ΤΟ ΤΟΥΡΚΟΛΥΒΙΚΟ ΜΝΗΜΟΝΙΟ – Η ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΕΦΕΤΕΙΟΥ - ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ ΑΚΥΡΩΣΗΣ
Ας δούμε τι συμβαίνει με την απόφαση του Εφετείου στη Λιβύη να ακυρώσει το μνημόνιο Τουρκίας Λιβύης, γιατί πολλά υπεραισιόδοξα και αβασάνιστα ακούγονται.
Η Βουλή των Αντιπροσώπων στη Λιβύη (House of Representatives-HOR) ανακοίνωσε ότι το εφετείο της Al-Bayda (δευτεροβάθμιο δικαστήριο μετά το Πρωτοδικείο στο Δικαστικό σύστημα της Λιβύης) εξέδωσε ακυρωτική απόφαση για τις συμφωνίες οριοθέτησης των θαλασσίων ζωνών μεταξύ του General National Congress (GNC), (της Κυβέρνησης του Φαγέζ αλ-Σάρατζ), και της Τουρκίας, όπως μετέδωσαν τα αραβικά ΜΜΕ.
Με την ίδια δικαστική απόφαση φέρεται να ακυρώνεται η συμφωνία στρατιωτικής συνεργασίας μεταξύ των δύο πλευρών. Η απόφαση εκδόθηκε υπέρ της Βουλής των Αντιπροσώπων, βάσει της αγωγής που κατέθεσε το Νομικό Τμήμα της. Μάλιστα, όπως αναφέρει το HOR, η απόφαση αυτή εκδόθηκε, καθώς πρόκειται για συμφωνίες που: "αποβλέπουν στην παραβίαση της κυριαρχίας της Λιβύης".
Ας δούμε πρώτα πως διαρθρώνεται το Πολιτικό σύστημα της Λιβύης σήμερα:
1. Η Βουλή των Αντιπροσώπων ( HΟR ) (Majlis al-Nuwaab) , είναι το κοινοβουλευτικό νομοθετικό σώμα της Λιβύης που αποτελείται από 200 μέλη και εξελέγη από τις βουλευτικές εκλογές της Λιβύης την 25 Ιουνίου 2014. Οι εκλογές αυτές είχαν προσέλευση 18% (πολύ κάτω από το 60% που ψήφισαν το 2012, στις πρώτες εκλογές μετά την πτώση του Καντάφι, όπου είχε εκλεγεί αρχικά το General National Congress - GNC). Σε αυτές τις εκλογές του 2014, τα Ισλαμιστικά κόμματα απέτυχαν να κυριαρχήσουν στο HOR και δεν αναγνώρισαν την εκλογή του HOR . Μετά από αυτό ομάδες Ισλαμιστών άρχισαν να επιτίθενται για να καταλάβουν κρίσιμες εγκαταστάσεις, αεροδρόμια και κυβερνητικά κτίρια στην Τρίπολη. Την ίδια περίοδο περίπου, τον Μάιο του 2014, ο στρατηγός Khalifa Haftar είχε ξεκινήσει την “Επιχείρηση Αξιοπρέπειας” εναντίον ισλαμιστών πολιτοφυλακών στη Βεγγάζη, στα ανατολικά της χώρας.
Από το 2014, πρόεδρος του HOR είναι ο Aguila Saleh Issa και αναπληρωτές πρόεδροι οι Imhemed Shaib και Ahmed Huma.
Στα τέλη του 2014, μετά την κατάληψη της Τρίπολης από ένοπλες ισλαμιστικές ομάδες κατά τον Δεύτερο Εμφύλιο Πόλεμο της Λιβύης , η Βουλή των Αντιπροσώπων HOR μεταφέρθηκε στο Τομπρούκ στα ανατολικά της χώρας. Δεδομένου ότι δεν υπήρχε ασφαλές κτίριο για να εγκατασταθούν και να συνεδριάζουν, αρχικά μίσθωσαν ένα Ferry Boat από ελληνική ναυτιλιακή εταιρεία, (τον Έλυρο της ANEK Lines). Όταν οργανώθηκε το HOR μετεγκαταστάθηκε στο Ξενοδοχείο Dar al-Salam στο Τομπρούκ.
Από το 2019 , η συνδεδεμένη εκτελεστική αρχή του HΟR είναι το δεύτερο υπουργικό συμβούλιο της Al-Thani , με επικεφαλής τον πρωθυπουργό Abdullah al-Thani , και με έδρα τη Bayda της Λιβύης. Από το 2020 , ανακηρύχτηκε και η κυβέρνηση της Ανατολικής Λιβύης στο Tobruk.
2. General National Gongress (GNC): Το GNC που είχε εκλεγεί το 2012 στις πρώτες μετά τον Καντάφι εκλογές στην Λιβύη (στο οποίο κυριαρχούσαν τα ισλαμιστικά κόμματα) δεν τήρησε την εκλογική του εντολή που έληγε τον Φεβρουάριο του 2014 αφού τον Δεκέμβριο του 2013, αποφάσισε για συνταγματική τροποποίηση που παρέτεινε αυθαίρετα την εντολή του έως τις 24 Δεκεμβρίου 2018. Μετά από δριμείες αντιδράσεις έκανε νέα Συνταγματική μεταρρύθμιση όπου επέκτεινε την ε ντολκή του μέχρι την 25η Δεκεμβρίου του 2014.
Ταυτόχρονα το GNC εξέδωσε ψήφισμα και για την δημιουργία μίας επιτροπής, της «Επιτροπής Φεβρουαρίου». Στην επιτροπή ανατέθηκαν δύο καθήκοντα:
α) πρώτον, η έκδοση σχεδίου συνταγματικής τροποποίησης που ανοίγει το δρόμο για την εκλογή μιας νέας νομοθετικής αρχής που ονομάζεται “Βουλή των Αντιπροσώπων” (House of Representatives - HOR) και του Αρχηγού του κράτους μέσω άμεσων ή έμμεσων εκλογών.
β) και δεύτερον, να προτείνει τον νόμο βάσει του οποίου θα εκλεγεί το HOR.
Στις 11 Μαρτίου 2014, το GNC εξέδωσε την 7η συνταγματική τροποποίηση, με την οποία ενέκρινε τις προτάσεις της επιτροπής του Φεβρουαρίου, εκτός από το τμήμα που αφορά την εκλογή του αρχηγού κράτους και η οποία προέβλεπε: «το HOR αποφασίζει εάν ο αρχηγός του κράτους θα πρέπει να εκλεγεί άμεσα ή έμμεσα εντός 45 ημερών από την πρώτη του σύνοδο».
Στην συνέχεια και μετά από δριμείες αντιδράσεις για τις καθυστερήσεις για την εκλογή νέου νομοθετικού σώματος, το GNC καθόρισε την 25η Ιουνίου 2014 ως ημερομηνία διεξαγωγής εκλογών, όπου εξελέγη Βουλή των Αντιπροσώπων (House of Representatives-HOR), όπου οι ισλαμιστές ηττήθηκαν κατά κράτος και δεν αναγνώρισαν τις εκλογές. Στην συνέχεια οι ισλαμιστές ξεκίνησαν τις επιθέσεις για την κατάληψη της Τρίπολης, και την κατέλαβαν στις 23 Αυγούστου 2014. Αμέσως αναγνώρισαν και το GNC ως την νομοθετική αρχή της χώρας, ενώ από την άλλη πλευρά, το νεοεκλεγέν HOR που κατέφυγε στο Τομπρούκ, αντλούσε την νομιμοποίησή του ως νομοθετική αρχή, βάσει των τελευταίων εκλογών της 25ης Ιουνίου 2014 και της 7ης συνταγματικής τροποποίησης που είχε εκδώσει το GNC την 11η Μαρτίου 2014.
Στις 22 Σεπτεμβρίου 2014, τα μέλη του GNC άσκησαν συνταγματική έφεση κατά της 7ης συνταγματικής τροποποίησης. Η έφεση βασίστηκε στην έλλειψη απαρτίας στον αριθμό ψήφων με τις οποίες εγκρίθηκε η 7η τροπολογία.
Το "Constitutional Chamber of the Libyan Supreme Courts", στις 6 Νοεμβρίου 2014, εξέδωσε την απόφασή του αποδεχόμενο την συνταγματική προσφυγή για κατάργηση της 7ης τροπολογίας, η οποία ενέκρινε τις προτάσεις της “Επιτροπής του Φεβρουαρίου” για την εκλογή του HOR.
Παρά την έκδοση της απόφασης αυτής, το HOR εξακολούθησε να αναγνωρίζεται ως νόμιμα εκλεγμένο σώμα και να εκτελεί τις δραστηριότητές του. Τα μέλη του HOR και άλλα πολιτικά κόμματα δεν αναγνώρισαν την απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου, που εδρεύει και συνεδριάζει στην Τρίπολη, γιατί εκδόθηκε υπό την πίεση, την επιτακτική πολιτική επιρροή και τον έλεγχο των δυνάμεων του GNC. Ισχυρίστηκαν επίσης ότι η ερμηνεία της απόφασης του Ανώτατου Δικαστηρίου για την κατάργηση της 7ης Συνταγματικής τροπολογίας, δεν οδηγούσε στην ακύρωση των εκλογών HOR του 2014, καθώς η εν λόγω απόφαση δεν ακύρωσε και τον εκλογικό νόμο που εξέδωσε το GNC.
Μετά την έκδοση αυτής της απόφασης, τόσο τα δύο όργανα όσο και τα εκτελεστικά τους τμήματα παρέμειναν στην εξουσία και ασκούν νομοθετικά και εκτελεστικά καθήκοντα στα διάφορα μέρη της χώρας που ελέγχουν. Το GNC ελέγχει την πλειοψηφία της δυτικής πλευράς της χώρας από την πρωτεύουσα Τρίπολη και συνέχισε να προσπαθεί να ελέγξει περισσότερες περιοχές, και το HOR ελέγχει το μεγαλύτερο μέρος της ανατολικής πλευράς της χώρας από το Τομπρούκ, με τον στρατηγό Khalifa Haftar να συνεχίζει να διεξάγει εκεί την «Επιχείρηση Αξιοπρέπεια» εναντίον των ισλαμιστικών ένοπλων ομάδων.
3. Η παρέμβαση του ΟΗΕ: Προκειμένου να διαχειριστεί την κατάσταση, η αποστολή των Ηνωμένων Εθνών στη Λιβύη (UNSMIL) ξεκίνησε έναν πολιτικό διάλογο μεταξύ των διαφόρων πολιτικών παραγόντων και από τις δύο πλευρές. Στις 17 Δεκεμβρίου 2015, οι εκπρόσωποι τόσο του HOR όσο και του GNC υπέγραψαν τη λεγόμενη “Πολιτική Συμφωνία της Λιβύης” (Libyan Political Agreement-LPA) στην Skhirat του Μαρόκου. Αυτή η συμφωνία είχε ως στόχο να τερματίσει τη σύγκρουση αναγνωρίζοντας την νομιμότητα του εκλεγμένου κοινοβουλευτικού νομοθετικού σώματος HOR, διαλύοντας ταυτόχρονα το GΝC και σχηματίζοντας ένα νέο συμβούλιο που ονομάσθηκε Κρατικό Συμβούλιο (State Council -SC).
Αναγνωρίσθηκαν στο HOR οι τακτικές νομοθετικές αρχές και μαζί με το SC ανελήφθησαν συγκεκριμένες κοινές νομοθετικές αρχές και κοινές αρχές σχετικά με τον διορισμό ατόμων στις θέσεις της κυβέρνησης.
Σύμφωνα με αυτήν τη συμφωνία, η λύση που προωθήθηκε για να ξεπερασθεί η σύγκρουση για την εκτελεστική αρχή, ήταν η δημιουργία μιας κοινής κυβέρνησης με το όνομα Κυβέρνηση Εθνικής Συμφωνίας (Government of National Accord - GNA).
Ωστόσο, στην συνέχεια η “Πολιτική Συμφωνία της Λιβύης” (Libyan Political Agreement-LPA) απορρίφθηκε από τους ηγέτες τόσο του HOR όσο και του GNC. Έτσι, το HOR αρνήθηκε να εγκρίνει το LPA.
4. Η κυβέρνηση της Τρίπολης: Παρά την άρνηση αποδοχής της Κυβέρνησης Εθνικής Συμφωνίας (GNA) και από τα δύο μέρη (από το GNC και το HOR), το η Κυβέρνηση Εθνικής Συμφωνίας (GNA) ξεκίνησε επιχειρήσεις στην Τρίπολη, με την υποστήριξη ένοπλων ομάδων.
Το αρχικό GNC και ο εκτελεστικός του κλάδος διαλύθηκαν επίσης και αντικαταστάθηκαν από το Κρατικό Συμβούλιο (State Council –SC), το οποίο λειτουργεί με έδρα την Τρίπολη.
5. Η κυβέρνηση του Τομπρούκ: Από την πλευρά του HOR και μετά την απόρριψη της “Πολιτικής Συμφωνίας της Λιβύης” (Libyan Political Agreement-LPA) η δική τους εκτελεστική κυβέρνησή εξακολούθησε να λειτουργεί στο ανατολικό έδαφος της χώρας. Τον Μάρτιο του 2015, το HOR εξέλεξε τον στρατηγό Khalifa Haftar ως γενικό διοικητή του Εθνικού Στρατού της Λιβύης (Libyan National Army- LNA), αναγνωρίζοντας έτσι και την “Επιχείρηση Aξιοπρέπειας”. Τον Ιούλιο του 2017, ο στρατηγός Khalifa Haftar ανακοίνωσε την απελευθέρωση της Βεγγάζης από τις αντίπαλες ισλαμιστικές πολιτοφυλακές. Τον Ιούνιο του 2018, ανακοίνωσε τον έλεγχό του στην πόλη Derna μετά την εξάλειψη των ισλαμικών ένοπλων ομάδων που ελέγχουν την πόλη και προχώρησε ελέγχοντας πλέον και το μεγαλύτερο τμήμα του Ανατολικού και του Νότιου εδάφους της χώρας κατά την περίοδο μεταξύ Ιανουαρίου και Μαρτίου 2019.
6. Η δικαστική εξουσία της Λιβύης: Το νομικό σύστημα της Λιβύης έχει επιρροές από τον ισλαμικό νόμο καθώς και από τα αστικά νομικά καθεστώτα της Ιταλίας και τη Γαλλίας. Τα κοσμικά δικαστήρια οργανώθηκαν σύμφωνα με τον Ναπολεόντειο Κώδικα. Θρησκευτικοί δικαστές εφαρμόζουν το νόμο της Σαρία στα θρησκευτικά δικαστήρια.
Σύμφωνα με τον αστικό κώδικα, η ιεραρχία των νομικών πηγών είναι, κατά φθίνουσα σειρά: το “Σύνταγμα”, η “Νομοθεσία”, οι “Αρχές του Ισλαμικού Δικαίου”, τα “Έθιμα” και οι “Αρχές του Φυσικού Δικαίου” και της “Δικαιοσύνης”.
Το δικαστικό τμήμα αποτελείται από τέσσερα επίπεδα δικαστηρίων, που καταλήγουν στο Ανώτατο Δικαστήριο.
α) Το Ανώτατο Δικαστήριο λειτουργεί ως δικαστήριο οριστικής έφεσης σε νομικά ζητήματα και οργανώνεται από έναν ανεξάρτητο νόμο αριθ. 6/1982, (ο οποίος στη συνέχεια τροποποιήθηκε από τον νόμο αριθ. 17/1994, τον νόμο 8/2004 και τον νόμο 33/2012). Σύμφωνα με το νόμο 6/1982, ο επικεφαλής του Ανώτατου Δικαστηρίου διορίζεται από τη νομοθετική αρχή. Σύμφωνα με το άρθρο 15 της “Πολιτικής Συμφωνίας της Λιβύης” (Libyan Political Agreement-LPA), η HOR διαβουλεύεται με το State Council (SC) για τον διορισμό του Αρχηγού του Ανώτατου Δικαστηρίου. Το Ανώτατο Δικαστήριο αποτελείται από πέντε τμήματα: αστικά και εμπορικά, ποινικά, διοικητικά, συνταγματικά και την Σαρία. Οι υποθέσεις εξετάζονται από μια ομάδα τριών έως πέντε Ανώτατων δικαστών.
β) Το Εφετείο λειτουργεί ως δευτεροβάθμιο δικαστήριο και εκδικάζει προσφυγές κατά αποφάσεων που εκδίδει το Πρωτοδικείο.
γ) Το Πρωτοβάθμιο Δικαστήριο ή το Πρωτοδικείο είναι δικαστήριο πρώτου βαθμού και έχει γενική δικαιοδοσία επί διαφορών, εκτός από εκείνες που αποδίδονται στο συνοπτικό δικαστήριο από ειδικές διατάξεις. Αυτό το δικαστήριο λειτουργεί επίσης ως εφετείο, για υποθέσεις που εκδίδονται από το συνοπτικό δικαστήριο.
δ) Το συνοπτικό δικαστήριο βρίσκεται στο κάτω μέρος του δικαστικού συστήματος και βρίσκεται επί του παρόντος στις περισσότερες μικρές πόλεις.
Το δικαστικό σύστημα διευθύνεται από το Ανώτατο Δικαστικό Συμβούλιο, του οποίου τα μέλη είναι ένας δικαστής του Ανώτατου Δικαστηρίου, ο επικεφαλής της Αρχής Δικαστικής Επιθεώρησης, ένας δικαστής από κάθε Εφετείο στη Λιβύη και ο Γενικός Εισαγγελέας. Περιλαμβάνει επίσης ένα μέλος από καθεμία από τις εξής δικαστικές αρχές: το Τμήμα Διαδικασιών του Κράτους, το Τμήμα Διαχείρισης του Κρατικού Δικαίου και το Τμήμα Άμυνας των Λαών. Το Ανώτατο Δικαστικό Συμβούλιο ασκεί εποπτική και οργανωτική εξουσία επί των δικαστηρίων και άλλων δικαστικών αρχών στη Λιβύη. Επίσης ασκεί άλλες αρχές όπως η ίδρυση και η δομή δικαστηρίων, η παροχή πλήρων ή μερικών δικαστικών εξουσιών.
Η Λιβύη δεν έχει αποδεχθεί τη δικαιοδοσία του Διεθνούς Δικαστηρίου.
ΚΑΤΑΛΗΓΟΝΤΑΣ
1. ΓΙΑΤΙ ΕΙΝΑΙ ΑΚΥΡΟ ΤΟ ΤΟΥΡΚΟΛΥΒΙΚΟ ΜΝΗΜΟΝΙΟ
Όπως γίνεται εύκολα αντιληπτό η απόφαση του εφετείου που ακύρωσε το Τουρκολυβικό μνημόνιο και τις συμφωνία για να παρεμβαίνει η Τουρκία στη Λιβύη, βάσισε την απόφασή του στο άρθρο 1 και στο άρθρο 8 παρ 2f της “Πολιτικής Συμφωνία της Λιβύης” (Libyan Political Agreement-LPA). Και αυτό είναι το επιχείρημα που χρησιμοποίησε κατά της εγκυρότητας του μνημονίου ο Λίβυος πρόεδρος του HOR Aguila Saleh Issa καθώς και ο Αιγύπτιος πρόεδρος Al Sisi.
Ακριβώς αυτό έπρεπε κι εμείς να προβάλλουμε από την πρώτη στιγμή για να αμφισβητήσουμε την νομιμότητα της πράξης και την νομιμότητα της κυβέρνησης της Τρίπολης, που έχει παραβιάσει όχι μόνο το Σύνταγμα της Λιβύης, αλλά και την “Πολιτική Συμφωνία της Λιβύης” (Libyan Political Agreement-LPA), που υπογράφηκε υπό την αιγίδα της αποστολής των Ηνωμένων Εθνών στη Λιβύη (UNSMIL).
Η απόφαση του Εφετείου με έδρα την Al-Bayda (δευτεροβάθμιο δικαστήριο μετά το Πρωτοδικείο) στο Ανατολικό τμήμα της χώρας το οποίο ελέγχεται από το HOR και την εκτελεστική εξουσία που έχει εκλέξει, πέραν του ότι είναι ενός τοπικού εφετείου, δεν έχει την καθοριστική σημασία που θα είχε μία τελεσίδικη απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου. Όμως αφενός το εφετείο αυτό θεωρείται από την κυβέρνηση της Τρίπολης ότι ελέγχεται από το HOR, αφετέρου το Ανώτατο Δικαστήριο με έδρα την Τρίπολη, που θεωρείται βέβαιο ότι ελέγχεται από το SC και τον Σαράζ, υπάρχουν μεγάλες πιθανότητες να απορρίψει την υπόθεση, εάν παραπεμφθεί σε αυτό μετά το εφετείο.
Συνεπώς η απόφαση του εφετείου είναι μεν ένα όπλο που μπορούμε να χρησιμοποιούμε, πλην όμως ας κρατάμε μικρό καλάθι για την τελική επίδραση που θα έχει όσον αφορά το Τουρκολυβικό μνημόνιο, τον ισχυρισμό και των δύο πλευρών ότι ισχύει αλλά και την παρουσία της Τουρκίας στη Λιβύη.
Όσον αφορά την επικύρωση του Τουρκολυβικού Μνημονίου, σύμφωνα με το άρθρο 8 par.2 f της “Πολιτικής Συμφωνία της Λιβύης” (Libyan Political Agreement-LPA), « Μπορεί ο πρόεδρος του GNA να συνάψει διεθνείς συμφωνίες και συμβάσεις υπό την προϋπόθεση ότι εγκρίνονται από τη Βουλή των Αντιπροσώπων HOR»
2. ΓΙΑΤΙ ΕΞΑΚΟΛΟΥΘΕΙ ΝΑ ΜΑΣ ΒΑΣΑΝΙΖΕΙ
Όμως ο Σαράζ δεν το πήγε εκεί, αλλά πήρε έγκριση από το State Council SC (9 μέλη), στο οποίο προεδρεύει ο ίδιος και ελέγχεται απόλυτα από τον ίδιο.
Παρ’ όλα αυτά, σύμφωνα με το Σύμβαση της Βιέννης για το Δίκαιο των Συνθηκών, η εσωτερική διαδικασία επικύρωσης διεθνών συνθηκών που συνάφθηκαν μεταξύ δύο κρατών, δεν επηρεάζει την ισχύ της συνθήκης.
Και μάλιστα το άρθρο 14 παρ. 1 της Σύμβασης προβλέπει: « Η συναίνεση Κράτους να δεσμευθεί από συνθήκη εκφράζεται με επικύρωση θα πρέπει να προβλέπεται σαφώς στο κείμενο του Μνημονίου (….εφ’ όσον η συνθήκη προβλέπει ότι η συναίνεση αυτή εκφράζεται με την επικύρωση ή ….ότι τα Κράτη είχαν συμφωνήσει ότι θα απαιτείται η επικύρωση ….και εάν ήταν δηλωμένη η πρόθεσή τους)».
Όμως το άρθρο Άρθρο VI του Τουρκολυβικού μνημονίου δεν αναφέρεται σε υποχρέωση επικύρωσης αλλά μιλάει αόριστα: «Αυτό το Μνημόνιο Συναντίληψης αρχίζει να ισχύει από την ημερομηνία παραλαβής της τελευταίας γραπτής κοινοποίησης με βάση την οποία οι πλευρές αλληλοενημερώνονται μέσω διπλωματικών οδών για την ολοκλήρωση των νομικών τους διαδικασιών που απαιτούνται για την έναρξη ισχύος του Μνημονίου Συναντίληψης.»
Επίσης, ακόμη και σε περίπτωση που αποφασιζόταν από την τωρινή η άλλη κυβέρνηση της Λιβύης να καταγγείλει το Μνημόνιο, θα ίσχυε το άρθρο IV του μνημονίου, σύμφωνα με το οποίο: « Οποιαδήποτε διαφωνία προκύψει μεταξύ των δύο πλευρών από την ερμηνεία ή εφαρμογή αυτού του Μνημονίου Συναντίληψης, θα πρέπει να διευθετείται μέσω διπλωματικών οδών στο πνεύμα της αμοιβαίας κατανόησης και συνεργασίας, σύμφωνα με το Άρθρο 33 του Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών.»
Δηλαδή υποχρεώνει την Λιβύη, εάν θέλει να καταγγείλει ή να αποχωρήσει από το Μνημόνιο, να πρέπει να το δηλώσει 12 μήνες πριν ( Σύμβαση της Βιέννης άρθρο 12 παρ 2.), αλλά και να εξαντλήσει όλα τα εργαλεία που καθορίζονται στο άρθρο 33 του ΟΗΕ, «…δια διαπραγμάτευσης, έρευνας, μεσολάβησης, συνδιαλλαγής, διαιτησίας, δικαστικού διακανονισμού, προσφυγής σε τοπικές οργανώσεις ή διευθετήσεις ή άλλων ειρηνικών μέσων της εκλογής των».
Επιπρόσθετα, σύμφωνα με το άρθρο V του μνημονίου: «Οποιαδήποτε από τις δύο πλευρές μπορεί να προτείνει τροποποίηση ή επανεξέταση αυτού του Μνημονίου Συναντίληψης μέσω διπλωματικών οδών, εάν κρίνεται απαραίτητο, εκτός των Άρθρων 1 και 2 (που ορίζονται τα όρια με στίγματα) . Οι τροποποιήσεις γίνονται με τη συναίνεση των πλευρών."
Σημαντική είναι και η πρόβλεψη του άρθρου 27 της Σύμβασης της Βιέννης για την ακυρότητα των Διεθνών Συνθηκών, σύμφωνα με το οποίο: « Κράτος μέρος σε συνθήκη δεν μπορεί να επικαλεσθεί τους κανόνες του εσωτερικού του δικαίου για να δικαιολογήσει τη μη εφαρμογή της συνθήκης.»
Όμως το αρθρο 46 της Σύμβασης αυτής, όπου αναφέρονται οι λόγοι ακυρότητας μίας Διεθνούς Συνθήκης , αναφέρει ότι: «Κράτος δεν μπορεί να επικαλεσθεί το γεγονός ότι, η συναίνεσή του να δεσμευθεί από τη συνθήκη εδόθη κατά παραβίαση διατάξεως του εσωτερικού του δικαίου, σχετικής με την αρμοδιότητα συνομολογήσεως συνθηκών ως ελάττωμα της συναινέσεώς του, εκτός εάν η παραβίαση αυτή ήταν έκδηλη και αφορούσε κανόνα εσωτερικού δικαίου θεμελιώδους σημασίας.»
3. ΜΕ ΠΟΙΟ ΤΡΟΠΟ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΑΚΥΡΩΘΕΙ “DE JURE”
Η σημαντικότερη όμως διάταξη είναι αυτή του άρθρου 53 της Σύμβασης της Βιέννης, όπου αναφέρει την ακυρότητα μίας Διεθνούς Συνθήκης όταν έρχεται σε σύγκρουση με αναγκαστικό κανόνα γενικού διεθνούς δικαίου (jus cogens), και σε αυτούς τους κανόνες περιλαμβάνεται και η χωρική μας θάλασσα εάν την είχαμε κάνει 12 νμλ. και έκοβε τα όρια που ορίζονται από τα στίγματα του μνημονίου. Το Τουρκολυβικό Μνημόνιο, στην περίπτωση αυτή, θα ερχόταν σε σύγκρουση με αυτόν τον κανόνα και άρα θα ήταν άκυρο.
Άρθρο 53: «‘Άκυρη είναι κάθε συνθήκη που κατά το χρόνο συνομολογήσεώς της συγκρούεται με αναγκαστικό κανόνα του γενικού διεθνούς δικαίου. Για τους σκοπούς της Συμβάσεως αυτής, αναγκαστικός κανόνας του γενικού διεθνούς δικαίου είναι κανόνας αποδεκτός και αναγνωρισμένος από τη διεθνή κοινότητα των Κρατών, στο σύνολό της, ως κανόνας από τον οποίο δεν επιτρέπεται καμία παρέκκλιση και που δεν μπορεί να τροποποιηθεί, παρά μόνο από νέο κανόνα του γενικού διεθνούς δικαίου, που να έχει τον ίδιο χαρακτήρα.»
Όπως γίνεται αντιληπτό το Τουρκολυβικό Μνημόνιο έχει πολύ δρόμο ακόμη για να πάψει να μας βασανίζει, από κάθε πλευρά.
Και το ισχυρότατο ειρηνικό νομικό εργαλείο που έχουμε και με το οποίο θα μπορούσαμε αυθωρεί και παραχρήμα να το ακυρώσουμε, που είναι η επέκταση των χωρικών υδάτων στην Κρήτη και στα νησιά μας στο νοτιοανατολικό Αιγαίο (Ρόδος, Κάρπαθος, Κάσος σύμπλεγμα Καστελλόριζου Κρήτη και εγγύς νησίδες), (όπως αναλύθηκε διεξοδικά πιο πάνω), αποφεύγουμε ακόμη να το ενασκήσουμε!