνώριση της Κυπριακής Δημοκρατίας, δηλαδή του ενιαίου κράτους, από την Άγκυρα. Αυτό αποτελεί τμήμα του Διεθνούς Δικαίου και του Κοινοτικού Κεκτημένου και δεν μπορεί να το αρνηθεί οποιαδήποτε χώρα της ΕΕ εάν το θέσει επί τάπητος η Κυπριακή Δημοκρατία ως βασική προϋπόθεση συνέχισης των συνομιλιών και ως εργαλείο για την επιβολή κυρώσεων, οι οποίες θα πρέπει να συνδεθούν με αυτές που έχουν ήδη αποφασιστεί και εφαρμοστεί επί της Λευκορωσίας και κυρίως επί της Ρωσίας, λόγω της παράνομης κατοχής της Κριμαίας. Επί τούτου η θέση μας θα πρέπει να είναι σαφής: Διακυβεύεται η ύπαρξη κράτους - μέλους της ΕΕ. Είναι θέμα επιβίωσης της Κυπριακής Δημοκρατίας, των αρχών και των αξιών τής ΕΕ. Εάν δεν επιβληθούν κυρώσεις, τότε υπερασπιζόμενοι τις αρχές της ΕΕ και την Κυπριακή Δημοκρατία οφείλουμε για λόγους αξιοπρέπειας και πολιτικού ρεαλισμού να ασκούμε βέτο σε οποιοδήποτε θέμα έχει σχέση με την ενταξιακή διαδικασία της Τουρκίας και να μελετήσουμε την αποσύνδεσή μας από τις κυρώσεις που επιβάλλονται σε βάρος της Ρωσίας. Χωρίς αυτό να σημαίνει ότι αποδεχόμαστε την όποια, επί τη βάσει του Διεθνούς Δικαίου, παράνομη κατοχή της Κριμαίας.
- Την πλήρη αποχώρηση των τουρκικών στρατευμάτων από την Κύπρο, δηλαδή από έδαφος της ΕΕ. Ως εκ τούτου, στις αποφάσεις της ΕΕ θα πρέπει να υπάρχει ρήτρα για την επιβολή στρατιωτικού εμπάργκο σε βάρος της Τουρκίας εφόσον συνεχίζεται η κατοχή της Κύπρου.
Η πρόταξη και ο διάλογος
Όλες αυτές οι θέσεις αναιρούνται, τουλάχιστον μερικώς, από την τελευταία τοποθέτηση της ΕΕ και από τη δήλωση του ΣΑ των Ην Εθνών, διότι παραπέμπουν στη συνέχιση ενός άγονου και τοξικού διαλόγου, που οδηγεί στη διάλυση της Κυπριακής Δημοκρατίας και στην αντικατάστασή της -στην καλύτερη περίπτωση - από δύο ισότιμα συνιστώντα κράτη. Είναι πρόδηλον ότι η ΕΕ βγάζει την ουρά της έξω, ισχυριζόμενη ότι τον πρώτο και κύριο λόγο τον έχει ο ΟΗΕ και ότι ο δικός της ο ρόλος είναι επικουρικός. Και αυτή ήταν θέση που είχε διατυπωθεί επί Προεδρίας Χριστόφια και συνεχίστηκε επί Προεδρίας Νίκου Αναστασιάδη. Και ελήφθη αυτή η θέση διότι η Άγκυρα απειλούσε ότι δεν θα προχωρούσε σε λύση του Κυπριακού, εάν ήταν ενισχυμένος ο ρόλος τής ΕΕ. Συνεπώς, αντί να τεθεί ως πρόταξη η αναγνώριση της Κυπριακής Δημοκρατίας και μετά να προχωρήσουμε σε διάλογο, γεγονός που θα κατοχύρωνε τη συνέχεια του κράτους και όχι τη διάλυσή του, στην πραγματικότητα πάγωσε η αντιδήλωση της 21ης Σεπτεμβρίου του 2005 και η Τουρκία μάς οδήγησε μέσω του διαλόγου και της ομοσπονδίας στα δύο κράτη. Κάποτε αυτή η πολιτική πρέπει να αλλάξει. Διότι βρισκόμαστε σε τραγική κατάσταση. Βεβαίως, το δίκαιο και η διπλωματία δεν μπορούν να εφαρμοστούν εάν δεν συνοδεύονται από ανάλογη στρατιωτική ισχύ. Κάποτε μας έλεγαν ότι ήταν θέμα χρόνου η λύση και ότι δεν υπήρχε η δυνατότητα για την οικοδόμηση της πολιτικής που αφορά στην αποτροπή. Και όμως είχε αποφασιστεί το Δόγμα του Ενιαίου Αμυντικού Χώρου για να συντριβεί μετά από τον Σημίτη με την ανοχή του Κληρίδη και να οδηγηθούμε πού; Στο σχέδιο Ανάν, το οποίο απερρίφθη, διότι δεν ήταν λύση αλλά διάλυση. Αντί εν συνεχεία να προχωρήσουμε στην αποτροπή, επιμείναμε στον εξευμενισμό και στη συμφωνία Παπαδόπουλου - Ταλάτ της 8ης Ιουλίου, επί της οποίας οικοδόμησαν Χριστόφιας και Αναστασιάδης τη λύση των δυο ισότιμων συνιστώντων κρατών, πάνω στα οποία πάτησε η Τουρκία για να περάσει στα δύο χωριστά κράτη.
Ψάχνουν Πρόεδρο… να υπογράψει οι Βρετανοί
Εάν από τότε που εμείς επισημαίναμε ότι θα έπρεπε να περάσουμε από την πολιτική του εξευμενισμού στην πολιτική της αποτροπής επερχόταν η αλλαγή στρατηγικής, εάν αξιώναμε ως βάση λύσης το Κεκτημένο και ως πρόταξη για διάλογο την Αμμόχωστο και την αναγνώριση της Κυπριακής Δημοκρατίας, η τύχη μας σήμερα θα ήταν εντελώς διαφορετική. Εάν υπήρχε η αμυντική συνεργασία Κύπρου, Ελλάδας, Ισραήλ στην πράξη και όχι ως σύνθημα, εάν τα χρήματα για την άμυνα δεν σπαταλιούνταν κατά τρόπο ανήθικο για να κλείνουν τρύπες από απάτες και λαμογιές, η Κύπρος θα ήταν αστακός με την επένδυση 8 δις ευρώ, και η Τουρκία δεν θα μπορούσε ούτε να μας απειλεί, όπως μας απειλεί σήμερα, ούτε να μας εκβιάζει. Ή, λοιπόν, γίνεται νέα αρχή ή θα ακολουθήσουν χειρότερες περιπέτειες από την υφιστάμενη. Η μεγαλύτερη επιτυχία της Τουρκίας δεν είναι μόνο ότι έχει θέσει επί τάπητος τη λύση των δύο κρατών, αλλά ότι έχει καταφέρει να καταστήσει σημαία της αποτυχημένης και ουτοπικής πολιτικής του κυπριακού και του ελλαδικού κατεστημένου, την προηγούμενη δική της τουρκική λύση, δηλαδή τη διζωνική δικοινοτική ομοσπονδία μέσα από τα ψηφίσματα του ΟΗΕ και την ΕΕ. Και ας μην απατάται κανείς. Οι Βρετανοί θα φροντίσουν όπως οι επόμενοι υποψήφιοι για το χρίσμα του Προέδρου της Δημοκρατίας υποσχεθούν εκ των προτέρων ότι δεν θα συμπεριφερθούν όπως τους προηγούμενους και ότι θα υπογράψουν τον τετραγωνισμό του κύκλου στο πλαίσιο μιας ομοσπονδίας δύο κρατών... Χωρίς βεβαίως να αντιληφθούν αυτό που έχει ήδη ανακοινώσει ο Ερντογάν προ ολίγων ημερών στα κατεχόμενα. Ότι δεν υπάρχει βορράς και νότος και ότι στην ουσία η Τουρκία θέλει ένα κράτος και αυτό να είναι τουρκικό.
*Δρ των Διεθνών Σχέσεων