Πριν από οκτώ χρόνια, το Forbes χαρακτήρισε την Isabel dos Santos ως την πλουσιότερη γυναίκα της Αφρικής, με περιουσία που προσέγγιζε τα 3,5 δισ. δολ. Η κόρη του μακροχρόνιου πρώην προέδρου της Ανγκόλας απέκτησε ταχύτατα την περιουσία της, αποτελώντας παράδειγμα του πώς να λεηλατήσεις μια χώρα. Τώρα, με τον πατέρα της να μην έχει καμία εξουσία, η αυτοκρατορία της είναι μια σκιά αυτού που κάποτε ήταν, με κατηγορίες διαφθοράς να τη βαραίνουν από τη χώρα της, περιουσιακά στοιχεία να έχουν "παγώσει" από δικαστήρια σε τρία διαφορετικά έθνη και να εκκρεμεί μια αγωγή με αξίωση εκατοντάδων εκατομμυρίων δολαρίων σε απλήρωτο χρέος σε μια τέταρτη χώρα. Ως εκ τούτου, το Forbes υπολογίζει ότι δεν έχει πρόσβαση και πιθανότατα δεν θα έχει την ευκαιρία να αποκτήσει ξανά τον έλεγχο των δεσμευμένων περιουσιακών στοιχείων της -συνολικής αξίας περίπου 1,6 δισεκατομμυρίων δολαρίων-, και έτσι δεν θεωρείται πλέον δισεκατομμυριούχος. Ως αποτέλεσμα, το Forbes αφαίρεσε την Isabel dos Santos από τη λίστα των πλουσιότερων ανθρώπων της Αφρικής, που κυκλοφόρησε το 2021.
Από: capital.gr / Forbes - Της Kerry A. Dolan
Ωστόσο, η άλλοτε "πριγκίπισσα της Αφρικής" δεν είναι καθόλου φτωχή. Σύμφωνα με πληροφορίες, έχει ένα σπίτι σε ένα ιδιωτικό νησί στο Ντουμπάι, μια άλλη κατοικία στο Λονδίνο και ένα σκάφος 35 εκατομμυρίων δολαρίων. Πιθανότατα διαθέτει τραπεζικούς λογαριασμούς και περιουσιακά στοιχεία τα οποία δεν έχουν εντοπίσει το Forbes και οι νομικές αρχές. Λέγεται ότι περνάει τον χρόνο της μεταξύ του Ντουμπάι -όπου ο σύζυγός της, Sindika Dokolo, πέθανε σε καταδυτικό ατύχημα τον Οκτώβριο- και στο Λονδίνο, όπου η κηδεία του Dokolo πραγματοποιήθηκε τον Νοέμβριο στον καθεδρικό ναό του Ουέστμινστερ. Η Dos Santos αρνήθηκε να σχολιάσει τις πληροφορίες και τις ερωτήσεις του Forbes.
Ο δρόμος για τα πλούτη
Όπως έγραφε το Forbes σε ένα άρθρο του τον Αύγουστο του 2013, η Isabel dos Santos είναι η μεγαλύτερη κόρη του πρώην προέδρου της Ανγκόλας, Jose Eduardo dos Santos, ο οποίος κυβέρνησε τη χώρα από το 1979 έως το 2017. Ενώ διαχειριζόταν τη φτωχή αλλά πλούσια σε πετρέλαιο χώρα, κατάφερε να συγκεντρώσει σημαντικά μερίδια σε στρατηγικές βιομηχανίες της Ανγκόλας -τράπεζες, τσιμέντο, διαμάντια και τηλεπικοινωνίες-, με αποτέλεσμα να γίνει η επιχειρηματίας με τη μεγαλύτερη επιρροή στη χώρα. Περισσότερα από τα μισά περιουσιακά στοιχεία της ήταν μερίδια σε πορτογαλικές εταιρείες, αποκτώντας διεθνή αξιοπιστία. Όταν το Forbes τη χαρακτήρισε ως δισεκατομμυριούχο τον Ιανουάριο του 2013, η κυβέρνηση διέδωσε τις ειδήσεις ως θέμα εθνικής υπερηφάνειας. Η ιστορία της είναι ένα σπάνιο παράθυρο στην τραγική κλεπτοκρατική ιστορία που τυραννά πλούσιες σε πόρους χώρες σε όλο τον κόσμο.
Στην Πορτογαλία, οι εταιρείες στις οποίες επένδυσε η Dos Santos -αρκετές τράπεζες, μια εταιρεία καλωδιακής τηλεόρασης και μια κατασκευαστική εταιρεία- αδιαφόρησαν για την αμφισβητούμενη πηγή των επενδυτικών της κεφαλαίων, λέει η Ana Gomes, πρώην μέλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και μέλος του Σοσιαλιστικού Κόμματος της Πορτογαλίας (και σήμερα υποψήφια για την προεδρία στην Πορτογαλία). Στις αρχές του 2020, η Dos Santos μήνυσε την Gomes για δυσφήμιση σε πορτογαλικό δικαστήριο, λόγω των ισχυρισμών της πολιτικού πως τα χρήματα της επιχειρηματία προέρχονταν από ξέπλυμα μαύρου χρήματος. Η Dos Santos έχασε τη δίκη, αλλά οι δικηγόροι της άσκησαν έφεση.
Ρωγμές στην αυτοκρατορία
Η αυτοκρατορία της Dos Santos άρχισε να σείεται μετά την ανάδειξη του νέου προέδρου τη Ανγκόλας, του João Lourenço, ο οποίος ανέλαβε τα καθήκοντά του τον Σεπτέμβριο του 2017 μετά την αποχώρηση του πατέρα της Dos Santos. Ο Lourenço ορκίστηκε να επιτεθεί στη διαφθορά για την οποία η Ανγκόλα έχει γίνει γνωστή διεθνώς. Δύο μήνες μετά την ανάληψη των καθηκόντων του, ο νέος πρόεδρος απομάκρυνε την Dos Santos από την προεδρία της κρατικής εταιρείας πετρελαίου Sonangol, μια θέση στην οποία είχε διοριστεί από την κυβέρνηση του πατέρα της τον Ιούνιο του 2016.
Αλλά το μεγαλύτερο πλήγμα ήρθε τον Δεκέμβριο του 2019. Στο πλαίσιο μιας έρευνας για διαφθορά, ένα δικαστήριο της Ανγκόλας "πάγωσε" περιουσιακά στοιχεία στη χώρα που ανήκαν στην Dos Santos και στον σύζυγό της - συμπεριλαμβανομένου ενός μεριδίου στην εταιρεία κινητών τηλεπικοινωνιών Unitel και σε αρκετές τράπεζες. Η δικαστική απόφαση ανέφερε ότι η Exem Energy BV, μια εταιρεία που ανήκε στην Dos Santos και τον Dokolo, είχε υποσχεθεί να επιστρέψει τουλάχιστον 75 εκατομμύρια δολάρια που χρωστούσε στη Sonangol, αλλά δεν το έπραξε. Το δικαστήριο ισχυρίστηκε επίσης ότι το ζευγάρι και ένας από τους συνεργάτες τους είχαν ζημιώσει την κυβέρνηση της Ανγκόλας με τουλάχιστον 1,1 δισ. δολάρια. Τον Ιανουάριο του 2020, ο γενικός εισαγγελέας της Ανγκόλας κατηγόρησε την Dos Santos και τον Dokolo για υπεξαίρεση και νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες. Εκείνη την εποχή, η Dos Santos ισχυρίστηκε ότι οι κατηγορίες εναντίον της ήταν "εξαιρετικά παραπλανητικές και αναληθείς" και ότι ήταν "επιχειρηματίας" που "λειτουργούσε πάντα σύμφωνα με τον νόμο".
Τον ίδιο μήνα, η Διεθνής Σύμπραξη Ερευνητών Δημοσιογράφων (ICIJ) έδωσε στη δημοσιότητα πάνω από 715.000 ντοκουμέντα - περιλαμβάνουν email, συμβόλαια, φορολογικές δηλώσεις, βίντεο και συμφωνίες δανείων και έχουν χαρακτηριστεί Luanda Leaks από την ονομασία της πρωτεύουσας της Ανγκόλας- τα οποία φέρονται να δείχνουν πώς η γόνος της συγκεκριμένης πολιτικής δυναστείας, για την οποία έχουν γραφεί πολλά κατά καιρούς απέκτησε πρόσβαση σε λίαν επικερδή συμβόλαια για γη, πετρέλαιο, διαμάντια και τηλεπικοινωνίες μεταξύ άλλων, όταν ο πατέρας της ήταν πρόεδρος στην πλούσια σε φυσικούς πόρους αφρικανική χώρα. Το ICIJ αναφέρει ότι επί δύο δεκαετίες μέσω αδιαφανών, σκοτεινών συμφωνιών η Dos Santos "προστάτευε" την περιουσία της από το μάτι της Εφορίας μεταφέροντας εκατοντάδες εκατομμύρια δολάρια δημοσίου χρήματος της Ανγκόλας σε ένα δίκτυο εξωχώριων εταιρειών και θυγατρικών τους. Πάνω από 400 εταιρείες και θυγατρικές τους σε 41 χώρες -ανάμεσά τους σε φορολογικούς παραδείσους όπως στη Μάλτα, τον Άγιο Μαυρίκιο και το Χονγκ Κονγκ- συνδέονται με την Dos Santos και τον σύζυγό της. Τα έγγραφα δείχνουν ακόμη ότι η Dos Santos δελέασε κυβερνήσεις δυτικών χωρών και εταιρείες να επενδύσουν σε επιχειρήσεις της μέσω τραπεζών, όταν άλλοι χρηματοοικονομικοί θεσμοί ή ασφαλιστικές εταιρείες αρνούνταν να συνεργαστούν μαζί της και πώς πίεσε για την προώθηση ενός project που οδήγησε στην έξωση εκατοντάδων χιλιάδων φτωχών από τα σπίτια τους στην Ανγκόλα.
Η Dos Santos έχει επίσης συνεργαστεί με τη Forbes Media, ιδιοκτήτρια του περιοδικού Forbes και του Forbes.com. Η εταιρεία Zap Midia με έδρα την Ανγκόλα είναι κάτοχος της άδειας για τα περιοδικά Forbes Angola και Forbes Portugal. Η Zap Midia είναι μία από τις εταιρείες των οποίων τα περιουσιακά στοιχεία έχουν "παγώσει".
Η Dos Santos, βεβαίως, δεν είναι το μοναδικό άτομο που επωφελήθηκε και ζημίωσε την κυβέρνηση της Ανγκόλας. Όπως αναφέρει ο Ricardo Soares de Oliveira, καθηγητής αφρικανικής πολιτικής στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, τους τελευταίους έξι μήνες ο πρόεδρος Lourenço έχει επεκτείνει τον αγώνα κατά της διαφθοράς ώστε να συμπεριλάβει περισσότερα ύποπτα άτομα από τον στενό και ευρύτερο κύκλο της οικογένειας Dos Santos.
Εν ολίγοις, τα περιουσιακά στοιχεία της Dos Santos που "πάγωσαν" στην Ανγκόλα αξίζουν πιθανώς τουλάχιστον 300 εκατομμύρια δολάρια, ενώ τα περιουσιακά στοιχεία που "πάγωσαν" στην Πορτογαλία και τις Κάτω Χώρες μαζί ανέρχονται επί του παρόντος σε περίπου 1,3 δισεκατομμύρια δολάρια, αλλά η πιθανότητα της Dos Santos να τα πάρει πίσω είναι αβέβαιη. Τα ακίνητά της, το σκάφος, τα μετρητά και άλλα περιουσιακά στοιχεία της θα μπορούσαν να αξίζουν έως και 400 εκατομμύρια δολάρια. Και να μην ξεχνάμε επίσης το απλήρωτο χρέος, ύψους 430 εκατ. δολ., της Unitel.
Και τα κλεμμένα;
Οπότε, το ερώτημα που μένει να απαντηθεί είναι τι μέλλει γενέσθαι. Το σύστημα δικαιοσύνης κινείται αργά τόσο στην Ανγκόλα όσο και στην Πορτογαλία, οπότε κανείς δεν αναμένει γρήγορη επίλυση των υποθέσεων εναντίον της Isabel dos Santos. "Βλέπω μπροστά μας πολλά χρόνια δικαστικών διαφορών στα δικαστήρια, και ενώ αυτό συμβαίνει ο λαός της Ανγκόλας δεν θα λάβει τα χρήματα που έχει χάσει", λέει η Karina Carvalho, εκτελεστική διευθύντρια της Transparency International Portugal.
Η ανάκτηση περιουσιακών στοιχείων είναι συνήθως μια μακρά διαδικασία. Δεν υπάρχει καμία εγγύηση ότι οι νομικές αρχές θα επιτρέψουν την επιστροφή των δεσμευμένων περιουσιακών στοιχείων στο κράτος της Ανγκόλας. Μια έκθεση του 2014 από το Πρόγραμμα Ανάκτησης Κλαπέντων Περιουσιακών Στοιχείων της Παγκόσμιας Τράπεζας σημείωσε ότι παραμένει ένα τεράστιο χάσμα μεταξύ των περιουσιακών στοιχείων που ανακτήθηκαν -μόλις 147 εκατομμύρια δολάρια μεταξύ 2010 και 2012- και των 20 με 40 δισεκατομμυρίων δολαρίων που εκτιμάται ότι έχουν κλαπεί από αναπτυσσόμενες χώρες.
Όταν η Ανγκόλα ανακοίνωσε για πρώτη φορά τις κατηγορίες εναντίον της Dos Santos στις αρχές του 2020, αρκετά ΜΜΕ ανέφεραν ότι η χώρα θα εκδώσει διεθνές ένταλμα σύλληψης γι' αυτήν. Μέχρι στιγμής, αυτό δεν έχει συμβεί. Η Dos Santos μπορεί να κινείται ελεύθερα μεταξύ του Ντουμπάι και του Ηνωμένου Βασιλείου.
Από: capital.gr / Forbes - Της Kerry A. Dolan
Ωστόσο, η άλλοτε "πριγκίπισσα της Αφρικής" δεν είναι καθόλου φτωχή. Σύμφωνα με πληροφορίες, έχει ένα σπίτι σε ένα ιδιωτικό νησί στο Ντουμπάι, μια άλλη κατοικία στο Λονδίνο και ένα σκάφος 35 εκατομμυρίων δολαρίων. Πιθανότατα διαθέτει τραπεζικούς λογαριασμούς και περιουσιακά στοιχεία τα οποία δεν έχουν εντοπίσει το Forbes και οι νομικές αρχές. Λέγεται ότι περνάει τον χρόνο της μεταξύ του Ντουμπάι -όπου ο σύζυγός της, Sindika Dokolo, πέθανε σε καταδυτικό ατύχημα τον Οκτώβριο- και στο Λονδίνο, όπου η κηδεία του Dokolo πραγματοποιήθηκε τον Νοέμβριο στον καθεδρικό ναό του Ουέστμινστερ. Η Dos Santos αρνήθηκε να σχολιάσει τις πληροφορίες και τις ερωτήσεις του Forbes.
Ο δρόμος για τα πλούτη
Όπως έγραφε το Forbes σε ένα άρθρο του τον Αύγουστο του 2013, η Isabel dos Santos είναι η μεγαλύτερη κόρη του πρώην προέδρου της Ανγκόλας, Jose Eduardo dos Santos, ο οποίος κυβέρνησε τη χώρα από το 1979 έως το 2017. Ενώ διαχειριζόταν τη φτωχή αλλά πλούσια σε πετρέλαιο χώρα, κατάφερε να συγκεντρώσει σημαντικά μερίδια σε στρατηγικές βιομηχανίες της Ανγκόλας -τράπεζες, τσιμέντο, διαμάντια και τηλεπικοινωνίες-, με αποτέλεσμα να γίνει η επιχειρηματίας με τη μεγαλύτερη επιρροή στη χώρα. Περισσότερα από τα μισά περιουσιακά στοιχεία της ήταν μερίδια σε πορτογαλικές εταιρείες, αποκτώντας διεθνή αξιοπιστία. Όταν το Forbes τη χαρακτήρισε ως δισεκατομμυριούχο τον Ιανουάριο του 2013, η κυβέρνηση διέδωσε τις ειδήσεις ως θέμα εθνικής υπερηφάνειας. Η ιστορία της είναι ένα σπάνιο παράθυρο στην τραγική κλεπτοκρατική ιστορία που τυραννά πλούσιες σε πόρους χώρες σε όλο τον κόσμο.
Στην Πορτογαλία, οι εταιρείες στις οποίες επένδυσε η Dos Santos -αρκετές τράπεζες, μια εταιρεία καλωδιακής τηλεόρασης και μια κατασκευαστική εταιρεία- αδιαφόρησαν για την αμφισβητούμενη πηγή των επενδυτικών της κεφαλαίων, λέει η Ana Gomes, πρώην μέλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και μέλος του Σοσιαλιστικού Κόμματος της Πορτογαλίας (και σήμερα υποψήφια για την προεδρία στην Πορτογαλία). Στις αρχές του 2020, η Dos Santos μήνυσε την Gomes για δυσφήμιση σε πορτογαλικό δικαστήριο, λόγω των ισχυρισμών της πολιτικού πως τα χρήματα της επιχειρηματία προέρχονταν από ξέπλυμα μαύρου χρήματος. Η Dos Santos έχασε τη δίκη, αλλά οι δικηγόροι της άσκησαν έφεση.
Ρωγμές στην αυτοκρατορία
Η αυτοκρατορία της Dos Santos άρχισε να σείεται μετά την ανάδειξη του νέου προέδρου τη Ανγκόλας, του João Lourenço, ο οποίος ανέλαβε τα καθήκοντά του τον Σεπτέμβριο του 2017 μετά την αποχώρηση του πατέρα της Dos Santos. Ο Lourenço ορκίστηκε να επιτεθεί στη διαφθορά για την οποία η Ανγκόλα έχει γίνει γνωστή διεθνώς. Δύο μήνες μετά την ανάληψη των καθηκόντων του, ο νέος πρόεδρος απομάκρυνε την Dos Santos από την προεδρία της κρατικής εταιρείας πετρελαίου Sonangol, μια θέση στην οποία είχε διοριστεί από την κυβέρνηση του πατέρα της τον Ιούνιο του 2016.
Αλλά το μεγαλύτερο πλήγμα ήρθε τον Δεκέμβριο του 2019. Στο πλαίσιο μιας έρευνας για διαφθορά, ένα δικαστήριο της Ανγκόλας "πάγωσε" περιουσιακά στοιχεία στη χώρα που ανήκαν στην Dos Santos και στον σύζυγό της - συμπεριλαμβανομένου ενός μεριδίου στην εταιρεία κινητών τηλεπικοινωνιών Unitel και σε αρκετές τράπεζες. Η δικαστική απόφαση ανέφερε ότι η Exem Energy BV, μια εταιρεία που ανήκε στην Dos Santos και τον Dokolo, είχε υποσχεθεί να επιστρέψει τουλάχιστον 75 εκατομμύρια δολάρια που χρωστούσε στη Sonangol, αλλά δεν το έπραξε. Το δικαστήριο ισχυρίστηκε επίσης ότι το ζευγάρι και ένας από τους συνεργάτες τους είχαν ζημιώσει την κυβέρνηση της Ανγκόλας με τουλάχιστον 1,1 δισ. δολάρια. Τον Ιανουάριο του 2020, ο γενικός εισαγγελέας της Ανγκόλας κατηγόρησε την Dos Santos και τον Dokolo για υπεξαίρεση και νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες. Εκείνη την εποχή, η Dos Santos ισχυρίστηκε ότι οι κατηγορίες εναντίον της ήταν "εξαιρετικά παραπλανητικές και αναληθείς" και ότι ήταν "επιχειρηματίας" που "λειτουργούσε πάντα σύμφωνα με τον νόμο".
Τον ίδιο μήνα, η Διεθνής Σύμπραξη Ερευνητών Δημοσιογράφων (ICIJ) έδωσε στη δημοσιότητα πάνω από 715.000 ντοκουμέντα - περιλαμβάνουν email, συμβόλαια, φορολογικές δηλώσεις, βίντεο και συμφωνίες δανείων και έχουν χαρακτηριστεί Luanda Leaks από την ονομασία της πρωτεύουσας της Ανγκόλας- τα οποία φέρονται να δείχνουν πώς η γόνος της συγκεκριμένης πολιτικής δυναστείας, για την οποία έχουν γραφεί πολλά κατά καιρούς απέκτησε πρόσβαση σε λίαν επικερδή συμβόλαια για γη, πετρέλαιο, διαμάντια και τηλεπικοινωνίες μεταξύ άλλων, όταν ο πατέρας της ήταν πρόεδρος στην πλούσια σε φυσικούς πόρους αφρικανική χώρα. Το ICIJ αναφέρει ότι επί δύο δεκαετίες μέσω αδιαφανών, σκοτεινών συμφωνιών η Dos Santos "προστάτευε" την περιουσία της από το μάτι της Εφορίας μεταφέροντας εκατοντάδες εκατομμύρια δολάρια δημοσίου χρήματος της Ανγκόλας σε ένα δίκτυο εξωχώριων εταιρειών και θυγατρικών τους. Πάνω από 400 εταιρείες και θυγατρικές τους σε 41 χώρες -ανάμεσά τους σε φορολογικούς παραδείσους όπως στη Μάλτα, τον Άγιο Μαυρίκιο και το Χονγκ Κονγκ- συνδέονται με την Dos Santos και τον σύζυγό της. Τα έγγραφα δείχνουν ακόμη ότι η Dos Santos δελέασε κυβερνήσεις δυτικών χωρών και εταιρείες να επενδύσουν σε επιχειρήσεις της μέσω τραπεζών, όταν άλλοι χρηματοοικονομικοί θεσμοί ή ασφαλιστικές εταιρείες αρνούνταν να συνεργαστούν μαζί της και πώς πίεσε για την προώθηση ενός project που οδήγησε στην έξωση εκατοντάδων χιλιάδων φτωχών από τα σπίτια τους στην Ανγκόλα.
Η Dos Santos έχει επίσης συνεργαστεί με τη Forbes Media, ιδιοκτήτρια του περιοδικού Forbes και του Forbes.com. Η εταιρεία Zap Midia με έδρα την Ανγκόλα είναι κάτοχος της άδειας για τα περιοδικά Forbes Angola και Forbes Portugal. Η Zap Midia είναι μία από τις εταιρείες των οποίων τα περιουσιακά στοιχεία έχουν "παγώσει".
Η Dos Santos, βεβαίως, δεν είναι το μοναδικό άτομο που επωφελήθηκε και ζημίωσε την κυβέρνηση της Ανγκόλας. Όπως αναφέρει ο Ricardo Soares de Oliveira, καθηγητής αφρικανικής πολιτικής στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, τους τελευταίους έξι μήνες ο πρόεδρος Lourenço έχει επεκτείνει τον αγώνα κατά της διαφθοράς ώστε να συμπεριλάβει περισσότερα ύποπτα άτομα από τον στενό και ευρύτερο κύκλο της οικογένειας Dos Santos.
Εν ολίγοις, τα περιουσιακά στοιχεία της Dos Santos που "πάγωσαν" στην Ανγκόλα αξίζουν πιθανώς τουλάχιστον 300 εκατομμύρια δολάρια, ενώ τα περιουσιακά στοιχεία που "πάγωσαν" στην Πορτογαλία και τις Κάτω Χώρες μαζί ανέρχονται επί του παρόντος σε περίπου 1,3 δισεκατομμύρια δολάρια, αλλά η πιθανότητα της Dos Santos να τα πάρει πίσω είναι αβέβαιη. Τα ακίνητά της, το σκάφος, τα μετρητά και άλλα περιουσιακά στοιχεία της θα μπορούσαν να αξίζουν έως και 400 εκατομμύρια δολάρια. Και να μην ξεχνάμε επίσης το απλήρωτο χρέος, ύψους 430 εκατ. δολ., της Unitel.
Και τα κλεμμένα;
Οπότε, το ερώτημα που μένει να απαντηθεί είναι τι μέλλει γενέσθαι. Το σύστημα δικαιοσύνης κινείται αργά τόσο στην Ανγκόλα όσο και στην Πορτογαλία, οπότε κανείς δεν αναμένει γρήγορη επίλυση των υποθέσεων εναντίον της Isabel dos Santos. "Βλέπω μπροστά μας πολλά χρόνια δικαστικών διαφορών στα δικαστήρια, και ενώ αυτό συμβαίνει ο λαός της Ανγκόλας δεν θα λάβει τα χρήματα που έχει χάσει", λέει η Karina Carvalho, εκτελεστική διευθύντρια της Transparency International Portugal.
Η ανάκτηση περιουσιακών στοιχείων είναι συνήθως μια μακρά διαδικασία. Δεν υπάρχει καμία εγγύηση ότι οι νομικές αρχές θα επιτρέψουν την επιστροφή των δεσμευμένων περιουσιακών στοιχείων στο κράτος της Ανγκόλας. Μια έκθεση του 2014 από το Πρόγραμμα Ανάκτησης Κλαπέντων Περιουσιακών Στοιχείων της Παγκόσμιας Τράπεζας σημείωσε ότι παραμένει ένα τεράστιο χάσμα μεταξύ των περιουσιακών στοιχείων που ανακτήθηκαν -μόλις 147 εκατομμύρια δολάρια μεταξύ 2010 και 2012- και των 20 με 40 δισεκατομμυρίων δολαρίων που εκτιμάται ότι έχουν κλαπεί από αναπτυσσόμενες χώρες.
Όταν η Ανγκόλα ανακοίνωσε για πρώτη φορά τις κατηγορίες εναντίον της Dos Santos στις αρχές του 2020, αρκετά ΜΜΕ ανέφεραν ότι η χώρα θα εκδώσει διεθνές ένταλμα σύλληψης γι' αυτήν. Μέχρι στιγμής, αυτό δεν έχει συμβεί. Η Dos Santos μπορεί να κινείται ελεύθερα μεταξύ του Ντουμπάι και του Ηνωμένου Βασιλείου.