Aπό: analyst.gr - Βασίλης Βιλιάρδος
Ανάλυση
Εισαγωγικά, η προσφορά χρήματος είναι το νόμισμα και τα υπόλοιπα ρευστά χρήματα στην οικονομία μίας χώρας, κατά την ημέρα της μέτρησης τους – ενώ συμπεριλαμβάνει τα μετρητά και τις καταθέσεις που μπορούν να χρησιμοποιηθούν τόσο εύκολα, όσο τα μετρητά. Οι κυβερνήσεις εκδίδουν χαρτονομίσματα και κέρματα, μέσω ενός συνδυασμού των κεντρικών τραπεζών και των ταμειακών τους αποθεμάτων – ενώ οι ρυθμιστικές αρχές των τραπεζών επηρεάζουν την προσφορά χρήματος που διατίθεται στον πληθυσμό, μέσω των απαιτήσεων που τίθενται στις εμπορικές τράπεζες για τη διατήρηση αποθεματικών κεφαλαίων, για τον τρόπο επέκτασης της πίστωσης και άλλων κανονισμών.
Μία οικονομία ελέγχεται μέσω της αύξησης ή μείωσης της προσφοράς χρήματος, καθώς επίσης μέσω των επιτοκίων – με επιπτώσεις στο επίπεδο των τιμών, στον πληθωρισμό και στους επιχειρηματικούς κύκλους. Η αύξηση της προσφοράς χρήματος συνήθως μειώνει τα επιτόκια που με τη σειρά τους στηρίζουν την άνοδο των επενδύσεων και την κατανάλωση – όπου οι επιχειρήσεις αυξάνουν την παραγωγή για να ικανοποιήσουν τη μεγαλύτερη ζήτηση, οπότε δημιουργούνται περισσότερες θέσεις εργασίας. Όταν μειωθεί η ποσότητα (προσφορά) χρήματος ή ο ρυθμός ανάπτυξης, συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο.
Ιστορικά η μέτρηση της προσφοράς χρήματος απέδειξε πως υπάρχουν σχέσεις μεταξύ αυτής, του πληθωρισμού και της εξέλιξης των τιμών – κάτι που όμως έχει αλλάξει μετά το 2000, όπου οι σχέσεις αυτές έχουν γίνει ασταθείς, μειώνοντας την αξιοπιστία τους ως βασικό οδηγό για την ασκούμενη νομισματική πολιτική.
Υπάρχουν διάφοροι τρόποι μέτρησης της προσφοράς χρήματος που ταξινομούνται γενικά με το γράμμα «Μ» – όπως η Μ0, Μ1, Μ2 και Μ3. Το Μ1 περιλαμβάνει τα μετρητά χρήματα που κυκλοφορούν και άλλα ισοδύναμα χρημάτων που μπορούν εύκολα να μετατραπούν σε μετρητά – ενώ ο κυριότερος δείκτης ως προς τη χρησιμοποίηση του είναι ο Μ2 που συμπεριλαμβάνει τον Μ1, συν τις καταθέσεις όψεως, συν τα κεφάλαια των χρηματαγορών (money market funds). Ο Μ3 συμπεριλαμβάνει τον Μ2, συν τις μακροπρόθεσμες καταθέσεις – ενώ δεν έχει πια χρήση στις Η.Π.Α., όπου ο κυριότερος δείκτης είναι πια ο MZM (money with zero maturity, χρήματα με μηδενική ωριμότητα/λήξη).
Εν προκειμένω, ο MZM συμπεριλαμβάνει χαρτονομίσματα και κέρματα που κυκλοφορούν, ταξιδιωτικές επιταγές με εκδότες μη τράπεζες, καταθέσεις όψεως, άλλες ελεγχόμενες καταθέσεις, καταθέσεις ταμιευτηρίου και όλα τα κεφάλαια της χρηματαγοράς. Με βάση αυτόν το δείκτη υπολογίζει την ταχύτητα χρήματος – το πόσο συχνά δηλαδή τα χρήματα αλλάζουν χέρια μέσα σε μία οικονομία, ενώ η ταχύτητα αυτή αποτελεί μία αποδεδειγμένη ένδειξη πληθωρισμού.
Η ταχύτητα του χρήματος
Συνεχίζοντας, η ταχύτητα του χρήματος βοηθάει στην εκτίμηση της υγείας και της ζωτικότητας μίας οικονομίας – όπου η υψηλή ταχύτητα συνδέεται συνήθως με μία υγιή οικονομία που αναπτύσσεται, ενώ η χαμηλή με την ύφεση και τη συρρίκνωση της. Ο ορισμός της ταχύτητας χρήματος είναι ο εξής: «Η ταχύτητα του χρήματος είναι η συχνότητα με την οποία μία μονάδα νομίσματος χρησιμοποιείται για την αγορά αγαθών και υπηρεσιών που παράγονται στο εσωτερικό, εντός μιας δεδομένης χρονικής περιόδου» (πηγή).
Με απλά λόγια, είναι ο αριθμός των φορών που ένα ευρώ δαπανάται για την αγορά αγαθών και υπηρεσιών ανά μονάδα χρόνου – όπου, εάν η ταχύτητα του χρήματος αυξάνεται, τότε πραγματοποιούνται περισσότερες συναλλαγές μεταξύ ατόμων σε μια οικονομία και το αντίθετο. Ο υπολογισμός της ταχύτητας χρήματος δε, γίνεται μέσω της διαίρεσης του ΑΕΠ με την ποσότητα χρήματος – συνήθως με την Μ2.
Ταχύτητα χρήματος = ΑΕΠ ./. Ποσότητα χρήματος Μ2
Οι οικονομίες τώρα που έχουν υψηλότερη ταχύτητα χρήματος σε σχέση με τις άλλες, τείνουν να είναι πιο ανεπτυγμένες – σημειώνοντας πως όταν μία οικονομία αναπτύσσεται, οι επιχειρήσεις και οι καταναλωτές τείνουν να ξοδεύουν πιο εύκολα χρήματα αυξάνοντας την ταχύτητα κυκλοφορίας τους, ενώ συμβαίνει το αντίθετο όταν μία οικονομία συρρικνώνεται.
Εν προκειμένω, είναι γνωστό το παράδειγμα που ένας ξενοδόχος νοικιάζει το δωμάτιο του για 50 € και χρησιμοποιεί αυτά τα 50 € για να πληρώσει το μανάβη που στη συνέχεια με τα 50 € αγοράζει τρόφιμα κοκ. – όπου λοιπόν με τα ίδια 50 € έγιναν συναλλαγές 150 €, παρά το ότι όλα τα άτομα είχαν 50 €. Επομένως η ταχύτητα χρήματος εδώ είναι 150./.50 = 3. Φυσικά πρόκειται για μία υπεραπλούστευση, όσον αφορά την ταχύτητα του χρήματος – η οποία χρησιμοποιείται σε πολύ μεγαλύτερη κλίμακα, ως ένα μέτρο της συναλλακτικής δραστηριότητας για ολόκληρο τον πληθυσμό μίας χώρας, με τον παραπάνω τύπο. Το χρηματικό απόθεμα τώρα μίας οικονομίας, επίσης απλουστευμένα, είναι το άθροισμα των χρημάτων στο σύστημα – όπως τα εμπορεύματα σε ένα κατάστημα.
Περαιτέρω, υπάρχει ένα μέρος του ορισμού της ταχύτητας του χρήματος που πολύ συχνά παραβλέπεται, ενώ το έχουμε υπογραμμίσει: το ότι η ταχύτητα χρήματος αφορά την αγορά αγαθών και υπηρεσιών που παράγονται στο εσωτερικό, εντός μιας δεδομένης χρονικής περιόδου. Επομένως, όλες οι συναλλαγές που καταλήγουν σε προϊόντα που εισάγονται, δεν υπολογίζονται.
Ποσότητα χρήματος (μπλε στήλες, αριστερή κάθετος) και ΑΕΠ (διακεκομμένη γραμμή, δεξιά κάθετος) στην Ελλάδα.
Στο παράδειγμα της Ελλάδας, η ποσότητα χρήματος Μ2 το 2009/10 ήταν 260 δις $, όπως φαίνεται στο γράφημα, ενώ το ΑΕΠ της περί τα 330 δις $ – οπότε η ταχύτητα κυκλοφορίας του χρήματος 330./.250 = 1,32. Από το 2010 έως το 2012 η ποσότητα χρήματος Μ2 μειωνόταν με ρυθμό μεγαλύτερο του ΑΕΠ, μετά αυξήθηκε λίγο και κατέρρευσε ξανά μετά το 2015 – ενώ έκτοτε άρχισε να αυξάνεται με ρυθμό μεγαλύτερο του ΑΕΠ, φτάνοντας το Δεκέμβρη του 2020 στα 207 δις $ έναντι ΑΕΠ περίπου 200 δις $ (€:$ 1,20). Επομένως, η ταχύτητα κυκλοφορίας του χρήματος ήταν 200./.207 = 0,97 – γεγονός που σημαίνει πως έχει κυριολεκτικά καταρρεύσει, ενώ σε γενικές γραμμές ακολουθεί το ΑΕΠ.
Ποσότητα χρήματος – ΑΕΠ Ρουμανία
Παίρνοντας τώρα ένα άλλο παράδειγμα, τη Ρουμανία που έχει το δικό της νόμισμα, το 2009 η ποσότητα χρήματος Μ2 ήταν περί τα 170 δις Λεβ και το ΑΕΠ της 180 δις $. Το 2020 η Μ2 ήταν 487 δις Λεβ (117 δις $), τριπλάσια δηλαδή από το 2009 και το ΑΕΠ της περί τα 255 δις $ και άρα 1,5 φορές παραπάνω – οπότε η ταχύτητα κυκλοφορίας σε δολάρια 255./.117 = 2,18 (γράφημα). Λογικά λοιπόν είναι μία χώρα που αναπτύσσεται – έχοντας ξεπεράσει κατά πολύ την Ελλάδα.
Ποσότητα χρήματος – ΑΕΠ Η.Π.Α.
Στις Η.Π.Α. τώρα, το ΑΕΠ τους έχει αυξηθεί 6,5 φορές από την αφετηρία της παγκοσμιοποίησης, της χρηματιστικοποίησης και του νεοφιλελευθερισμού το 1981, ενώ η ποσότητα χρημάτων κατά 12 φορές (γράφημα). Από το 2009 δε η ποσότητα χρήματος διπλασιάσθηκε, πριν ακόμη την πανδημία – περισσότερο από το ΑΕΠ τους που είχε μία αναιμική άνοδο. Στην ουσία δηλαδή δεν σημειώθηκε μία εκρηκτική ανάπτυξη, παρά το διπλασιασμό της ποσότητας χρήματος.
Ταχύτητα κυκλοφορίας χρήματος
Η αιτία είναι η κατακόρυφη μείωση της ταχύτητας κυκλοφορίας του χρήματος η οποία, στην εποχή της ευημερίας, στις δεκαετίες του 1960 και 1970, είχε φτάσει το 1,8 αυξανόμενη στο 1,9 το 1981 – όπου λόγω πληθωρισμού είχε νόημα να ανταλλάσσει κανείς τα χρήματα του με αγαθά και με υπηρεσίες αφού έχαναν σε αγοραστική δύναμη. Το 1997 έφτασε στο 2,19 με την άνοδο του διαδικτύου – ενώ έκτοτε η ταχύτητα κυκλοφορίας μειώνεται συνεχώς, φτάνοντας στο 1,13 (γράφημα, πηγή).
Όπως και στην Ελλάδα λοιπόν, η αύξηση της ποσότητας χρήματος συνοδεύθηκε από την κατάρρευση της ταχύτητας κυκλοφορίας του – γεγονός που σημαίνει πως τα νέα χρήματα που δημιουργούνται είτε οδηγούνται στο εξωτερικό για εισαγωγές αγαθών που δεν παράγουν οι Η.Π.Α., είτε αποθηκεύονται κάπου, όπως στα χρηματιστήρια, αντί να ανταλλάσσονται με προϊόντα και με υπηρεσίες που παράγονται στην εγχώρια αγορά.
Επίλογος
Ολοκληρώνοντας, ποια λύση έχουν οι Η.Π.Α. για να αυξήσουν την ταχύτητα κυκλοφορίας του χρήματος, οπότε το ρυθμό ανάπτυξης τους, προτού ξεσπάσουν μεγάλες κοινωνικές αναταραχές και εξεγέρσεις; Πόσο μάλλον αφού δεν μπορούν να πείσουν τις επιχειρήσεις τους που έχουν γιγαντωθεί, δημιουργώντας ολιγοπώλια και μονοπώλια, να αυξήσουν τις αμοιβές των εργαζομένων τους;
Προφανώς τον πόλεμο, εάν δεν βοηθήσει τελικά η πολιτική της απευθείας στήριξης των Πολιτών τους, όπως με το 1,9 τρις $ του προέδρου Biden. Θα βοηθήσει η απ’ ευθείας στήριξη; Πιθανολογούμε πως όχι, αφού δεν μπορεί να συνεχίζεται επ’ άπειρο – ειδικά από μία χώρα που έχει τεράστια δίδυμα ελλείμματα και χρέη. Εκτός αυτού, οι στηρίξεις αυτού του είδους δεν αυξάνουν την τάση των Πολιτών για κατανάλωση – αφού δεν είναι σίγουρες όπως οι μισθοί και οι θέσεις εργασίας. Λογικά επομένως ξεκίνησε η επίθεση εναντίον της Συρίας – ενώ ο χαρακτηρισμός του προέδρου Putin ως δολοφόνου είχε ακριβώς αυτό το στόχο.