Μια κριτική στη φιλοσοφία του Επίκουρου

morhamedufmg / pixabay
Η ζωή, όπως και ο θάνατος, είναι και τα δύο φαινόμενα βιολογικά, με τη διαφορά ότι, η ζωή έχει κάποια χρονική διάρκεια, διαφορετική βέβαια σε κάθε άνθρωπο, αλλά πάρα πολύ μικρή, συγκριτικά με τον χρόνο της ανυπαρξίας του, ενώ ο θάνατος είναι πάντοτε στιγμιαίος.

Στο γεγονός αυτό, ο Επίκουρος στήριξε την άποψή του, όταν είπε: «Ο άνθρωπος δεν πρέπει να φοβάται τον θάνατο, διότι όταν αυτός υπάρχει, ο θάνατος δεν εμφανίζεται και όταν ο θάνατος εμφανίζεται, αυτός δεν υπάρχει».

Θα συμφωνήσω απόλυτα με αυτόν τον φιλόσοφο, αλλά για τις λίγες εκείνες περιπτώσεις κατά τις οποίες ο θάνατος επέρχεται, ξαφνικά και απροσδόκητα, όπως συμβαίνει όταν ένας άνθρωπος πάθει καρδιακή ανακοπή . Όμως, στις περισσότερες περιπτώσεις ο θάνατος είναι αργός και όταν το λέμε αυτό, δεν εννοούμε βέβαια ότι έχει μεγαλύτερη διάρκεια, αλλά ότι προαναγγέλλει την παρουσία του μερικές ημέρες ,ή και μήνες ακόμη πριν εμφανιστεί. Αυτό συμβαίνει, όταν ένας άνθρωπος έχει προσβληθεί από μία ανίατη ασθένεια και οι γιατροί του έχουν αποκαλύψει αυτόν τον περιορισμένο χρόνο, που του απομένει ακόμα να βρίσκεται στη ζωή, ή όταν του συμβεί ένα εγκεφαλικό επεισόδιο, αλλά έχει ακόμη σώας τας φρένας. Και στις δύο αυτές καταστάσεις αναμονής του επερχόμενου θανάτου, ο άνθρωπος συνειδητοποιεί ότι σύντομα θα έλθει το τέλος της ύπαρξής του και αυτή η σκέψη του, του προκαλεί τον φόβο για τον θάνατο και είναι αυτό νομίζω εντελώς ανθρώπινο, γιατί είναι δεμένο με τη φύση του ανθρώπινου είδους και τον ξεχωρίζει από όλα τα άλλα ζώα που βιώνουν σ’ αυτόν τον πλανήτη. Σ’ αυτές τις καταστάσεις οι άνθρωποι υποφέρουν αφάνταστα, όχι ίσως τόσο σωματικά, όσο ψυχολογικά, αλλά δεν αντιδρούν όλοι με τον ίδιο τρόπο. Άλλοι αναμένουν στωικά να επέλθει το τέλος της ζωής τους και άλλοι, ταυτιζόμενοι ίσως και με την αντίληψη που είχε ο Επίκουρος περί θανάτου, επισπεύδουν την έλευσή του, με έναν δικό τους τρόπο, ή με την επίσημη εφαρμογή της ευθανασίας, όσοι βρίσκονται στις λίγες εκείνες πολιτισμένες χώρες που την εφαρμόζουν. Σε όλες τις άλλες χώρες, που δεν εφαρμόζεται, επικρατεί το θρησκευτικό κατεστημένο, που αντιτάσσεται σθεναρώς σ’ αυτό το ανθρώπινο δικαίωμα.

Γενικότερα όμως, τους υγιείς ψυχολογικά ανθρώπους, που έχουν και μία ικανοποιητική σωματική υγεία, δεν τους απασχολεί ο θάνατος, όσο χρονικά βρίσκεται μακριά τους, δηλαδή στις μικρότερες ηλικίες τους. Όσο όμως περισσότερο πλησιάζουν στο γήρας, τόσο πιο μεγάλο γίνεται και το άγχος του επικείμενου θανάτου, ενώ όταν είναι ακόμη παιδάκια, αυτό το άγχος, τους είναι τελείως άγνωστο, όπως και η λέξη που το εκφράζει. Σ ‘ αυτή την καταληκτική ηλικία, έρχεται στο μυαλό του ανθρώπου αυτή η βασανιστική σκέψη, όσο και αν προσπαθεί να την αποφύγει, η οποία, άλλους μεν επισκέπτεται πιο τακτικά και άλλους σε αραιότερα χρονικά διαστήματα . Αυτό, νομίζω ότι εξαρτάται και από την κατάσταση της υγείας τους, γιατί αν ένας ηλικιωμένος άνθρωπος εξακολουθεί να διατηρείται ακόμη στη ζωή, με πολύ καλή υγεία, λογικό είναι να μην τον απασχολεί τόσο πολύ αυτή η απαισιόδοξη σκέψη του και να αποδεχθεί, έστω και ασυνείδητα, αυτή την ενθάρρυνση του Επίκουρου, ελπίζοντας ότι ο θάνατός του θα είναι αιφνίδιος.

Πάντως, μια είναι η αλήθεια και είναι γενικός κανόνας : Δεν υπάρχει άνθρωπός στη Γή, που να μην τον απασχολεί καθόλου ο θάνατος, όταν φθάσει σ’ αυτήν την ηλικία. Και αυτή η διαπίστωση ενισχύεται και από το γεγονός, ότι συμβαίνει τότε, σε πολλούς ανθρώπους και μια αλλαγή στην αίσθηση του χρόνου, που εν γένει είναι συνάρτηση των συναισθημάτων. ‘Όταν ο άνθρωπος βιώνει μία από τις ευχάριστες στιγμές της ζωής του, αισθάνεται ότι ο χρόνος είναι ταχύτερος, ενώ στις δύσκολες και δυσάρεστες καταστάσεις, που παρουσιάζονται στο διάβα της ζωής του, ο χρόνος τού φαίνεται απελπιστικά αργός . Όταν όμως φθάνει σ’ αυτή την οριακή ηλικία του γήρατος, ανεξάρτητα από αυτές τις ευχάριστες ή δυσάρεστες καταστάσεις, αισθάνεται ότι οι ημέρες του περνάνε πολύ γρήγορα, η μέρα να γίνεται σύντομα νύχτα, η νύχτα μέρα και η εβδομάδα να έχει την διάρκεια μιας ημέρας.

Σέβομαι όμως, αυτή την Επικούρεια αντίληψη για τον θάνατο, όχι μόνον επειδή ο Επίκουρος είναι ο πρώτος φιλόσοφος που γνώρισα στη ζωή μου, αλλά κυρίως, επειδή πιστεύω ότι έχει μία ιδιαίτερη φιλοσοφική αξία .

Αιμίλιος Κομίνης Διπλωματούχος ηλεκτρολόγος μηχανικός
Νεότερη Παλαιότερη
--------------
Ακούστε το τελευταίο ηχητικό από τη ΜΕΣΗ ΓΡΑΜΜΗ


Η Freepen.gr ουδεμία ευθύνη εκ του νόμου φέρει για τα άρθρα / αναρτήσεις που δημοσιεύονται και απηχούν τις απόψεις των συντακτών τους και δε σημαίνει πως τα υιοθετεί. Σε περίπτωση που θεωρείτε πως θίγεστε από κάποιο εξ αυτών ή ότι υπάρχει κάποιο σφάλμα, επικοινωνήστε μέσω e-mail