 |
| mod.gov.az |
Μάθημα 1: στρατηγική και πολιτική σημασία
Η πορεία κάθε πολέμου επηρεάζεται από τις συγκεκριμένες πολιτικές συνθήκες που τον πυροδοτούν – και αυτός ο πόλεμος δεν αποτέλεσε εξαίρεση. Το Αζερμπαϊτζάν και η Τουρκία ήταν σίγουροι για την επιτυχία της επιθετικής δράσης τους, όπως η Ρωσία είχε από την έναρξη του πολέμου καταστήσει εμφανές ότι δεν είχε καμία πρόθεση να βοηθήσει τους Αρμένιους εκτός των αναγνωρισμένων συνόρων τους. Η Ρωσία είδε επίσης τη στρατιωτική πίεση του Αζερμπαϊτζάν ως εργαλείο για την αποδυνάμωση του πρωθυπουργού της Αρμενίας, Νικόλ Πασινιάν, ο οποίος ηγήθηκε της επανάστασης του 2018 που απομάκρυνε το παλαιό καθεστώς. Επιπλέον, η δράση των Αζέρων θα ήταν πιθανό να οδηγήσει την Αρμενία να δεχτεί "σχέδια ειρήνης" που είχαν τύχει διαπραγμάτευσης στο παρελθόν αλλά θα ενίσχυαν τη γεωπολιτική θέση της Μόσχας. Αυτή η δυσμενής πολιτική κατάσταση μεταφράστηκε άμεσα σε στρατιωτικά μειονεκτήματα στο πεδίο της μάχης για τους Αρμένιους.
Γνωρίζοντας τη σιωπηρή αποδοχή της στρατιωτικής επέμβασης από τη Μόσχα, η Τουρκία μεταστάθμευσε μαχητικά F-16 στο Αζερμπαϊτζάν τον Οκτώβριο του 2020 ως γενικό αποτρεπτικό παράγοντα. Αυτά χρησιμοποιήθηκαν αργότερα για να σαρώσουν τον ουρανό οποιουδήποτε αρμενικού αεροσκάφους επίγειας επίθεσης που προσπάθησε να εμπλακεί σε μάχη. Από την πλευρά της, η Αρμενία είχε μόλις παραλάβει οκτώ αναχαιτιστικά Su-30 από τη Ρωσία αυτό το καλοκαίρι, αλλά δεν προσπάθησε καν να τα χρησιμοποιήσει για να αμφισβητήσει τα αεροσκάφη του Αζερμπαϊτζάν και τα F-16. Ο κύριος λόγος για αυτό ήταν ότι η Ρωσία ήθελε την Αρμενία να μην εισέλθει σε άμεση αντιπαράθεση με την Τουρκία και έτσι κράτησε τα αεροσκάφη της στο έδαφος. Η Ρωσία σέρβιρε αποτελεσματικά την υπεροχή του αέρα σε μια διπλωματική ασημένια πιατέλα στο Αζερμπαϊτζάν και την Τουρκία. Αυτό αποδείχθηκε καθοριστικό.
Μάθημα 2: Οι υπολογιστές και τα δίκτυα έχουν σημασία
Όπως και στη Συρία και τη Λιβύη, τα ρωσικά συστήματα αεράμυνας αποδείχθηκαν αναποτελεσματικά έναντι μικρών και αργών αεροσκαφών. Αυτό ενέπνευσε μια συζήτηση στη Δύση σχετικά με το αν τα ρωσικά συστήματα αεράμυνας είναι γενικά υπερτιμημένα. Αλλά αυτή η ετυμηγορία θα ήταν πρόωρη.
Τα πιο "σύγχρονα" αέρα-αμυντικά συστήματα της Αρμενίας, τα S-300PT και PS και τα 9K37M Buk-M1, αναπτύχθηκαν στη δεκαετία του 1980. Ενώ οι πύραυλοι είναι ακόμα ισχυροί, οι αισθητήρες έχουν σχεδιαστεί για την ανίχνευση, αναγνώριση και να παρακολούθηση γρήγορων κινητών μαχητικών στόχων, και οι στοχοδείκτες τους περιφρονούν τα μικρά, αργά drones. Όπως και πολλά συστήματα της δεκαετίας του 1980, πολλοί υπολογιστές είναι προκαθορισμένοι από τη διάταξη υλικού και ο επαναπρογραμματισμός απαιτεί εκτεταμένη ανακατασκευή ολόκληρου του συστήματος, κάτι που οι Αρμένιοι δεν είχαν κάνει. Αυτά τα συστήματα είναι επίσης ανίκανα να σχεδιάσουν-σύντηξη: συσσώρευση και συνδυασμός ακατέργαστων ηχών ραντάρ από διαφορετικά ραντάρ σε μία συγκεντρωτική αναφορά κατάστασης. Το Plot-fusion είναι απαραίτητο για την ανίχνευση μικρών και χαμηλών παρατηρήσιμων στόχων, όπως προηγμένα αεροσκάφη ή αεροσκάφη στελθ. Καμία από τις εξαγωγικές εκδόσεις των συστημάτων αεροπορικής άμυνας της Ρωσίας που έχει πουλήσει στη Συρία, την Τουρκία, τη Βόρεια Κορέα και το Ιράν δεν είναι ικανή για σύντηξη. (Στις δύο τελευταίες περιπτώσεις, αυτές μεταμφιέζονται ως "αυτόχθονα" συστήματα όπως το Raad ή το Bavar 373). Υπάρχει επομένως τεράστια διαφορά στις επιδόσεις μεταξύ των ρωσικών συστημάτων αεράμυνας που προστατεύουν τις ρωσικές βάσεις στην Αρμενία και τη Συρία και εκείνων των ρωσικών συστημάτων αεράμυνας που εξάγονται στην Αρμενία και τη Συρία.
Τα αεροσκάφη του Αζερμπαϊτζάν περιπλανήθηκαν ελεύθερα επειδή η Αρμενία δεν είχε κανένα jammer ικανό να διακόψει τα σήματα που συνδέουν τα drones με τους σταθμούς καθοδήγησης τους. Μόνο τις τελευταίες ημέρες του πολέμου η Ρωσία χρησιμοποίησε το σύστημα ηλεκτρονικού πολέμου Krasukha που εδρεύει στην αρμενική πόλη Gyumri για να απαγορεύσει την αζερική βαθιά αναγνώριση στην Αρμενία. Ακόμα, οι Αζέροι χρησιμοποίησαν επίσης το Ισραηλινό πυροβόλο όπλο Harop, το οποίο ήταν σε θέση να εργαστεί κάτω από αντίξοες συνθήκες (αν και με μειωμένη αποτελεσματικότητα), και το οποίο δε χρειάζεται καθοδήγηση όπως τα drones. Ως εκ τούτου, μεταξύ των στρατών που είναι πιθανό να προετοιμαστούν για να πολεμήσουν πολέμους στο μέλλον – όχι μόνο οι ΗΠΑ, η Κίνα, η Ρωσία αλλά οι περιφερειακές δυνάμεις όπως η Τουρκία, το Ισραήλ και η Νότια Αφρική – αυτή η εμπειρία σίγουρα θα προωθήσει περαιτέρω την έρευνα για την τεχνητή νοημοσύνη και τα αυτόνομα θανατηφόρα οπλικά συστήματα. Αντί να απαγορεύσουν αυτή την κατηγορία πυρομαχικών με μια απαγορευτική συνθήκη ελέγχου των εξοπλισμών, όπως οραματίστηκε από την Ευρώπη, θα πειραματιστούν με τον τρόπο χρήσης των νέων τεχνολογιών και την καλύτερη ενσωμάτωση αυτόνομων θανατηφόρων οπλικών συστημάτων στις δυνάμεις ελιγμών συνδυασμένων όπλων, αυξάνοντας έτσι τον επιχειρησιακό ρυθμό και την αποτελεσματικότητά τους.
Μάθημα 3: Μάχη "γύρω από" τη δύναμη του εχθρού
Πριν από τον πόλεμο, σε τακτικό επίπεδο, ο αρμενικός στρατός ήταν ανώτερος: είχε καλύτερους αξιωματικούς, πιο παρακινημένους στρατιώτες και πιο ευκίνητη ηγεσία. Σε όλους τους προηγούμενους πολέμους με το Αζερμπαϊτζάν, αυτό αποδείχθηκε καθοριστικό. Αλλά το Αζερμπαϊτζάν βρήκε έναν τρόπο να το επεξεργαστεί. Εδώ έρχονται τα drones: επέτρεψαν στους Αζέρους να αναγνωρίσουν πρώτα την αρμενική θέση και στη συνέχεια την τοποθέτηση των δυνάμεών του. Οι αρμενικές θέσεις τότε θα μπορούσαν να βομβαρδιστούν εκτενώς με συμβατικό πυροβολικό, αποδυναμώνοντας τις άμυνές τους. Drones στη συνέχεια καθοδηγούν την επίθεση προς την αρμενική δύναμα, φέρνοντας σε πυροβολικό, συστήματα πολλαπλών πυραύλων με πυρομαχικά διασποράς, δικά τους βλήματα, ή χρησιμοποιώντας ισραηλινής κατασκευής Lora βαλλιστικούς πυραύλους για να καταστρέψει τις γέφυρες ή δρόμους που συνδέουν τις δυνάμεις με το μέτωπο. Μόλις η αρμενική πλευρά ήταν ανίκανη να στείλει ενισχύσεις στη μάχη, ο στρατός του Αζερμπαϊτζάν μπορούσε να κινηθεί σε οποιοδήποτε αριθμό επιθυμούσε για να συντρίψει τις απομονωμένες αρμενικές θέσεις. Αυτή η διαδικασία επαναλήφθηκε μέρα με τη μέρα, αποκόπτοντας μια θέση μακριά κάθε μέρα και ανεφοδιάζοντας το πυροβολικό κατά τη διάρκεια της νύχτας.
Αυτή η τακτική λειτούργησε επίσης καλά σε ορεινό έδαφος που οι Αρμένιοι πίστευαν ότι θα ήταν εύκολο να υπερασπιστούν. Στα βουνά, υπάρχει μόνο ένας δρόμος που συνδέει το μέτωπο προς τα πίσω, γεγονός που καθιστούσε ακόμα πιο εύκολο για τα αεροσκάφη να εντοπίζουν στόχους. Όταν η μάχη για τη Σούσα έδειξε ότι οι Αρμένιοι δεν θα είχαν καμία πιθανότητα ακόμη και σε αυτό το έδαφος, ο αρμενικός στρατός άρχισε να αποσυντίθεται και το Ερεβάν δεν είχε άλλη επιλογή από το να συμφωνήσει σε κατάπαυση του πυρός με δυσμενείς όρους.
Στη Δύση, μεγάλο μέρος της συζήτησης για το drone έχει επικεντρωθεί στην τεχνική πλευρά του πολέμου των drones. Αλλά αυτή η πτυχή ήταν λιγότερο θεαματική σε αυτόν τον πόλεμο. Οι αριθμοί των οχημάτων που φέρονται ότι καταστρέφονται είναι πιθανότατα υπερβολικοί – για παράδειγμα, αυτή η έκθεση του αζέρικου Σπούτνικ ισχυρίζεται ότι καταστράφηκαν περισσότερα άρματα μάχης από όσα έχει η Αρμενία σε ενεργό υπηρεσία. Η τακτική χρήση των αεροσκαφών ήταν εντυπωσιακή, όπως και ο τρόπος με τον οποίο τα ενσωματώθηκαν σε συμβατικές θωρακισμένες επιχειρήσεις για να επεξεργαστούν τη δύναμη των ενόπλων δυνάμεων του αντιπάλου. Αυτή η πνευματική δημιουργικότητα θα πρέπει πιθανώς να πιστωθεί στους Τούρκους στρατιωτικούς συμβούλους, οι οποίοι, εξευγενίζοντας τον τρόπο μάχης του Αζερμπαϊτζάν, συνέβαλαν τόσο στη νίκη του Μπακού όσο και στην παράδοση υλικού.
Η Ευρώπη πρέπει να εξετάσει προσεκτικά τα στρατιωτικά διδάγματα αυτής της σύγκρουσης και να μην την απορρίψει ως έναν μικρό πόλεμο μεταξύ φτωχών χωρών. Από τον Ψυχρό Πόλεμο, οι περισσότεροι ευρωπαϊκοί στρατοί έχουν καταργήσει σταδιακά τα αυτοπροωθούμενα συστήματα αεράμυνας που βασίζονται σε πυροβόλα όπλα. Τα φορητά συστήματα αεράμυνας (MANPADS), όπως το Stinger και το Igla – τα πρωταρχικά συστήματα αεράμυνας μικρής εμβέλειας στην Ευρώπη-έχουν ελάχιστες πιθανότητες να αποκτήσουν μικρούς στόχους, όπως να περιφέρονται πυρομαχικά ή μικρά μη επανδρωμένα αεροσκάφη αόρατα στον χειριστή. Στον πρόσφατο πόλεμο του Ναγκόρνο-Καραμπάχ περισσότερα MANPADS καταστράφηκαν από drones από ό,τι θα μπορούσαν να καταρρίψουν τα ίδια τα drones. Κανένας ευρωπαϊκός στρατός δεν διαθέτει θωρακισμένο σύστημα αεράμυνας με δυνατότητα σύντηξης ή σύντηξης υψηλής ανάλυσης για την προστασία της δικής του θωράκισης. Μόνο η Γαλλία και η Γερμανία διαθέτουν (μικρής εμβέλειας) anti-drone jammers και assets προστασίας βάσεων. Οι περισσότεροι από τους στρατούς της ΕΕ – ειδικά εκείνοι των μικρών και μεσαίων κρατών μελών-θα τα πήγαιναν τόσο άθλια όσο ο αρμενικός στρατός σε έναν σύγχρονο κινητικό πόλεμο. Αυτό θα τα κάνει να σκέφτονται – και να ανησυχούν.