Το φιλόδοξο διαστημικό πρόγραμμα παρουσιάστηκε πομπωδώς στις 9 Φεβρουαρίου, αποτελείται από 10 στόχους, με την "πρωταρχική και σημαντικότερη αποστολή" την πρώτη επαφή της Τουρκίας με τη Σελήνη το 2023! Άλλοι στόχοι περιλαμβάνουν τη δημιουργία ενός διαστημικού λιμένα, την ανάπτυξη ενός περιφερειακού συστήματος εντοπισμού θέσης και την αποστολή ενός Τούρκου αστροναύτη στο διάστημα.
Οι επικριτές αμφισβητούν την απόφαση της τουρκικής κυβέρνησης να δαπανήσει τεράστια χρηματικά ποσά σε ένα διαστημικό πρόγραμμα σε μια εποχή που η ήδη αγωνιζόμενη οικονομία της χώρας έχει πληγεί σκληρά από την πανδημία COVID-19.
Ωστόσο, ο επίσης δηλωμένος στόχος του Ερντογάν για ανάπτυξη βαλλιστικών πυραύλων μεγάλης εμβέλειας, σε συνδυασμό με τους περιορισμούς στην εισαγωγή ξένης τεχνολογίας λόγω των διατάξεων των διεθνών ρυθμίσεων ελέγχου όπλων, υποδηλώνει ότι η τουρκική κυβέρνηση μπορεί να σχεδιάζει να χρησιμοποιήσει το διαστημικό της πρόγραμμα ως κάλυψη.
Η επιθυμία του Ερντογάν να αναπτύξει πυραύλους μεγάλης εμβέλειας μας γυρίζει στις αρχές του 2012, όταν ο πρόεδρος του Συμβουλίου επιστημονικής και Τεχνολογικής Έρευνας της Τουρκίας (TÜBITAK) ανακοίνωσε ότι ο τότε πρωθυπουργός Ερντογάν τους ζήτησε να αρχίσουν να αναπτύσσουν πυραύλους με βεληνεκές 2.500 χιλιομέτρων. Σύμφωνα με διεθνώς αποδεκτές ταξινομήσεις, αυτό σήμαινε ότι η Τουρκία ενδιαφέρεται να αναπτύξει βαλλιστικούς πυραύλους μεσαίου βεληνεκούς (MRBM), οι οποίοι κυμαίνονται μεταξύ 1.000 και 3.000 χιλιομέτρων.
Το Υφυπουργείο αμυντικών βιομηχανιών (SSM), η κορυφαία αρχή σχεδιασμού και προμηθειών της αμυντικής βιομηχανίας, επιβεβαίωσε την ύπαρξη τέτοιων προσπαθειών το Σεπτέμβριο του 2012.
Τον Νοέμβριο του 2015 ο ίδιος ο Ερντογάν εξέφρασε την επιθυμία του να αναπτύξει πυραύλους μεγαλύτερης εμβέλειας σε τηλεοπτική συνέντευξη. "Αυτή τη στιγμή κατασκευάζουμε πυραύλους, αλλά δεν είμαστε στο επιθυμητό επίπεδο σε σχέση με την εμβέλεια, η οποία πρέπει να είναι πολύ μεγαλύτερη", είπε. "Αυτό που ... θέλουμε είναι αυτόχθονες, μεγάλης εμβέλειας και επιθετικοί [πυραύλοι]. ... Αν κατασκευάσουμε επιθετικούς [πυραύλους], θα απευθυνθούμε και στην άμυνα. Η καλύτερη άμυνα είναι μια καλή επίθεση. Αυτό πρέπει να στοχεύουμε: επιθετικοί και μεγάλης εμβέλειας. Τη στιγμή που θα παράγουμε αυτούς τους [πυραύλους], θα επιλύσουμε και το ζήτημα της άμυνας".
Ωστόσο, οι δηλώσεις του Ερντογάν ήταν αινιγματικές από διαφορετικές απόψεις. Σύμφωνα με τον Sıtkı Egeli, διεθνή εμπειρογνώμονα ασφαλείας και πρώην υπάλληλο του SSM, δε δόθηκε καλή στρατηγική εξήγηση για το γιατί η Τουρκία, μέλος του ΝΑΤΟ και κράτος μη πυρηνικών όπλων, έχει αναπτύξει ενδιαφέρον για την απόκτηση πυραυλικής ικανότητας μεγάλης εμβέλειας.
Η Τουρκία συμμετέχει σε συμφωνίες μη διάδοσης και ελέγχου των εξαγωγών, συμπεριλαμβανομένου του καθεστώτος ελέγχου της τεχνολογίας πυραύλων (MTCR) και του Κώδικα Δεοντολογίας της Χάγης (HCOC), οι οποίες και οι δύο αποσκοπούν στον περιορισμό της εξάπλωσης και της χρήσης βαλλιστικών πυραύλων.
Το MTCR φέρνει περιορισμούς στην εισαγωγή / εξαγωγή του τι είναι γνωστό ως στοιχεία Κατηγορίας Ι. Αυτά περιλαμβάνουν βαλλιστικούς πυραύλους και συστήματα μη επανδρωμένων αεροπορικών οχημάτων με δυνατότητες που υπερβαίνουν το όριο εύρους 300 χιλιομέτρων/500 χιλιογράμμων/ωφέλιμου φορτίου και σημαντικά υποσυστήματα, συμπεριλαμβανομένων των σταδίων πυραύλων, των οχημάτων επανεισόδου, των πυραυλοκινητήρων, των συστημάτων καθοδήγησης και των μηχανισμών κεφαλής.
Ωστόσο, οι κατευθυντήριες γραμμές του MTCR δηλώνουν συγκεκριμένα ότι το καθεστώς "δεν έχει σχεδιαστεί για να εμποδίζει τα εθνικά διαστημικά προγράμματα ή τη διεθνή συνεργασία σε τέτοια προγράμματα".
Ο Egeli αναφέρει ότι οι βαλλιστικοί πυραύλοι μεγάλης εμβέλειας συνδέονται συνήθως με πυρηνικά όπλα, καθώς θεωρούνται τα ιδανικά μέσα παράδοσης για τέτοια όπλα. "Τα ιστορικά στοιχεία από αυτή την άποψη είναι καθοριστικά: κάθε κράτος που έχει αποκτήσει πυρηνικά όπλα έχει επίσης επιδιώξει MRBMs", λέει ο Egeli. "Και με μια εξαίρεση ή δύο, όλες οι χώρες που επιδιώκουν πυραύλους κατηγορίας MRBM είχαν τα μάτια τους και στα πυρηνικά όπλα".
Αλλά μπορεί οι προσπάθειες για την επίτευξη της ικανότητας MRBM να είναι ο προάγγελος των φιλοδοξιών των πυρηνικών όπλων για την Τουρκία του Ερντογάν;
Σε ένα έγγραφο του 2012 για το Carnegie Endowment for International Peace με τίτλο "Η Τουρκία και η βόμβα", ο Sinan Ülgen υποστήριξε ότι "ακόμη και η προοπτική ενός πυρηνικού ένοπλου Ιράν είναι πιθανό να ωθήσει την Αγκυρα να αναπτύξει τα δικά της πυρηνικά όπλα". Ωστόσο, υπάρχει μόνο μία "περίσταση όπου ένα τέτοιο σενάριο θα αποκτούσε ένα βαθμό πιθανότητας", πρόσθεσε, "... διακοπή της σχέσης ασφάλειας της Τουρκίας με τις Ηνωμένες Πολιτείες".
Στην πραγματικότητα, τα χρόνια που ακολούθησαν οδήγησαν σε μια κατάρρευση σε αυτό που κάποτε ονομαζόταν "μοντέλο εταιρικής σχέσης" από τον Πρόεδρο Μπαράκ Ομπάμα. Σήμερα οι δύο χώρες έχουν μυριάδες διαφωνίες.
Αναμφισβήτητα το πιο σοβαρό από αυτά είναι η απόκτηση από την Τουρκία του ρωσικού συστήματος πυραυλικής άμυνας S-400, το οποίο οδήγησε στην απομάκρυνση της χώρας από το πρόγραμμα του F-35 joint strike fighter και στην επιβολή κυρώσεων στο πλαίσιο του νόμου CAATSA.
Πολλοί πιστεύουν ότι η επιλογή του Ερντογάν για ένα ρωσικό σύστημα πυραυλικής άμυνας παρά την αντίδραση από τις ΗΠΑ αποσκοπούσε στη διαφοροποίηση των αμυντικών δυνατοτήτων του για την αντιμετώπιση πιθανής απειλής από τους συμμάχους του.
Μόλις πριν από λίγες εβδομάδες ο υπουργός Εσωτερικών της χώρας, Süleyman Soylu, δήλωσε σε τηλεοπτικό πρόγραμμα ότι οι ΗΠΑ ήταν πίσω από την αποτυχημένη απόπειρα πραξικοπήματος τον Ιούλιο του 2016 για να ανατρέψουν τον Ερντογάν.
Στις αρχές Σεπτεμβρίου 2019 ο Ερντογάν έκανε μια εκπληκτική δήλωση σχετικά με τις δυνατότητες πυρηνικών όπλων. "Ορισμένες χώρες έχουν πυραύλους με πυρηνικές κεφαλές", δήλωσε σε συνεδρίαση του κυβερνώντος κόμματός του. Αλλά η Δύση επιμένει ότι "δεν μπορούμε να τους έχουμε", πρόσθεσε. "Αυτό δεν μπορώ να το δεχτώ".
Κάποιοι θεωρούν τα λόγια του Ερντογάν ως ρητορική στάση που έχει σχεδιαστεί για να προωθήσει το καθεστώς της Τουρκίας στην περιφερειακή αρχιτεκτονική ασφάλειας. Άλλοι πιστεύουν ότι οι τουρκικές αμυντικές τεχνολογίες και η βιομηχανική τους βάση απέχουν πολύ από την επίτευξη μιας τέτοιας ικανότητας βραχυπρόθεσμα.
Αλλά οι ολοένα και πιο ακανόνιστες αποφάσεις εξωτερικής πολιτικής του Ερντογάν που έχουν απομακρυνθεί από την παραδοσιακή προσεκτική προσέγγιση της χώρας στη διπλωματία κατά τη διάρκεια της δημοκρατικής εποχής και την αυξανόμενη χρήση στρατιωτικής δύναμης οδήγησαν τους ειδικούς να πιστεύουν ότι αυτή η δυνατότητα δεν είναι εκτός θέματος.
"Με την Τουρκία τώρα σε ανοιχτή αντιπαράθεση με τους συμμάχους της στο ΝΑΤΟ, έχοντας στοιχηματίσει και κερδίσει ένα στοίχημα ότι θα μπορούσε να πραγματοποιήσει στρατιωτική εισβολή στη Συρία και να τη γλιτώσει, η απειλή του κ. Ερντογάν [για ανάπτυξη πυρηνικών όπλων] αποκτά νέο νόημα", ανέφερε άρθρο των New York Times τον Οκτώβριο του 2019. "Εάν οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν μπορούσαν να εμποδίσουν τον Τούρκο ηγέτη να δρομολογήσει τους Κούρδους συμμάχους τους, πώς μπορούν να τον εμποδίσουνι να κατασκευάσει πυρηνικό όπλο ή να ακολουθήσει το Ιράν στη συλλογή της τεχνολογίας για να το πράξει;".
Ο Hans Rühle, επικεφαλής σχεδιασμού στο Γερμανικό Υπουργείο Άμυνας από το 1982 έως το 1988, δήλωσε σε έκθεσή του 2015 ότι "η Δυτική κοινότητα πληροφοριών συμφωνεί πλέον σε μεγάλο βαθμό πως η Τουρκία εργάζεται τόσο για τα πυρηνικά όπλα όσο και για τα μέσα παράδοσής τους".
Ομοίως, σε μια έκθεση του 2017 με τίτλο "κίνδυνοι πυρηνικής υποδομής και διάδοσης των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, Τουρκίας και Αιγύπτου", το Ινστιτούτο Επιστήμης και Διεθνούς Ασφάλειας, μια ιδιωτική ομάδα στην Ουάσινγκτον που παρακολουθεί την εξάπλωση της βόμβας, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι προσπάθειες του Ερντογάν να εδραιώσει την εξουσία και να αυξήσει το περιφερειακό καθεστώς της Τουρκίας αύξησαν "τον κίνδυνο η Τουρκία να αναζητήσει δυνατότητες πυρηνικών όπλων".
Το κύριο μέλημα των δυτικών υπηρεσιών πληροφοριών φαίνεται να είναι η σύνδεση μεταξύ Τουρκίας και Πακιστάν. Οι New York Times αναφέρουν "πυρηνικές μαύρες αγορές", έκθεση του Διεθνούς Ινστιτούτου Στρατηγικών Μελετών, μια δεξαμενή σκέψης του Λονδίνου, η οποία ισχυρίζεται ότι εταιρείες στην Τουρκία βοήθησαν τη συγκεκαλυμμένη προσπάθεια του Πακιστάν να αναπτύξει πυρηνικό όπλο εισάγοντας υλικά από την Ευρώπη, κάνοντας μέρη φυγοκέντρησης και στέλνοντας τελικά προϊόντα στους πελάτες.
Ο Ερντογάν έχει στενές σχέσεις με το Ισλαμαμπάντ. Οι δύο χώρες έχουν μια υψηλού επιπέδου στρατιωτική ομάδα διαλόγου που συγκεντρώνει αξιωματούχους της άμυνας. Μετά την 15η συνάντηση της ομάδας τον Δεκέμβριο του 2020, τα ινδικά ειδησεογραφικά πρακτορεία ισχυρίστηκαν ότι οι αξιωματούχοι συζήτησαν τη συνεργασία στους τομείς της τεχνολογίας πυραύλων και πυρηνικών όπλων.
Ωστόσο, η Τουρκία έχει υπογράψει τόσο τη Συνθήκη για τη μη διάδοση των πυρηνικών όσο και τη Συνθήκη για την πλήρη απαγόρευση των Πυρηνικών Δοκιμών. Ο κίνδυνος να προσπαθήσει να αποκτήσει ένα πυρηνικό όπλο κατά παράβαση των διεθνών υποχρεώσεών του θα ήταν σημαντικός για τον Ερντογάν. Οποιεσδήποτε κυρώσεις θα κατέστρεφαν την ήδη εύθραυστη οικονομία της Τουρκίας και θα κατεδάφιζαν την προβληματική φήμη του στη Δύση. Ωστόσο, όπως έδειξαν τα τελευταία δύο χρόνια, ο Ερντογάν δεν είναι κάποιος που τηρεί τους κανόνες. Αν νομίζει ότι η βόμβα θα τον βοηθήσει να προστατεύσει τη θέση του, θα μπορούσε κάλλιστα να εξετάσει το ενδεχόμενο να πάρει το ρίσκο.