Η επόμενη κίνηση του Αζερμπαϊτζάν θα κρίνει την έκβαση του πολέμου

Photo: Alexey Kudenko/Sputnik

Το Μπακού φαίνεται αποφασισμένο να συνεχίσει τον πόλεμο, παρά τις τρεις συμφωνίες εκεχειρίας, καθώς η αναμέτρηση με την Αρμενία φτάνει σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι

By RICHARD GIRAGOSIAN, Asia Times,26-10-20 Μετάφραση: Μιχαήλ Στυλιανού

Στρατιώτες του Αζερμπαϊτζάν, υψώνουν την εθνική σημαία σε δεσπόζουσα κορυφή, κοντά στο χωριό Talysh, στις 22 Οκτωβρίου 2020.

EREVAN - Ένα μήνα μετά μια μαζική στρατιωτική επίθεση στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ και ώρες μετά μιαν αποτυχημένη εκεχειρία υπό τη μεσολάβηση των ΗΠΑ, το Αζερμπαϊτζάν αντιμετωπίζει μια κρίσιμη επιλογή που θα μπορούσε να καθορίσει την έκβαση του πολέμου.

Τα στρατεύματα του Αζερμπαϊτζάν, έχοντας προχωρήσει στο ανοικτό έδαφος κατά μήκος των ιρανικών συνόρων, έχουν τη δυναμική και φαίνεται να πλησιάζουν γρήγορα τον στρατηγικό διάδρομο Lachin. Αλλά με τα στρατεύματά του υπερβολικά τεντωμένα και τους υπερασπιστές του Καραμπάχ να έχουν υποχωρήσει στο δασώδες ορεινό έδαφος, το Μπακού βρίσκεται σε σταυροδρόμι.

Το δίλημμα είναι αν θα ακολουθήσει την στρατιωτική λογική και την στρατηγική ασφάλειας ή θα επιλέξει αντίθετα μιαν απόφαση με μεγαλύτερα πολιτικά και διπλωματικά κέρδη. Γιατί η κυβέρνηση του Αζερμπαϊτζάν δεν μπορεί να τα έχει και τα δύο.

Η στρατιωτική λογική προτείνει την επιλογή στοχοποίησης και επικέντρωσης των δυνάμεων στον έλεγχο του διαδρόμου Λαχίν, ζωτικής οδικής αρτηρίας μεταξύ Καραμπάχ και Αρμενίας. Οποιαδήποτε επιτυχία στον φραγμό αυτής της στρατηγικής γραμμής εφοδιασμού θα ήταν συντριπτική, θέτοντας σε κίνδυνο τον ανεφοδιασμό και τη ροή των ενισχύσεων στο Καραμπάχ και καταδικάζοντας τους Αρμένιους του Καραμπάχ σε μια πολύμηνη πολιορκία.

Ωστόσο, για έναν λαό του Αζερμπαϊτζάν που επιθυμεί τον πλήρη έλεγχο του ίδιου του Καραμπάχ, αυτό δεν θα ήταν αρκετό, καθώς μια τέτοια επιλογή δεν θα ήταν ούτε πολιτικά ευπρόσδεκτη, ούτε επαρκής μπροστά στις επικίνδυνα υψηλές προσδοκίες για πλήρη νίκη. Και αυτό αφήνει τη δεύτερη επιλογή: Μια μεταστροφή από το διάδρομο Lachin για μια επίθεση στην πόλη Shushi μέσα στο ίδιο το Καραμπάχ.

Η κατάληψη του ιστορικού πολιτιστικού κέντρου Σούσι, γνωστού στους Αζερμπαϊτζάν ως Σούσα, θα προσφέρει σημαντικές πολιτικές ανταμοιβές για την κυβέρνηση του Προέδρου Ιλχάμ Αλίγιεφ. Θα ενισχύσει επίσης τη διπλωματική διαπραγματευτική ισχύ του Μπακού σε οποιεσδήποτε μελλοντικές διαπραγματεύσεις.

Ωστόσο, μια τέτοια κίνηση θα επιφέρει επίσης τεράστιες στρατιωτικές απώλειες και θα εγκαινιάσει μια νέα, ακόμη πιο ταραχώδη περίοδο ανταρτοπολέμου, καθώς οι δυνάμεις του Καραμπάχ θα έχουν πλεονέκτημα στην κινητικότητα και θα αιφνιδιάζουν σε μια εκστρατεία τύπου αντίστασης κατά των δυνάμεων του Αζερμπαϊτζάν.

Δεδομένης της υπέρ-εκτεταμένης ευπάθειας και των εκτεθειμένων οδών εφοδιασμού των δυνάμεων του Αζερμπαϊτζάν στο μέτωπο εδώ και ένα μήνα, αυτή μπορεί να είναι μια ιδιαίτερα επικίνδυνη απόφαση.

Ήδη, η φάλαγγα του Αζερμπαϊτζάν – της οποίας η προώθηση καθοδηγείται περισσότερο από πολιτικούς στόχους στο Μπακού παρά από τη στρατιωτική επιστήμη – είναι εγγενώς ευάλωτη λόγω των τεντωμένων γραμμών εφοδιασμού και των κατεστραμμένων γραμμών επικοινωνίας.

Αυτή η περιφρόνηση της στρατιωτικής επιστήμης κατά Κλαούζεβιτς μπορεί να είναι δελεαστική, προκειμένου να επιταχύνουν την προώθηση και να καταλάβουν περισσότερο έδαφος, αλλά το Μπακού θα αγνοούσε επικίνδυνα τους βασικούς περιορισμούς και ανάγκες.

Ο χειμώνας έρχεται

Όπως έχουν σημειώσει ορισμένοι Δυτικοί στρατιωτικοί παρατηρητές στους Asia Times, αυτή η επίθεση υπό την πίεση των μετόπισθεν του Μπακού δεν έχει την σταθερή υποστήριξη μας ανθεκτικής επιμελητείας.

Επιπλέον, η επιτιθέμενη φάλαγγα του Αζερμπαϊτζάν είναι όλο και πιο λεπτή, χωρίς την ανάπτυξη οπισθοφυλακής από μονάδες ή άνδρες ικανούς να κρατήσουν τα εδαφικά κέρδη που έχουν επιτύχει σε περιοχές νότια του Καραμπάχ.

Αυτή η αδυναμία θα μετουσιωθεί σε απειλή για τους επιτιθέμενους του Αζερμπαϊτζάν, καθώς οι ενδεχόμενες αντεπιθέσεις από τις αρμενικές δυνάμεις του Καραμπάχ θα αντιμετωπίσουν μικρή αντίσταση και θα μπορούσαν να προσφέρουν ένα πολύ αναγκαίο στοιχείο τακτικής έκπληξης και υπερφαλάγγισης των εκτεθειμένων μονάδων του Αζερμπαϊτζάν.

Ο χειμώνας πλησιάζει τώρα γρήγορα, πράγμα που σημαίνει ότι οποιεσδήποτε περαιτέρω πολεμικές επιχειρήσεις του Αζερμπαϊτζάν θα είναι ιδιαίτερα δύσκολες, αν όχι αδύνατες τις επόμενες εβδομάδες, λόγω της χαμηλής ορατότητας και του δύσβατου χιονισμένου ορεινού εδάφους.

Ένας δεύτερος, συχνά παραβλεπόμενος στο στρατηγικό πλαίσιο, παράγοντας είναι το επιχειρησιακό δόγμα και η πολεμική εμπειρία της αρμενικής πλευράς του Καραμπάχ. Στις μεγάλες προηγούμενες συγκρούσεις, κυρίως στον αρχικό πόλεμο του Καραμπάχ στις αρχές της δεκαετίας του 1990 και στον πενθήμερο πόλεμο του Απριλίου του 2016, οι Αρμένιοι του Καραμπάχ αρχικά έχαναν, πριν ανασυνταχθούν και εξασφαλίσουν νίκες με αντεπιθέσεις και αποκρούσεις εισβολών.

Αυτό το ιστορικό πρότυπο προσφέρει ένα άλλο πλεονέκτημα για την αμυντική θέση του Καραμπάχ, πέρα από το ήδη σημαντικό πλεονέκτημα του εδάφους και της τοπογραφίας, γεγονός που υποδηλώνει ότι το πραγματικό βάρος σηκώνουν οι επιτιθέμενοι.

Πέρα από τις καθημερινές αναφορές για σοβαρές απώλειες, πολλούς νεκρούς και μια ολοένα και πιο δαπανηρή τακτική εκστρατεία τόσο για την κατάληψη εδάφους όσο και για την υπεράσπιση θέσεων, μπορεί να είναι πολύ νωρίς για να θεωρηθούν «εξοφλημένοι» οι Αρμένιοι υπερασπιστές του Καραμπάχ.

Μετά από μια μακρά συνεχή επί εβδομάδες πρόοδο του Αζερμπαϊτζάν, μια επιτυχής και ομαλή υποχώρηση από τις δυνάμεις του Καραμπάχ τους επέτρεψε να επανατοποθετηθούν και να ανασυνταχθούν σε μια δεύτερη γραμμή αμύνης, χαραγμένη με βάση τα πλεονεκτήματα των υπερασπιστών του εδάφους και της τοπογραφίας.

Μετά από σοβαρές απώλειες σε εξοπλισμό και σχεδόν 1.000 ανθρώπινες απώλειες, οι αντεπιθέσεις και η επίμονη αντίστασή τους έχουν αρχίσει να αλλάζουν το ρεύμα της μάχης.

Τις τελευταίες ημέρες, οι νέες αμυντικές θέσεις κατάφεραν να σταματήσουν την πρόοδο του Αζερμπαϊτζάν σε απόσταση περίπου 25 χιλιομέτρων από τον στρατηγικά ζωτικής σημασίας διάδρομο Lachin, τη μοναδική οδική σύνδεση μεταξύ Καραμπάχ και Αρμενίας.

Ταυτόχρονα, η υποχώρηση στα βουνά και στα δάση επέτρεψε στις δυνάμεις του Καραμπάχ να εξαπολύσουν επιθέσεις μικρών μονάδων εναντίον του πιο εκτεθειμένου πεζικού του Αζερμπαϊτζάν και της θωρακισμένης υποστήριξης.

Και σε τέτοια δασώδη και ορεινά εδάφη, το πλεονέκτημα του Αζερμπαϊτζάν, με την αεροπορική απειλή από τα φοβερά τουρκικά και ισραηλινά στρατιωτικά μη επανδρωμένα αεροσκάφη του, θα μειωθεί σημαντικά.

Ωστόσο, για τον Πρόεδρο Αλίγιεφ, που έχει υποσχεθεί πλήρη νίκη, η προοπτική να μη επιτευχθεί κατάληψη είτε του Lachin είτε του Shushi θα μπορούσε να αποτελέσει πολιτική αυτοκτονία.

Διακοπή πυρκαγιάς

Με αυτό το σκηνικό, ακόμη και η τριμερής διπλωματική δέσμευση δεν είχε αποτέλεσμα . Η Μόσχα, σε μια προσπάθεια να επιδείξει τη διπλωματική κυριαρχία της, επιχείρησε να επιβάλει συμφωνία στους υπουργούς Εξωτερικών της Αρμενίας και του Αζερμπαϊτζάν σε μια βιαστικά οργανωμένη διάσκεψη στις 9 Οκτωβρίου.

Με την υποστήριξη της Γαλλίας και των Ηνωμένων Πολιτειών, των δύο άλλων συμπροεδρευόντων εθνών της αποκαλούμενης Ομάδας Μινσκ του Οργανισμού για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη (ΟΑΣΕ), αυτή η ρωσική πρωτοβουλία θεωρήθηκε αρχικά ως ισχυρή προβολή διπλωματικής ισχύος.

Ωστόσο, τόσο το Αζερμπαϊτζάν όσο και η Τουρκία επέδειξαν ασυνήθιστο θάρρος και αντιστάθηκαν σε αυτό που έκριναν ως ρωσική μπλόφα και επίδειξη. Και η επίθεση του Αζερμπαϊτζάν συνεχίστηκε ανεμπόδιστη.

Αυτή η ανοικτή και ξεκάθαρη προσβολή της Ρωσίας πηγάζει από την αποφασιστικότητα του Αζερμπαϊτζάν που ενισχύεται από μιαν άνευ προηγουμένου άμεση τουρκική στρατιωτική και διπλωματική στήριξη. Τα στρατιωτικά κέρδη του Αζερμπαϊτζάν στο έδαφος και η τακτική επιτυχία εναντίον των Αρμενίων υπερασπιστών του Καραμπάχ έχουν μόνο εμβαθύνει την απροθυμία τους να εφαρμόσουν κατάπαυση του πυρός.

Μετά από αυτή την μάλλον απρόσμενη αντίδραση, ξεκίνησε μια δεύτερη διπλωματική πρωτοβουλία. Αυτή τη φορά ήταν η Γαλλία, σε μια αμερικανικού τύπου διπλωματία διαβιβάσεων, με έναν απεσταλμένο του Γάλλου προέδρου Εμμανουέλ Μακρόν να πετάει από το Ερεβάν στο Μπακού, για μια σειρά συναντήσεων με κάθε πλευρά, στις 15-16 Οκτωβρίου.

Παρά τις φιλοφρονήσεις για την καινοτομία και την πρωτοβουλία, αυτή η δεύτερη προσπάθεια για την εξασφάλιση κατάπαυσης του πυρός απέτυχε επίσης.

Ενθαρρυμένος από τα εδαφικά κέρδη και την, σπάνια για την αυταρχική εξουσία του, λαϊκή υποστήριξη, ο Πρόεδρος Αλίγιεφ αγνόησε τις νέες νίκες του και επανέλαβε τις τουρκικές καταγγελίες της Ομάδας Μινσκ του ΟΑΣΕ, προτείνοντας ενίσχυση του ρόλου της Άγκυρας, εις βάρος του Παρισιού, στη διαμεσολάβηση.

Και τέλος σε ένα πιο αδύναμο και λιγότερα υποσχόμενο γύρο διπλωματικής επέμβασης, ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Μάικ Πομπέο συναντήθηκε ξεχωριστά με τους υπουργούς Εξωτερικών της Αρμενίας και του Αζερμπαϊτζάν στην Ουάσινγκτον στις 23 Οκτωβρίου. Αυτή η καθυστερημένη αμερικανική χειρονομία ήταν σε μεγάλο βαθμό καταδικασμένη από την αρχή, και ήταν τόσο μια κίνηση επίδειξης γεωπολιτικής βαρύτητας, όσο και προσπάθειας για την ενίσχυση μιας πληττόμενης κυβέρνησης Tραμπ στις λήγουσες ημέρες μιας αμφισβητούμενης εκστρατείας προεδρικών εκλογών. Και ενώ οι ΗΠΑ κατάφεραν να εξασφαλίσουν μια συμφωνία για την τήρηση μιας ακόμη
παύσης των εχθροπραξιών, η συμφωνία ανατινάχτηκε μια ώρα από την έναρξη εφαρμογής της.

Η διαμεσολάβηση σε συγκρούσεις δεν είναι ποτέ εύκολη, εξαρτάται από τον βαθμό ειλικρινούς πολιτικής βούλησης μεταξύ των μερών της σύγκρουσης, και σε όλες σχεδόν τις περιπτώσεις από τον βαθμό κόπωσης των αντιπάλων. Στην περίπτωση του Ναγκόρνο-Καραμπάχ, η διπλωματία του πολέμου απέτυχε, με τις δυναμικές εξελίξεις στο πεδίο της μάχης να οδηγούν τώρα την κατάσταση.

Η τελευταία δέσμευση των αντιμαχόμενων μερών να προσέλθουν σε διπλωματική σύνοδο κορυφής στη Γενεύη, που έχει προγραμματιστεί για τις 29 Οκτωβρίου, μπορεί να αναμένεται ότι θα ακολουθήσει αντί να υπαγορεύσει τις εξελίξεις στο μέτωπο του πολέμου.